علل صدور فتوای عدم جواز قمه زنی

1. وهن بودن قمه زنی

الف - فتاوی مراجع تقلید

حضرت آیت الله العظمی خویی و شیخ جواد تبریزی (رحمهما الله) (75)
سؤال 1404: زنجیر زنی و قمه زنی از اموری است که در ماه محرم الحرام مشاهده می شود، چنانچه اینگونه اعمال اضرار به نفس بوده و یا موجب انتقاد و سوء برداشت بیگانگان گردد، انجام آنها چه حکمی دارد. (76)
آیت الله العظمی خوئی: چنانچه اینگونه اعمال موجب ضرری معتنا به (قابل توجه) گردد و یا مستلزم بی احترامی و اهانت شود، جایز نمی باشد. (77)
آیت الله العظمی تبریزی: داخل بودن امور مذکور تحت عنوان جزعی که بجهت مصیبت سید الشهدا (ع) مستحب می باشد، محل تأمل است. (78)
سؤال 1405: در مورد جواز زنجیر زنی و قمه زنی از شما سؤال شد: فرمودید چنانچه اینگونه اعمال مضر به نفس بوده و یا موجب بی احترامی و اهانت شود جایز نمی باشد. اگر ممکن است توضیح بیشتری بفرمایید؟ (79)
آیت الله العظمی خوئی: ضرر معتنا به (قابل توجه) عبارت است از امری که وقوع آن، قابل چشم پوشی نیست مانند هلاکت نفس یا بیماری که منجر به هلاکت نفس شود و منظور از هتک و توهین، چیزی است که موجب خاری و سبکی مذهب در نظر عرف کج اندیش گردد. (80)
سؤال: قمه زنی در عزاداریها از نظر شرعی چه صورت دارد؟ (81)
حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ جواد تبریزی (قدس سره)
عزاداری باید طوری باشد که موجب وهن بر شیعه نباشد.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی:
اقامه عزای حسینی از افضل شعائر است، ولی باید از آنچه به بدن ضرر می رساند یا مایه وهن مذهب است پرهیز کرد.
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
قمه زنی علاوه براینکه از نظر عرفی از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی شود و سابقه ای در عصر ائمه (ع) و زمان های بعد از آن ندارد و تأییدی هم به شکل خاص یا عام از معصوم (ع) در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می شود؛ بنابراین در هیچ حالتی جایز نیست و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد، نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست. (82)
علما و مراجع معظم تقلید، در این مسئله اجماع دارند که هر عملی که موجب «وهن (83) اسلام» حرام است و باید از آن خودداری کرد؛ (84) به عنوان نمونه به پاسخ فقها درباره ی استفتائی که در آن به بعضی رفتارهای وهن آمیز در عزاداری ها اشاره شده، توجه فرمایید؛ (85)
حضرت آیت الله بهجت:
اگر موجب وهن مقدسات شود، جایز نیست.
حضرت آیت الله سیستانی:
باید از کارهایی که عزاداری را خدشه دار می کند، اجتناب شود.
حضرت آیت الله فاضل لنکرانی:
هر عملی که موجب وهن مذهب شود، جایز نیست.
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی:
در موردی که موجب وهن مذهب شود، از آن خودداری گردد.

