تغذيه كودكان 1-6 سال
در طول دومين سال زندگي سرعت رشد كودك كم مي شود . وزن يك كودك در 2 سالگي تقريباً 4 برابر وزن هنگام تولد و در 4 سالگي قد كودك دو برابر قد زمان تولد است . الگوي رشد و ميزان فعاليت به طور وسيعي در كودكان متفاوت است. ولي در كل اگر غذاي كافي در دسترس كودك بوده وضعيت رواني محيط نيز مطلوب باشد؛ كودك فقط به اندازه نياز غذا مصرف خواهد كرد.
ـ چربي ها :
كودكان بايد از سنين پايين براي دريافت رژيم با چربي كمتر عادت كنند. چرا كه بيماري هاي قلبي عروقي از سنين اوليه زندگي آغاز مي شود . توافق بر اين است كه طي دو سال اول زندگي چربي و كلسترول در رژيم غذايي كودكان نبايد محدود شود. ولي در كودكان بالاي دو سال توصيه مي شود كه ميزان چربي دريافتي به 30% انرژي دريافتي محدود گردد .
ـ كربوهيدرات ها :
بيش از نصف انرژي كسب شده توسط كودكان از كربوهيدرات هاست. در مقايسه با بزرگسالان در رژيم غذايي كودكان اين سنين ،مواد قندي درصد بيشتري از انرژي دريافتي روزانه را فراهم مي كند. بهتر است اين مواد از قندهاي طبيعي مثل ميوه ها ، شير و كربوهيدرات هاي پيچيده از قبيل غلات ، نان ها ، حبوبات و ... باشد.
ـ پروتئين ها :
پروتئين هاي حيواني داراي كيفيت بالاتر نسبت به پروتئين هاي گياهي هستند . ولي خوشبختانه پروتئين هاي گياهي كمبودهاي يكساني ندارند وبا مصرف روزانه غذاهاي متنوع مثل غلات ، سبزي ها ، حبوبات ، آجيل ها و... يك غذاي پروتئيني با تركيب خوب به دست مي آيد . به عنوان مثال مصرف حبوبات و غلات به صورت توأم با همديگر را كامل كرده و از اين همراهي پروتئين با كيفيت بالا حاصل مي شود(مثلاً عدس پلو). روش ديگر براي بهبود كيفيت پروتئين هاي گياهي مصرف آن ها به همراه مقدار كمتري پروتئين حيواني است. مثلا مصرف ماكاروني با پنير يا لوبيا با گوشت كم و...؛ شير نيز منبع پروتئيني قابل دسترس و خوبي است. به طوري كه يك ليوان شير حدود 8/5 گرم پروتئين و دوليوان شير نصف پروتئين مورد نياز كودك 6-4 ساله را تامين مي كند. تخم مرغ نيز جزو پروتئين هاي با ارزش بسيار بالاست. حبوبات پروتئين زيادي داشته و مي توانند جانشين گوشت شوند . به شرطي كه همراه با غلات مصرف شوند.
عادات غذايي كودكان يك تا 6 سال :
در مقايسه با بزرگسالان تكرار مصرف غذا مي تواند تنفر كودكان را از آن غذا كاهش و آن ها را از عدم پذيرش به سوي تمايل سوق دهد. چون رشد كودك در اين دوران نسبتاً كند مي شود اشتها نيز كاهش يافته و اين مسئله باعث نگراني والدين مي شود. اغلب اين بازه، دوره سختي براي والدين است؛ چون آن ها در مورد كافي بودن رژيم غذايي كودكان خود نگران بوده و از رفتار نامعقول كودك نااميد مي شوند. جنجال بر سر غذا خوردن اين كودكان بي فايده است و نمي توان كودكان را با زور وادار به خوردن غذا كرد. ولي خوشبختانه اين دوران موقتي و گذرا است. اشتهاي كودكان نيز دراين دوره غالباً غير قابل پيش بيني است . ممكن است مصرف غذا در يك وعده همراه با اشتهاي كافي باشد و در وعده بعدي اصلا غذايي توسط كودك مصرف نشود. عموماض وعده هاي بعد از ظهر بهتر مورد پذيرش است.
