جنگنده اف-14 تامکت (1) همه چیز درباره اف 14

جنگنده اف-14 تامکت هواپیمایی دو موتوره، بال متغیر و دو سرنشینه می باشد که به منظور حمله، رهگیری و نابودی جنگنده های دشمن به صورت بیست و چهار ساعته و در هر وضعیت جوی و اقلیمی طراحی گشته است و قادر به انجام عملیات از روی ناو هواپیمابر نیز می باشد.
اف-14 قادر است به طور همزمان بیست و چهار هدف را به وسیله سیستم های راداری پیشرفته خود شناسایی کرده و به وسیله موشک فوق پیشرفته فینیکس- که بر روی هیچ جنگنده دیگری قابل نصب نمی باشد- شش فروند از آنان را نابود نماید.
این هواپیما از ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۶ در نیروی دریایی ایالات متحده به عنوان جنگنده برتری هوایی دریایی، جنگنده رهگیری دفاعی و سکوی شناسایی تاکتیکی خدمت کرده است. این هواپیما بعد از اینکه مجهز به سیستم هدف گیری مادون قرمز در شب (LANTIRN) و سیستم پرواز سطح پائین گردید حملات موشکی دقیقتری را انجام داد.
اف-۱۴ تام‌کت در سال ۱۹۷۲ به عنوان جایگزین هواپیمای اف-۴ فانتوم ۲ به خدمت نیروی دریایی ایالات متحده در آمد. و بعدها که آمریکا با حکومت محمدرضاشاه ایران رابطه خوبی داشت در سال ۱۹۷۶ به ایران صادر شد. این هواپیما محصول شرکت گرومن است که برای نیروی دریایی آمریکا ساخته شده. هواپیمای اف-۱۴ تامکت در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ در نیروی دریایی آمریکا بازنشسته شد.

خلاصه مشخصات

نوع هواپیما : هواپیمای رهگیر، چندمنظوره و جنگنده کشور سازنده : ایالات متحده شرکت سازنده : گرومن تاریخ نخستین پرواز : ۲۱ دسامبر ۱۹۷۰
بازنشسته : ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ ، نیروی دریایی آمریکا
وضعیت کنونی : فعال در ایران ، بازنشسته در ایالات متحده
بکارگیرنده : نیروی دریایی ایالات متحده
نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران آغاز ساخت : ۱۹۶۹ تا ۱۹۹۱
تعداد ساخته‌شده : ۷۱۲ فروند
بهای هر فروند : ۳۸ میلیون دلار آمریکا در سال ۱۹۹۸
مدل‌های دیگر:
اف-۱۴ ای
اف-۱۴ بی
اف-۱۴ سی
اف-۱۴ دی

اف 14 از نخستین مراحل ورود به خدمت، ابتدا در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا و سپس در نیروی هوایی حکومت پیشین ایران، همواره بحث انگیز و جنجال آفرین بود. زمانی که در گرماگرم جنگ سرد، در سال 1976، یک فروند از آن در دریای شمال سقوط کرد، اتحاد شوروی از یک سو تمامی توان خود را به کار گرفت تا لاشه ی اف 14 را بیابد و به اسرار مگوی این پیشرفته ترین شکاری جهان پی ببرد، و از سوی دیگر آمریکا و متحدانش به هر دری زدند تا هواپیمای سرنگون شده را زودتر از رقیب از میان آبهای سرد و عمیق بیرون بکشند و نگذارند راز این هواپیمای اسرار آمیز برای دشمن آن زمان بر ملا شود.
فروش اف 14 به ایران هم همواره موضوع مباحثات فراوان بود. اما در درون نهادهای نظامی آمریکا نیز، اف 14 سالها از لحاظ بهای گزاف خرید و نگهداری، پیچیدگی، کارایی رزمی و ملاحظات امنیتی، خبر ساز بود. آنچه در آن تردید نمی توان داشت اما آن است که تامکت در عصر خود همتا و رقیبی نداشت

اف 14 از نخستین مراحل ورود به خدمت، ابتدا در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا
و سپس در نیروی هوایی حکومت پیشین ایران، همواره بحث انگیز و جنجال آفرین بود

آغاز کار

در دهه 1960 میلادی، نیروی دریایی آمریکا در صدد به خدمت گرفتن جنگنده جدیدی بود که بتواند ناوگان های رزمی آن کشور را در برابر حملات هواپیماهای دشمن محافظت کند. این نیاز بخصوص در پی ناکامی دو طرح پیشنهادی، بیشتر حس می شد: نخست، طرح شرکت داگلاس موسوم به میسیلیر که تنها یک سکوی پرتاب موشک های هوا به هوا شمرده می شد، و دوم، طرح شرکت جنرال داینامیکز که مدل تغییر یافته ای از جنگنده ی اف 111 نیروی هوایی بود.
وزارت نیروی دریایی آمریکا هیچیک از این دو طرح را نپسندید. در دهه 1960 میلادی، اعلامیه شرح نیاز نیروی دریایی آمریکا منتشر شد، مبنی بر به کار گرفتن جنگنده ای که قادر به کسب و تضمین برتری هوایی در طول دهه 1980 باشد. شرکت گرومن که پیشتر هم هواپیماهای موفقی برای نیروی دریایی ساخته بود، طرحی را ارائه کرد که در نهایت به اف 14 بدل شد.