ب- سایر علما

حضرت آیت الله علی مشکینی (قدس سره)
بعد التسلیم و التحیه، امور مذکور فوق بنفسه در شرع اسلام مورد اشکال و بلکه بعضی از آنها ذاتاً محرم است مسلمین باید از وارد کردن آنها در مراسم تعزیه حضرت حسین (علیه الصلاه و السلام) که یکی از عبادات است جداً خودداری نمایند علاوه آنکه عزاداری آن حضرت عمل عبادی سیاسی است پس باید از مخلوط شدن کارهایی که جنبه سیاسی آن را مخدوش و یا عنوان خرافیت و وهن اسلام می بخشد اجتناب نمود گذشته از اینها اعمال فوق مورد نهی مقام معظم ولایت امر مسلمین قرار گرفته و حکم معظم له واجب الاتباع است. خداوند بر ملت معتقد و هشیار و سیاست فهم ایران توفیق تبعیت در احکام الهی و عزاداری مورد رضایت حضرت بقیه الله عنایت فرماید.
حضرت آیت الله شهید سید محمد صادق صدر (قدس سره)
طبیعی است که در این گونه جاری کردن خون از سر، به صورت عمدی، نه استحبابی وجود دارد و نه مواسات و همدردی با اهل بیت (ع) در آن دیده می شود، همچنان که هیچ یک از علمایی که من می شناسم، اعتقاد به حلیت این عمل ندارند و حتی در صورتی که ما این اعمال را به حکم اولی نیز مباح تصور کنیم، بازهم به خاطر آنکه باعث وهن وتوهین به مذهب شده و شیعیان را به وحشی گری و بدعت گذاری متهم می کنند، حرام می باشد؛ این در حالی است که ائمه (ع) همواره ما را بر ترک کردن اعمالی که موجب زشت نشان دادن اهل بیت (ع) می شود، توصیه نموده و می فرمودند: «شیعتنا کونوا لنا ربنا و لا تکونوا عینا شیئاً.»(86)
حضرت آیت الله جوادی آملی
چیزی که مایه وهن اسلام و پایه هتکِ حرمت عزاداری است، جایزنیست، انتظار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.
حضرت آیت الله مهدی روحانی (قدس سره)
چون اعمال شیعه و پیروان اهل بیت (ع)، مورد توجه و مداقه است. باید از امور یاد شده که باعث وهن مذهب است، جداً اجتناب کرد؛ علاوه براین که ولی امر مسلمین از این امر نهی فرموده و اطاعت معظم له واجب است.
7 محرم 1415
حضرت آیت الله ابراهیم امینی
بسمه تعالی
با اینکه عزاداری برای سرور شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) یک عبادت و موجب تقرب به خداوند سبحان است و ائمه معصومین (ع) در این باره تاکید دارند، لیکن بر علاقه مندان به اهل بیت واجب است از انجام امور فوق اجتناب نمایند؛ زیرا اولاً امور مذکور در بین عرف مردم به عنوان عزاداری مرسوم نیست و حکم به استحباب و مشروعیت آنها بدون وجه است. ثانیاً در اوضاع و شرایط کنونی جهان امور مذکور از خرافات به شمار می رود و موجب وهن شیعه می باشد. و ثالثاً مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای دامت براکاته از انجام این قبیل امور نهی شدید فرموده اند و اطاعت از معظم له بر همه شیعیان و پیروان ولایت فقیه لازم و مخالفت با آن حرام است بدین جهت از عموم شیعیان انتظار می رود که درانجام مراسم عزاداری از این قبیل امور اجتناب نمایند خدا ما را از شیعیان راستین امام حسین (ع) قرار دهد.
حضرت آیت الله ملکوتی
عزاداری حضرت سیدالشهداء سبط رسول الله (ص) باید لایق و شایسته به آن امام بزرگوار باشد و موجب وهن و تضعیف اسلام و مذهب تشیع نباشد بلکه مثل قیام آن حضرت باعث بقاء و عزت اسلام و مسلمانان بوده و عاری و منزه از هرگونه بدعت و خرافات باشد.
حضرت آیت الله مقتدایی
با استقرار جمهوری اسلامی ایران و تشکیل حکومت اسلامی بر اساس قرآن و وحی توجه همه ملت ها و دولت ها به اسلام جلب و احکام نورانی و مترقی اسلام مورد مداقه صاحب نظران قرار گرفته و می رود تا همانند خورشیدی تابان در سطح جهان بسط پیدا کند؛ لذا دشمنان اسلام که حیثیت و موجودی خود را در خطر می بینند، در مقام هستند به هر وسیله و بهانه اسلام را ملکوک و خدشه دار نمایند. از این جهت اموری که امروز موجب وهن به اسلام و تضعیف عقاید مسلمین می گردد، شرعاً حرام و مسلمین باید از آنها خودداری نمایند علاوه بر این با تشخیص موضوع و اعلام حکم بر حرمت قمه زدن و نظائر آن از طرف رهبر معظم انقلاب و ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه ای دامت برکاته اطاعت از معظم له بر آحاد مسلمین لازم و تخلف از آن حرام است.
حضرت آیت الله محمدی گیلانی
هر چه که مایه وهن شریعت اسلام است، طبعاً حرام و خصوصاً اگر مورد نهی ولی امر مسلمین است، بر عموم اطاعت از آن واجب است.
حضرت آیت الله موسوی تبریزی
عزاداری روزهای محرم و صفر و زنده نگه داشتن قیام مقدس حسین بن علی (ع) از بهترین عبادات و قربات می باشد و هر عملی که موجب وهن اسلام و قیام مقدس حضرت اباعبدالله (ع) باشد، حرام است و اطاعت از حکم ولی امر مسلمین واجب و لازم است.