* تركيباتي از غذاهاي با طعم تند مثل غذاهاي با طعم اسيدي ، غذاهاي پررنگ مثل گوجه فرنگي ، فلفل سبز و هويج در وعده هاي غذايي كودك داده شود.
* خوردن سالادهاي مخلوط سخت تر از خوردن قطعات سبزي هاي خام به صورت مجزا است.
* غذاهاي با قطعات كوچك كه كودكان مي توانند با وسايل غذاخوري آن ها را بردارند؛ بيشتر مورد توجه كودكان است.
* بهتر است براي كودكان غذاهايي تهيه كرد كه نرم بوده و جويدنش آسان باشد. ترد بوده و در دهان صداهاي جالبي داشته باشد.
*اصلي ترين علت عدم پذيرش گوشت طعم آن نيست ؛ بلكه بافت سفت آن است. گوشت به شكل كتلت يا كباب بهتر قبول مي شود.»
Arta: «پرواز عزيز ممنونم از راهنماييتون . واقعا خيلي كمكم كردين . يه سواله ديگه اي هم داشتم. البته ببخشيد . هر وقت سالاد درست مي كنم، پسرم علاقه خواصي به سالاد مخصوصا كلم هاي توي سالاد داره. در واقع مخلفات ديگه مثل گوجه فرنگي و خيار سبز رو نمي خوره. در عوض فلفل دلمه اي و كلم و نخود فرنگي موجود در سالاد رو مي خوره . البته كلم رو بيشتر. با توجه به سنش موردي نيست؟ هر وقت هم در ظرفش سالاد كم بريزم ؛ بهونه گيري مي كنه .دوباره سالاد بريزم؟ پيشاپيش از راهنماييت ممنونم.»
Parvaz :« استفاده از سالاد براي بچه ها هيچ مانعي نداره . ولي در مورد كلم و خانواده كلم مسئله اي كه هست آنكه ، اين خانواده تركيباتي دارند كه اصطلاحاً گواتروژن هستند و مانع از جذب يد در بدن مي شوند. بهتره هر روز بهش كلم نديد و حتما از نمكهاي يد دار براي تهيه غذاي كودكتون استفاده بكنيد . سعي كنيد نمك رو سر سفره به غذاش اضافه كنيد؛ تا حرارت پخت ، يد را از بين نبره ، اين طوري مي توانيد جبران يد جذب نشده را بكنيد.»
نجما :« پرواز عزير آيا خوردن شير با ماندگاري طولاني براي سلامتي كودكان مضره ؟(آخه يه نفر گفت فقط با اختلاف دما ميكروب هاي شير رو مي كشند و ضرري نداره). در ضمن دختر من فقط شير كاكائو مي خوره و شير ساده رو دوست نداره . از نظر ارزش غذايي چه تفاوتي هايي بين شير و شير كاكائو هست؟»
Parvaz :« شيرهاي با ماندگاري طولاني به دليل استريل شدن توسط حرارت و بسته بندي مناسب مطمئن از نظر عدم آلودگي ميكروبي هستند و مي توانيد مطمئن باشيد كه نگهدارنده نيز ندارند. ولي برخي از ويتامين هاي اين شيرها در اثر همين فرايند حرارتي از دست مي رود. اگر غذاي عمده فرزند شما شير نيست اين امر مشكلي ندارد و ساير غذاها ويتامين هاي مورد نياز او را تامين خواهند كرد؛ ولي اگر فرزندتان بيشتر مواد مغذيش را از طريق شير تامين مي كند بهتر است از شيرهاي پاستوريزه بدون جوشاندن استفاده كنيد. البته اخيراً شيرهاي استريل غني شده با انواع ويتامين ها هم به بازار آمده كه قابل توصيه است.
كاكائو و قهوه به دليل داشتن كافئين ، تانن و اگزالات مانع از جذب كلسيم شير مي شود. شيرهاي ميوه اي بهتر از شير كاكائو است. ولي اگر فرزندتان ابدا شير ساده يا ميوه اي نمي خورد چاره اي نيست و اين آخرين راه شما براي خوراندن شير به اوست.
ـ شيرهاي يارانه اي پاستوريزه بدون جوشاندن
ـ شيرهاي با ماندگاري طولاني معمولي
ـ شير يارانه اي جوشيده شده
ـ شيرهاي فله جوشيده شده
ـ شير خام هم كه اصلا توصيه نمي شود.»