در اعلامیه شرح نیاز نیروی دریایی، نوعی سیستم جنگ افزار هوابرد در نظر گرفته شده بود که نه تنها قابلیت رهگیری و انهدام هواپیماهای شکاری آن زمان بلوک شرق، از قبیل میگ 23 و 25 ، و سوخوی 17 و 19 را داشته باشد، بلکه بتواند از پس موشک های دوربرد هوا به هوا، موشک های دریا به دریا و زیرسطح به سطح روسی همچون استایکس و شدوک، بمب افکن های دوربرد حامل موشک های هوا به سطح فراصوت، و نیز خود آن موشک ها برآید. هواپیمای مورد نظر همچنین باید در نبرد نزدیک هوایی نیز کارآمد می بود.
سرنوشت نبرد هوایی هرچند ممکن است با تک شلیک یک موشک در پی قفل شدن رادار بر روی هدف و مانوری برای ورود به حوزه تیررس موشک تعیین شود، اما این حالت تنها در صورت بهره گیری از امتیاز غافلگیری است که رخ می دهد. در حالتی که هواپیماهای متخاصم از وجود یکدیگر آگاه باشند و هیچیک هم راه فرار در پیش نگیرند، موقعیت به یک نبرد تعاقبی، یا جنگ و گریز، بدل می شود. در تعیین نتیجه چنین نبردی به فرض برابر بودن جنگ افزارهای دو طرف، اهمیت نخست را توانایی مانور دارد.

بالهای با زاویه ی متغیر

نیاز به هواپیمایی که در سرعت های زیاد و کم، و نیز در ارتفاع های بالا و پایین به طور یکسان کارآیی داشته باشد، نهایتاً به بهره گیری از بالهایی با زاویه تغییرپذیر منجر شد.
آزمایش بر روی بالهای متغیر از پیش از جنگ اول جهانی آغاز شده بود. در جنگ دوم، آلمان و بریتانیا نیز آزمایشهایی در این زمینه انجام دادند. در سال 1951 این اندیشه با ساخت هواپیمای بل اکس 5 به واقعیت درآمد. یک سال بعد، شرکت مهندسی گرومن، هواپیمای اکس اف 10 اف را که دومین هواپیمای آزمایشی آمریکا با بالهای متغیر بود به پرواز درآورد

به نوشته سرگرد فرهاد نصیرخانی در سایت ‎IIAF ، عراق از سال 1970 گرم مذاکره با فرانسه بود تا هواپیمای میراژ اف 1 را به کار گیرد، و این نیز عامل دیگری در گزینش اف 14 از سوی ایران بود.
اما مشکلات اساسی و بخصوص تعادل حین پرواز حل نشده مانده بود. کلید موفقیت بال متغیر در سال 1959 به دست مهندسان مرکز تحقیقات لنگلی وابسته به ناسا پیدا شد. آنها هواپیمایی طرح کردند که در آن، هر بال بر محوری جداگانه گردش می کرد، حال آنکه در طرح های پیشین، یک مفصل مشترک وجود داشت. با این دستاورد، مرکز آئرودینامیکی هواپیما به هنگام تغییر زاویه بالها تقریبا ثابت می ماند.
تفاوت چشمگیر میان حداکثر و حداقل سرعت پرواز اف 14 (2.34 برابر سرعت صوت تا 180 کیلومتر بر ساعت) نشان دهنده مقدورات پروازی گسترده این هواپیما بود که تنها به یمن بالهای متغیر امکان پذیر می شد.

اف-۱۴ یک موشک ایم-۷ اسپارو را شلیک می‌کند

برای برخاستن از باند و امکان به حداقل رساندن مسافت دورخیز، بالهای اف 14 در حالت کاملا باز قرار می گیرند. با افزایش سرعت هواپیما، نیروی بالا برنده (برا) که از بالهای باز پدید آمده، بتدریج بدل به نیروی مقاوم (پسا) می شود. برای دستیابی به توازن بهینه میان برا و پسا، کامپیوترهای اف 14 بال ها را به عقب متمایل می کنند، تا آنکه در نهایت عقب رفتگی، بال به شکل دلتا در می آید تا به هواپیما قدرت اوجگیری و گشت زنی با سرعتهای بسیار بالا را بدهد. در نتیجه، اف 14 قادر است زیر فشاری حدود 7 برابر شتاب جاذبه (جی) به مانور بپردازد. اما بال متغیر، تنها یکی از نوآوریهای بیسابقه ای بود که اف 14 را به یک شکاری منحصر به فرد تبدیل می کرد. ویژگی اسرارآمیز و بی همتای دیگر آن، سیستم کنترل آتش ای دبلیو جی 9 بود. همین دستگاه و موشکهای فینیکس همبسته با آن بود که شوروی و آمریکا را در اعماق آبهای دریای شمال به جستجوی لاشه ی اف 14 واداشته بود.