2. غیرمنطقی وغیرقابل پذیرش بودن

حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (قدس سره)
با توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در اکثر نقاط جهان پیدا شده، و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام شناخته می شود، و اعمال ورفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام مطرح است، لازم است در رابطه با مسایل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله الحسین (ع) به گونه ای عمل شود که موجب گرایش بیشتر و علاقمندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد. پیداست در این شرایط، مسئله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علّت عدم قابلیت پذیرش و نداشتن هیچگونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است شیعیان علاقمند به مکتب امام حسین (ع) از آن خودداری کنند. و چنانچه در این مورد نذری وجود داشته باشد نذر واجد شرایط صحّت و انعقاد نیست. (87)
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی
از آنجا که مکتب سالار شهیدان حضرت ابی عبدالله (ع)، مکتب امر به معروف و نهی از منکر و چشمه جوشان ارزش های اسلامی است و تاریخ خونبار عاشورا همیشه با آفریدن حماسه ها و موج ها و با به حرکت درآوردن احساسات وعواطف، الهام بخش کلیه نهضت ها و قیام هایی که علیه ظالمان و جباران روزگار صورت گرفته، بوده است و همواره مجاهیدین اسلام با قیام هایی که علیه ظلم و ستم بجا آورده اند (که نمونه آنرا در زمان خود دیدیم) نام حسین بر لب و اشک حسینی بر لب و هوای کربلا و عاشورا در سر داشتند تا موفق شدند که پیروزی خون بر شمشیر ثابت و بیان بلند حضرت رسول اکرم (ص) حسین منی و انا من حسین را معنا کنندو ایام محرم و عاشورا را همیشه زنده کنند این خاطره به جوش آورنده خون هایی است که در دل علاقه مندان این مکتب موج می زند. لذا لازم است مخصوصاً در جهان کنونی که دشمنان اسلام از اسلام سیلی خورده و منافع نامشروع خود را از دست رفته می بینند، در فکر انتقام گرفتن از اسلام ناب محمدی هستند، مراسم عزاداری کار زینبی می کند یعنی با منطق اسلام توام و ازهرگونه حرکتی که این دین مقدس را بی منطق قلمداد نماید، منزه باشد و عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را فرق خود بکوبند در فکر آن باشند، قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر وزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنان را به مخاطره می اندازند، بکوبند. (88)
علاوه بر این، حضرات آیات، مکارم شیرازی و احمدی میانجی نیز در فتوای خود، مبنی بر حرمت قمه زنی، به این دلیل (غیرمنطقی و غیرقابل پذیرش بودن) اشاره کرده اند؛ به متن فتوای ایشان در بخش های دیگر همین فصل مراجعه نمایید.

3. عدم وجود سند شرعی برای قمه زنی و خرافی و بدعت بودن آن

الف- فتاوی مراجع تقلید

آیت الله العظمی شیخ جواد تبریزی (قدس سره)
در این مسئله، به ارائه ی سه فتوا از ایشان می پردازیم که از کنار هم قرار گرفتن آنها، نظر فقهی معظم له، کاملاً موضوع را روشن می گردد:
مجالس عزاداری برای تعظیم شعائر اسلامی است و باید به صورتی واقع شود که تعظیم معصومین (ع) بالاخص ابی عبدالله الحسین (ع) و اظهار جزع و حزن و شیون بر مصائب وارده باشد. (89)
عزاداری برای ائمه (ع) و سید الشهداء (ع) اگر عنوان جزع صدق کند مستحب است و اگر از عنوان جزع خارج شود استحباب ندارد. (90)
ترجمه ی فتوا: داخل کردن قمه زنی در قضیه ی جزع بر سید الشهدا (ع) و اهل بیت و اصحاب ایشان (سلام الله علیهم اجمعین) محرز نیست. پس سزاوار است مومنین، به کارهایی اقدام کنند که دخول آن در جزع، محرز است؛ مانند گریه کردن و لطمه زدن بر سینه [سینه زنی] و اقامه ی دسته های عزاداری و ظاهر شدن در اماکن عمومی؛ به قدر توان عزاداران.
خداوند شما را در راه خدمت به اهل بیت (ع) توفیق دهد و خداوند جزای خیر، در دنیا و آخرت به شما عطا فرماید؛ و خداوند توفیق دهنده است.
حضرت آیت الله العظمی صالحی مازندرانی (قدس سره)
باسمه العلیم. از منابع فقه چه لّبیه و چه لفظیّه بالخصوص او بالاطلاق او العموم جواز و اباحه ی قمه زنی فضلا از رجحان آن در مراسم عزاداری سالار شهیدان امام حسین (ع) مستفاد نمی گردد، بلکه مقتضای ادلّه و عناوین ثانویّه، حرمت و عدم جواز است. لذا اجتناب از آن واجب و لازم است. برادران ایمانی می دانند که قمه را باید بر فرق قمه کشان خائن و قداره بندان جانی زد.
محرم الحرام 1415-خرداد 1373