منبع: نشريه هنر آشپزي شماره61
ـ چربي ها :
كودكان بايد از سنين پايين براي دريافت رژيم با چربي كمتر عادت كنند. چرا كه بيماري هاي قلبي عروقي از سنين اوليه زندگي آغاز مي شود . توافق بر اين است كه طي دو سال اول زندگي چربي و كلسترول در رژيم غذايي كودكان نبايد محدود شود. ولي در كودكان بالاي دو سال توصيه مي شود كه ميزان چربي دريافتي به 30% انرژي دريافتي محدود گردد .
ـ كربوهيدرات ها :
بيش از نصف انرژي كسب شده توسط كودكان از كربوهيدرات هاست. در مقايسه با بزرگسالان در رژيم غذايي كودكان اين سنين ،مواد قندي درصد بيشتري از انرژي دريافتي روزانه را فراهم مي كند. بهتر است اين مواد از قندهاي طبيعي مثل ميوه ها ، شير و كربوهيدرات هاي پيچيده از قبيل غلات ، نان ها ، حبوبات و ... باشد.
فيبر رژيم غذايي :
ـ پروتئين ها :
پروتئين هاي حيواني داراي كيفيت بالاتر نسبت به پروتئين هاي گياهي هستند . ولي خوشبختانه پروتئين هاي گياهي كمبودهاي يكساني ندارند وبا مصرف روزانه غذاهاي متنوع مثل غلات ، سبزي ها ، حبوبات ، آجيل ها و... يك غذاي پروتئيني با تركيب خوب به دست مي آيد . به عنوان مثال مصرف حبوبات و غلات به صورت توأم با همديگر را كامل كرده و از اين همراهي پروتئين با كيفيت بالا حاصل مي شود(مثلاً عدس پلو). روش ديگر براي بهبود كيفيت پروتئين هاي گياهي مصرف آن ها به همراه مقدار كمتري پروتئين حيواني است. مثلا مصرف ماكاروني با پنير يا لوبيا با گوشت كم و...؛ شير نيز منبع پروتئيني قابل دسترس و خوبي است. به طوري كه يك ليوان شير حدود 8/5 گرم پروتئين و دوليوان شير نصف پروتئين مورد نياز كودك 6-4 ساله را تامين مي كند. تخم مرغ نيز جزو پروتئين هاي با ارزش بسيار بالاست. حبوبات پروتئين زيادي داشته و مي توانند جانشين گوشت شوند . به شرطي كه همراه با غلات مصرف شوند.
عادات غذايي كودكان يك تا 6 سال :
در مقايسه با بزرگسالان تكرار مصرف غذا مي تواند تنفر كودكان را از آن غذا كاهش و آن ها را از عدم پذيرش به سوي تمايل سوق دهد. چون رشد كودك در اين دوران نسبتاً كند مي شود اشتها نيز كاهش يافته و اين مسئله باعث نگراني والدين مي شود. اغلب اين بازه، دوره سختي براي والدين است؛ چون آن ها در مورد كافي بودن رژيم غذايي كودكان خود نگران بوده و از رفتار نامعقول كودك نااميد مي شوند. جنجال بر سر غذا خوردن اين كودكان بي فايده است و نمي توان كودكان را با زور وادار به خوردن غذا كرد. ولي خوشبختانه اين دوران موقتي و گذرا است. اشتهاي كودكان نيز دراين دوره غالباً غير قابل پيش بيني است . ممكن است مصرف غذا در يك وعده همراه با اشتهاي كافي باشد و در وعده بعدي اصلا غذايي توسط كودك مصرف نشود. عموماض وعده هاي بعد از ظهر بهتر مورد پذيرش است.
ويژگي هاي غذاي كودكان 6-1 ساله :
* تركيباتي از غذاهاي با طعم تند مثل غذاهاي با طعم اسيدي ، غذاهاي پررنگ مثل گوجه فرنگي ، فلفل سبز و هويج در وعده هاي غذايي كودك داده شود.
* خوردن سالادهاي مخلوط سخت تر از خوردن قطعات سبزي هاي خام به صورت مجزا است.