ب- سایر علما

شهید آیت الله مرتضی مطهری (قدس سره)
قمه زنی در شرایط فعلی هیچ دلیل عقلی و نقلی بر آن نداریم و یکی از مصادیق بارز تحریف محسوب می گردد و حداقل اینکه در زمان فعلی، باعث زیر سوال رفتن تشیع می گردد. از برنامه هایی که هیچ ارتباطی با اهداف امام حسین (ع) ندارند، تیغ، قمه و قفل زدن است. قمه زدن هم همین طور است؛ این کار، کار غلطی است. یک عده قمه ها را بگیرند، به سرهای خودشان بزنند و خون ها را بریزند که چه شود؟ کجای این حرکت، عزاداری است؟ (91)
حضرت آیت الله احمدی میانجی (قدس سره)
عملی که موجب وهن مذهب شود جایز نیست همانطور که فرموده اند و اگر فقهاء عظام (رحمه الله علیهم اجمعین) گاهی در فتاوی بشرط عدم ضرر به نفس تجویز نموده اند، قطع نظر از عنوان وهن مذهب بوده است و همچنین کارهایی که به نحوی عقیده شیعه در دنیا معرفی می شود ولو اینکه عامل چنین قصدی ندارد باز به عنوان بدعت حرام می شود، علاوه بعد از حکم ولی امر مسلمین دیگر جای این سئوال نیست و اطاعت معظم له واجب است.
حضرت آیت الله محمد ابراهیم جنّاتی
از انجام این کارهای ناشایست، وهن آور، نسنجیده وخرافی که در مبانی فقهی و پایه های شناخت احکام شرعی ریشه ندارد و موجب لکه دار شدن چهره برجسته و درخشان دین و تشیع است، پرهیز شود.
حضرت آیت الله سید جعفر کریمی
ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین
اقامه عزای حضرت سید الشهداء ابی عبدالله الحسین (ع) و یاران و اصحاب باوفایش (ع) از اعظم قربات الی الله تعالی است ولی انجام اموری مانند قمه زنی و قفل بستن به بدن و خراشیدن و خون آلود کردن سر و صورت و سینه خیز رفتن برای زیارت و امثال آن بنام و عنوان عزاداری با توجه به اینکه هیچ گونه تایید و اشاره ای در رابطه با این گونه امور از سوی ائمه معصومین (ع) و یا از سوی اصحاب و حواریین آنان نرسیده است و سابقه از آن از فقهاء عظام اقدمین (رضوان الله تعالی علیهم) بدست نیامده است و در زمان حاضر موجب وهن مذهب حق در انظار عموم و سبب اتهام فرقه ناجیه اثناعشریه به خرافه گرائی است به هیچ وجه صورت شرعی ندارد بعلاوه با عنایت به اظهار نظر فقیهانه مقام معظم رهبری؛ حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله الوارف) در این رابطه، پرداختن به امور فوق الاشاره به بهانه و عنوان عزاداری و مخالفت با نظر لازم الاتباع حضرت ولی امر مسلمین (مدظله) دراین باره شرعاً حرام و موجب استحقاق عقاب است.
علاوه بر این، حضرات آیات: علامه سید محسن امین عاملی، محمد یزدی و مسلم ملکوتی نیز در فتوای خود مبنی بر حرمت قمه زنی، به این دلیل (خرافی و بدعت بودن قمه زنی و عدم وجود سند شرعی برای آن) اشاره کرده اند؛ به متن فتوای ایشان در بخش های دیگر همین فصل مراجعه نمائید.

4. اضرار و ایذاء

الف- فتاوی مراجع تقلید

حضرت آیت الله العظمی خویی (قدس سره)
اگر قمه زنی و زنجیر زنی با قلاب های فلزی که در ماه محرم انجام می گیرد، منجر به ضرر و زیان قابل توجهی شده و یا هتک، تمسخر و توهین به دین و مذهب را به دنبال آورد، جایز نیست. (92)
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
بر عزاداران عزیز لازم است از کارهایی که موجب وهن مذهب می گردد و یا آسیبی به بدن آنها وارد می کند، خودداری کنند. (93)

ب- سایر علما

آیت الله علامه سید محسن امین عاملی (قدس سره)
قمه زنی و اعمالی دیگر از این قبیل در مراسم عزاداری حسینی به حکم عقل و شرع حرام است و زخمی ساختن سر، که نه سود دنیوی دارد و نه اجر اخروی، ایذاء نفس است که خود در شرع حرام است و در مقابل این عمل، شیعه ی اهل بیت را در انظار مردم مورد تمسخر قرار داده و آنها را وحشی قلمداد می کنند و شکی نیست که این اعمال ناشی از وسواس شیاطین بوده و موجب رضایت خدا و پیامبر و اهل بیت اطهارنیست و البته تغییر نام این اعمال در ماهیت و حکم شرعی آن که حرمت است، تغییری نمی دهد. (94)
حضرت آیت الله شیخ محمد حسین کاشف الغطاء (قدس سره)
اگر بخواهیم موافق قواعد فقهی و استنباط احکام شرعی در مورد مسئله لطمه به صورت زدن و اعمالی از این قبیل همچون قمه زنی و ... که در این روزگار جریان دارند، نظر دهیم، به چیزی جز حرمت دست نیافته و چاره ای جز فتوا به منع و تحریم آنها نخواهیم داشت؛ زیرا هیچ مخصّصی که بتواند عمومات حرمت اضرار و ایذاء به بدن و حرمت به خطر انداختن جان انسانی را در این موارد تخصیص زده باشد، وجود نداشته و دلیلی نداریم که بتوان این موارد را از حکم به حرمت خارج نمود... این درحالی است که بیشتر اشخاصی که این کارها را انجام می دهند، بیشتر از روی تظاهر، ریا، تعصّب و تملّق به عمل می آورند، بی آن که قصدی دست و نیت صالحی داشته باشند. که از این جهت نیز خالی از اشکال نبوده، بلکه حرام بودن آن به خاطر برخی از دلایل زمانی و مکانی مضاعف خواهد بود. (95)
آیت الله سید محمود شاهرودی
بدون شک برپایی مراسم عزاداری و سوگواری نسبت به ائمه اطهار و اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، خصوصاً در مصیبت جانسوز حضرت ابی عبدالله الحسین (ع) امری مهم و بلکه یکی از فرائض و واجبات کفائی است، لیکن در کیفیت برگزاری مراسم و شیوه های آن بایستی سه شرط را مدنظر قرار داد:
1. آنکه موجب ضرر به شخص برگزار کننده و یا دیگران نشود و این شرط را هر مکلفی می تواند تشخیص دهد.
2. آنکه موجب وهن دین و مکتب تشیع و یا جامعه اسلامی و یا نظام مقدس جمهوری اسلامی نباشد؛ زیرا که وهن هر یک از آنها از اعظم محرمات و کبائر است و تشخیص این امر از اختیارات ولی امر مسلمین است؛ بدان معنی که اگر در شرائط خاصی ولی امر مسلمین چنین تشخیص بدهد که شیوه ی بخصوص برخلاف مصلحت جامعه اسلامی و یا موجب وهن و ضربه زدن به دین و یا نظام مقدس جمهوری اسلامی است و بر اساس آن از برگزاری آن منع نماید، تبعیت از ایشان بر همگان واجب است و در این رابطه آحاد مکلفین نمی توانند از نظر شخصی خود تبعیت کنند.
3. آنکه متناسب با روح اسلام و ارزش های متعالی مکتب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) باشد و با احکام و تعالی حقه آنان منافات نداشته باشد.
قم، 4/ محرم الحرام/ 1415
سید محمود شاهرودی

5. لزوم تبعیت از حکم ولیّ فقیه در حرمت قمه زنی

الف - فتاوی مراجع تقلید

حضرت آیت الله العظمی اراکی (قدس سره)
دستور ولی امر مسلمین مبنی بر جلوگیری ازاعمال خرافی در عزاداری محرم لازم الاطاعه است. پیروی از سخنان ایشان در مورد این گونه اعمال خرافی که موجب وهن دین و مذهب و بهره برداری سوء دشمنان اسلام می گردد، بنا به اعلام ولی امر مسلمین که آگاه به مصلحت اسلام و کشور هستند، لازم و ضروری است. (96)
حضرت آیت الله سید کاظم حائری
اولاً ما شاهد آنیم که قمه زنی و بعضی اعمال شبیه به آن، ذاتاً موجب تخریب وجهه اسلام و تشیع گشته اند و دشمنان کافر نیز در زمان حاضر برای آسیب وارد کردن به ما در این گونه اعمال تکیه نموده، تا دین ما را دین خرافه و وحشی گری معرفی نمایند.
و ثانیاً چه ما چنین دیدی را نسبت به قمه زنی به دست آورده باشیم یانه، باید از اوامر ولی امر مسلمین، حضرت آیت الله خامنه ای (حفظه الله) در ین مورد اطاعت کنیم؛ زیرا ایشان در این مورد موضع گیری صریح و روشنی نموده اند که دیگر هیچگونه عذری را برای مخالفت باقی نمی گذارد و بر تمامی مسلمین واجب است که از دستورات ایشان اطاعت نمایند؛ چه کسانی که با ایشان در فتوا هم نظرند و یا از ایشان تقلید می کنند و چه کسانی که در این فتوا با ایشان هم نظر نبوده و یا از کس دیگری تقلید کنند؛ در هر صورت بر همه ی مسلمین واجب است از ایشان به خاطر ولی امر بودن شان تبعیت کنند. (97)
حضرت آیت الله حسین مظاهری
سؤال: قمه زدن از نظر فقهی چه حکمی دارد؟
چون ولایت فقیه نهی از آن کرده اند، همه باید از این کار پرهیز کنند؛ گرچه مقلّد کسی باشند که جایز بداند. (98)