* غذاهاي با قطعات كوچك كه كودكان مي توانند با وسايل غذاخوري آن ها را بردارند؛ بيشتر مورد توجه كودكان است.
* بهتر است براي كودكان غذاهايي تهيه كرد كه نرم بوده و جويدنش آسان باشد. ترد بوده و در دهان صداهاي جالبي داشته باشد.
*اصلي ترين علت عدم پذيرش گوشت طعم آن نيست ؛ بلكه بافت سفت آن است. گوشت به شكل كتلت يا كباب بهتر قبول مي شود.»
Arta: «پرواز عزيز ممنونم از راهنماييتون . واقعا خيلي كمكم كردين . يه سواله ديگه اي هم داشتم. البته ببخشيد . هر وقت سالاد درست مي كنم، پسرم علاقه خواصي به سالاد مخصوصا كلم هاي توي سالاد داره. در واقع مخلفات ديگه مثل گوجه فرنگي و خيار سبز رو نمي خوره. در عوض فلفل دلمه اي و كلم و نخود فرنگي موجود در سالاد رو مي خوره . البته كلم رو بيشتر. با توجه به سنش موردي نيست؟ هر وقت هم در ظرفش سالاد كم بريزم ؛ بهونه گيري مي كنه .دوباره سالاد بريزم؟ پيشاپيش از راهنماييت ممنونم.»
Parvaz :« استفاده از سالاد براي بچه ها هيچ مانعي نداره . ولي در مورد كلم و خانواده كلم مسئله اي كه هست آنكه ، اين خانواده تركيباتي دارند كه اصطلاحاً گواتروژن هستند و مانع از جذب يد در بدن مي شوند. بهتره هر روز بهش كلم نديد و حتما از نمكهاي يد دار براي تهيه غذاي كودكتون استفاده بكنيد . سعي كنيد نمك رو سر سفره به غذاش اضافه كنيد؛ تا حرارت پخت ، يد را از بين نبره ، اين طوري مي توانيد جبران يد جذب نشده را بكنيد.»
نجما :« پرواز عزير آيا خوردن شير با ماندگاري طولاني براي سلامتي كودكان مضره ؟(آخه يه نفر گفت فقط با اختلاف دما ميكروب هاي شير رو مي كشند و ضرري نداره). در ضمن دختر من فقط شير كاكائو مي خوره و شير ساده رو دوست نداره . از نظر ارزش غذايي چه تفاوتي هايي بين شير و شير كاكائو هست؟»
Parvaz :« شيرهاي با ماندگاري طولاني به دليل استريل شدن توسط حرارت و بسته بندي مناسب مطمئن از نظر عدم آلودگي ميكروبي هستند و مي توانيد مطمئن باشيد كه نگهدارنده نيز ندارند. ولي برخي از ويتامين هاي اين شيرها در اثر همين فرايند حرارتي از دست مي رود. اگر غذاي عمده فرزند شما شير نيست اين امر مشكلي ندارد و ساير غذاها ويتامين هاي مورد نياز او را تامين خواهند كرد؛ ولي اگر فرزندتان بيشتر مواد مغذيش را از طريق شير تامين مي كند بهتر است از شيرهاي پاستوريزه بدون جوشاندن استفاده كنيد. البته اخيراً شيرهاي استريل غني شده با انواع ويتامين ها هم به بازار آمده كه قابل توصيه است.
كاكائو و قهوه به دليل داشتن كافئين ، تانن و اگزالات مانع از جذب كلسيم شير مي شود. شيرهاي ميوه اي بهتر از شير كاكائو است. ولي اگر فرزندتان ابدا شير ساده يا ميوه اي نمي خورد چاره اي نيست و اين آخرين راه شما براي خوراندن شير به اوست.
نوع شير توصيه شده براي كودكان را اگر بخواهيم طبقه بندي كنيم :
ـ شيرهاي يارانه اي پاستوريزه بدون جوشاندن
ـ شيرهاي با ماندگاري طولاني معمولي
ـ شير يارانه اي جوشيده شده
ـ شيرهاي فله جوشيده شده
ـ شير خام هم كه اصلا توصيه نمي شود.»
منبع: نشريه هنر آشپزي شماره61