ب- سایر علما

حضرت آیت الله محمد مومن
اطاعت احکام ولی فقیه واجب است.
حضرت آیت الله راستی کاشانی
«اقامه عزای حضرت ابی عبدالله الحسین سید الشهدا (ص) از افضل قربات الی الله تعالی و موجب تجدید حیات اسلام و ایمان است و بر مومنین است هر چه با شکوه تر آن را برگزار نمایند و از هر امری که موجب وهن اسلام و دست آویز دشمنان اسلام است اجتناب کنند امروز که روز حاکمیت اسلام است و رهبر عظیم الشان انقلاب ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه ای (دام ظله العالی) از قمه زدن و نظایر آن نهی فرموده اند و استکبار جهانی از هیچ توطئه ای علیه اسلام و امت اسلام و ایجاد تفرقه در صفوف مسلمین فرو گذار نمی کند بر همه مومنین واجب است از اینگونه امور اجتناب کنند و با پیروی ازرهبری و وحدت کلمه دشمنان اسلام و مسلمین را مایوس گردانند خداوند متعال همه را از عزاداران اهل بیت عصمت و طهارت (ع) و انصار حضرت ولی الله اعظم امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار دهد.
حضرت آیت الله شرعی
مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) حماسه عاشورای حسینی را یکی از شاخص های قوی و توانمند مبارزات اصیل شیعی می دانند وبه استناد تاریخ ثبت شده و متقن کربلا و روایات رسیده از معصومین (صلوات الله علیهم اجمعین) اقامه عزای سالار شهیدان را از افضل قربات دانسته و تاکید شدید و بر آن دارند. ایشان می فرمایند که حرکت های سنتی عاشورا می بایست بیانگر و تقویت کننده پیام جهاد ایثار شهادت و ترجمان اسلام و مکتب باشد. قمه زنی و قفل زنی و ... یک فرآیند ناموزون و ناهماهنگ با آن اهداف اصیل وارزش های عظمی است که موجب وهن مکتب عاشورایی است. در این ارتباط بر آحاد عزاداران و عاشوراییان واجب است فرمان وحکم ولی امر مسلمین جهان را اطاعت نمایند بدیهی است سهل انگاری و عدم اطاعت، مبغوض حضرت حق تعالی است.
حضرت آیت الله سید محسن خرازی
در موارد فوق الذکر اطاعت و پیروی از ولی فقیه و حاکم اسلامی لازم و واجب است.
حضرت آیت الله ابوالقاسم خزعلی
آنچه رئیس مسلمین بفرماید، لازم الاتباع است، چون هم از فقه و هم از اوضاع جهانی اطلاع دارد و سلیقه های شخصی را باید کنار گذاشت. توفیق همه مسلمین را از خداوند متعال خواستارم. 1374/3/8
حضرت آیت الله محمد یزدی
بسیاری از مذکورات خلاف شرع بیّن و حرام است و برخی جزء بدع یا موجب وهن مذهب و تضعیف اسلام است. گذشته از آن که اطاعت از حکم ولی امر مسلمین؛ حضرت آیت الله خامنه ای بر همه واجب و لازم است و تخلف از آن معصیت و گناه است و متخلف معاقب خواهد بود و نظر دیگر نمی تواند حکم ولی امر را جایز التخلف کند. چه آنکه حق حکم منحصر به ولی امربالفعل است و فتوی ناقض حکم نیست خداوند توفیق خدمت و اطاعت عنایت فرماید. (99)
حضرت آیه الله علی اکبر مسعودی خمینی
اوامر ولی فقیه لازم الاتباع و احکام صادره واجب الاطاعه می باشد؛ لذا بر مومنین واجب است از امور مذکوره جداً خودداری کنند. (100) 27 ذی الحجه 1415
حضرت آیت الله استادی
باتوجه به بیانات مقام معظم رهبری (دامت برکاته) لازم است ارادتمندان به حضرت ابی عبدالله الحسین (ع) در مراسم عزاداری از شیوه هایی استفاده کنند که تعظیم شعائر الله باشد و از کارهایی که به فرموده معظم له موجب وهن مذهب است جداً خودداری نمایند. امید است همگی مورد لطف و عنایت حضرت سیدالشهداء (ع) باشیم.»
حضرت آیت الله محسن حرم پناهی
اطاعت از احکام ولی فقیه واجب است.
حضرت آیت الله احمد جنتی:
برماست که عزت شیعه را حفظ کنیم. آنچه بهانه به دست دشمن دهد و مایه وهن پیروان علی (ع) گردد، گناه است. اطاعت از مقام ولایت نیز واجب است. قدرت ولی امر مسلمین باید حفظ شود تا اسلام عزیز بماند. 1374/3/8
آیت الله احمد آذری قمی
بسمه تعالی
آنچه را که معظم له موجب وهن به مذهب تشخیص داده اند و در سؤال به آن تصریح شده است به عنوان حکم ولی فقیه حرام و سرپیچی از اطاعت مقام معظم رهبری، گناه کبیره و موجب ضعف حکومت مقدس اسلامی است و به نذرهایی که قبلاً انجام گرفته وفا واجب نیست، بلکه حرام است.
حضرت آیت الله حسن تهرانی
در وضع کنونی، اموری که از مذکورات موجب وهن مذهب شیعه است، جایز نیست و اطاعت از حکم مقام معظم رهبری در این باره لازم است.
حضرت آیت الله عباس محفوظی
اقامه عزای حسین بن علی (ع) از افضل طاعات است و از آنچه که موجب وهن است باید پرهیز شود و اطاعت ولی امر مسلمین لازم است.
حضرت آیت الله سید محمد ابطحی
اقامه عزاداری سید مظلومان از افضل طاعات است و از کارهای که موجب وهن مذهب است، باید اجتناب شود و آنچه که ولی فقیه دستور دادند واجب الاتباع می باشد.
حضرت آیت الله بنی فضل (قدس سره)
گاهی مصلحت اسلام و مسلمین ایجاب می کند که اهم فرائض الهی، مثل حج تعطیل شود؛ کما اینکه در دوران مرجعیت مرحوم آیت الله العظمی آقای سیدابوالحسن اصفهانی (رحمه الله) یک نفر شیعه را در حجاز بدون جهت کشته بودند، آقای اصفهانی در آن سال حج را تحریم کرد.یا بعد از حادثه جمعه سیاه و خونین مکه،به دستور حضرت امام (رحمه الله)،حج تعطیل شد... و اما تیغ زدن بر سر در روز عاشورا، اولاً در شرع مقدس اسلام، دلیلی، حتی یک روایت ضعیف بر مشروعیت آن نداریم و ثانیاً دردوران نظام جمهوری اسلامی، تمامی دشمنان اسلام کمر همّت بسته اند تا نگذارند ارزش ها و نقاط قوت این نظام به دنیا معرفی شود و شب و روز تلاش می کنند به تشنگان علم و معرفت، مخصوصاً در دانشگاه های دنیا، نظام اسلامی را با «دستجات تیغ به سرها» معرفی کرده و در اذهان آنان که می خواهند از آثار پی به حقیقت ببرند، جلوه دهند؛ که اینها پیروان قیام عاشورا هستند. روی همین اصل رهبر معظم انقلاب، حضرت آیه الله خامنه ای (مدظله العالی) با کمال قاطعیّت موضع خود را درباره آن اعلام و عظمت قداست قیام آقا امام حسین (ع) را در حد عالی بیان فرمودند. (101)
علاوه بر این، حضرات آیات مقتدائی، محمدی گیلانی، موسوی تبریزی، مهدی روحانی، علی احمدی، ابراهیم امینی، احمدی میانجی، سید محمود شاهرودی و علی مشکینی نیز در فتوای خودمبنی بر حرمت قمه زنی، به این دلیل (لزوم تبعیت از حکم ولی فقیه) اشاره کرده اند؛ به متن فتوای ایشان در بخش های دیگر همین فصل مراجعه نمایید.

پی نوشت :

75-صراط النجاه (للخوئی مع حواشی التبریزی)، ج2، ص 445.
76-سؤال 1404: ضرب السلاسل و التطبیر من العلامات التی تراها فی شهر «محرم الحرام» فاذا کان هذا العمل مضرا بالنفس. و مثیرا لانتقاد الآخرین فما هو الحکم حینئذ؟
77-الخوئی: لا یجوز فیما إذا أوجب ضررا معتدا به، أو استلزم الهتک و التوهین، و الله العالم.
78-التبریزی: دخول ما ذکر فی الجزع المستحب لما أصاب سیّد الشهداء علیه السّلام محل تأمل.
79-سئوال 1405: سألناکم عن جواز ضرب السلاسل و التطبیر، فأجبتم بأنه لا یجوز فیما إذا أوجب ضررا معتدا به، أو استلزم الهتک و التوهین، فما معنی جوابکم تفصیلا؟
80-الخوئی: الضرر المعتد به هو الذی لا یتسامح بالوقوع فیه، کهلاک النفس أو المرض المشابه لمثله، و الآخران ما یوجب الذل و الهوان للمذهب فی نظر العرف السائد، و الله العالم.
81-دو پاسخی که در پی آمده، در جواب همین استفتاء ارائه شده است؛ سید محسن محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، جلد چهارم، ص 202.
82-اجوبه الاستفتائات، س 1461.
83-وهن، توهین و استهانه در منابع فقهی، مترادف با استخفاف و به معنی کاری است که موجب خفیف، حقیر شدن و اهانت گردد. (مجمع البحرین، ج5، ص 42؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج1، ص 36، باب 2؛ ملا محسن فیض کاشانی، الوافی، ج1، ص 61).
84-در روایات وارده و کتب فقهی به کرّات بر حرمت اهانت و استخفاف یکی از محترمات و ضروریات دینی مثل قرآن، اماکن مقدسه، احکام دینیّه و حتی افعالی که منجر به اهانت به مومن می شود - مثل غیبت، تمسخر و سبّ - تصریح شده است. (حسن بن آقا بزرگ موسوی بجنوردی، القوائد الفقهیه، ج5، ص 293 و 294؛ سید عبدالفتاح بن علی حسینی مراغی، العناوین الفقهیه، ج1، ص 556 و 557؛ دائره المعارف الفقه الاسلامی، موسوعه الفقه الاسلامی، ص 298 -295، باب استخفاف)
در کتب فقهی علمای عظام، حرمت وهن و استخفاف از طرق متعددی همچون آیات، روایات، حکم عقل، اجماع و ارتکاز ذهن متشرّعه اثبات گردیده (حسن بن آقا بزرگ موسوی بجنوردی، القوائد الفقهیه، ج5، ص 303-294؛ سید عبدالفتاح بن علی حسینی مراغی، العناوین الفقهیه، ج1، ص 562-558؛ احمد بن محمد مهدی نراقی، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، ص 30) تا آنجا که حرمت آن را از ضروریات و مسلّمات دین دانسته اند؛ «أنّ من ضروریات الدین و مسلّماته و المرتکز عند المتشرعه هو حرمه الاستخفاف بمحترمات الدین و عدم جوازه.» (القواعد الفقهیه للبجنوردی، ج5، ص 295 و 296).
85-این فتاوی در کتاب مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، جلد سوم، ص 33 جواب استفتاء زیر ارائه شده است: در برخی مجالس عزاداری بعضی مداحان با الفاظ نامناسب به ائمه (علیهم السلام) خطاب می کنند، یا به عنوان عزاداری به صورت خود چنگ انداخته و یا زنجیر خاردار می زنند و بر بدن و لباس آنان خون جاری شده و لباس و بدن و منزل دیگران را نجس می کنند، از آنجایی که این گونه روشها در حال ترویج بوده و مجالس را از وزانت و معنویت تهی ساخته، چه بسا موجب وهن مقدسات می شود، تکلیف ما را در این باره روشن فرمایید.
86- قال قلت لابی عبد الله (علیه السلام) اوصنی، فقال اوصیک بتقوی الله و ... کونوا لنا ربنا و لا تکونوا علینا شیئاً حببونا الی الناس و لا تبغضونا الیهم فجروا الینا کل موده و ادفعوا عنا کل شر؛ کثیر بن علقمه گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم مرا نصیحت فرمایید. فرمود: تو را به تقوای الهی توصیه می کنم و اینکه زینت و افتخار ما باشید نه مایه ننگ ما، با اعمالتان ما را در نزد مردم عزیز و محبوب گردانید و آنها را دشمن ما نسازید؛ همه ی دوستی ها را به سوی ما جلب و هر گونه قبیحی را از ما دفع کنید. (وسائل الشیعه، ج12، ص 8).
87-جامع المسائل، ج1، ص 2173.
88-استفتائات، ج2، ص 597.
89-سید محسن محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، جلد چهارم، ص 34.
90-همان، ص 36.
89-سید محسن محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، جلد چهارم، ص 34.
90-همان، ص 36.
91-شهید مرتضی مطهری، حوزه و روحانیت، ج2، ص 173.
92-استفتائات الامام الخویی، المسائل الشرعیه، العبادات؛ و الطریق النجاه، ج2، ص 445.
93-پایگاه اینترنتی www.makaremshirazi.org ذیل کلمه قمه زنی.
94-اعیان الشیعه، ج10، ص 363.
95-الفردوس الأعلاء، ص 22-19.
96-بنگرید به: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، پیرامون عزاداری عاشورا، ص 37.
97-سایت اینترنتی دفتر معظم له: www.alhaeri.com
98-به نقل از پایگاه اطلاع رسانی www.almazaheri.ir
99-اصل دستخط این فتوا در کتاب قمه زنی سنت یا بدعت، نوشته مهدی مسائلی، چاپ ششم، نشر گلبن اصفهان، ص 208 موجود است.
100-اصل دستخط این فتوا در کتاب قمه زنی سنت یا بدعت، ص 209 موجود است.
101-مهدی مسائلی، قمه زنی سنت یا بدعت؟، چاپ ششم، نشرگلبن اصفهان، ص 230.

منبع:کتاب « دست پنهان » ، تهیه و تدوین : مؤسسه فرهنگی فخر الأئمه علیهم السلام
/س