قدرت آتش مرموز

توانایی جستجو و درگیری چندگانه هدف، قابلیت ردگیری حین جستجو و گزینش اولویت هدف با کامپیوتر، در زمان خود از ای دبلیو جی 9 تنها سیستم جنگ افزار هوابرد جهان را پدید آورد که می توانست در آن واحد با بیش از یک تهدید روبرو شود. این سیستم می تواند 24 هدف را همزمان جستجو و ردگیری کند و شش هدف را در جهت های مختلف و در فاصله بیش از 160 کیلومتر به طور همزمان مورد حمله قرار دهد. موشک هوابه هوای ای آی ام 54 ای یا فینیکس که به وسیله سیستم کنترل آتش ای دبلیو جی 9 هدایت می شود، دارای کنترل راداری فعال است، یعنی پس از شلیک، نیازی نیست که رادار هواپیما به پرتوافشانی بر هدف ادامه دهد، بلکه رادار تعبیه شده در خود موشک، آن را به سوی هدف می راند. این موشک بیش از پنج برابر صوت سرعت می گیرد و بردی حدود دویست کیلومتر دارد.

اف-14 تامکت متعلق به نیروی دریایی آمریکا در حال پرواز

کافی است یک بار رادار سیستم ای دبلیو جی 9 که در نوک اف 14 جاسازی شده، هدفی را کشف کند و روی آن قفل شود، تا همواره در تیررس سیستم کنترل آتش بماند. آنگاه خلبان دوم اف 14 می تواند هدف را با توجه به مشخصات آن، به وسیله سلاح مناسب، منهدم کند.
ای دبلیو جی 9 افزوده بر شلیک موشک های دورپرواز فینیکس، می تواند موشک های هوا به هوای نیمه فعال اسپرو، و موشکهای فروسرخ سایدوایندر را نیز پرتاب کند. اف 14 از یک قبضه تیربار 20 میلیمتری ولکان هم برخوردار است که در بخش زیرین سمت چپ نوک هواپیما جای گرفته و در نبردهای نزدیک هوایی به کار می رود. این تیربار را نیز سیستم ای دبلیو جی 9 کنترل می کند.

اف-۱۴ در حال شلیک موشک فونیکس

مدل های مختلف اف-۱۴ تامکت

اف-۱۴ ای

اف ۱۴ تامکت ای نسخه اولیه دو سرنشینه و طراحی‌شده برای تمام وضعیت‌های آب و هوایی می‌باشد که برای نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا ساخته شده بود. و بعد با تغیراتی دقت ان برای به‌کارگیری مهمات افزایش یافت. نیروی دریایی آمریکا ۴۷۸ فروند از این جنگنده را دریافت کرد و ۷۹ فروند از این جنگنده به ایران تحویل داده شد. ۱۲ فروند اولیه ان آزمایشی بود. ۱۰۲ فروند پایانی آن با موتور TF30-P-414A بهبود یافت.
هشتادمین اف-۱۴ ساخته شده برای ایران به دلیل قطع روابط ایران و آمریکا و تحریم تسلیحاتی ایران به نیروی دریایی آمریکا تحویل داده شد.
در مجموع ۵۵۷ تام کت ای توسط گرومن ساخته شد که ۴۸ فروند از آن به اف-۱۴ بی و ۱۸ فروند از آن به اف-۱۴ دی ارتقاء یافتند.

اف-۱۴ بی

در مجموع ۳۸ فروند اف-۱۴ بی توسط گرومن ساخته شد.

اف-۱۴ سی

اف-۱۴ سی پروژه تحقیقاتی از جنگنده اف-۱۴ بی بوده که هیچگاه به تولید عملیاتی منجر نشد.

اف-۱۴ دی

در مجموع ۳۷ فروند اف-۱۴ دی توسط گرومن ساخته شد.

نابودی جنگنده های اف-14

پنتاگون قراردادی را به ارزش دست کم 900 هزار دلار برای انهدام جنگنده های اف-14 قدیمی این کشور با هدف ممانعت از دستیابی ایران به قطعات یدکی آنها منعقد کرده است.
هر فروند جنگنده اف-14 به ارزش 38 میلیون دلار در پایگاه هوایی دیویس-مونتان در آریزونا که گورستان هواپیماهای از رده خارج شده ارتش آمریکا محسوب می شود؛ تنها ظرف یک روز به کوهی از آهن پاره تبدیل می شود.
این قرارداد که شامل 23 فروند اف-14 مستقر در پایگاه آریزونا می شود؛ با شرکت TRI-Rinse در سنت لوئیس منعقد شده و به گفته "تیم شوکله"، مؤسس و معاون این شرکت یکی از راه هایی که می توان مطمئن شد هیچ کس از قطعات هواپیماهای اف-14 مجدداً استفاده نخواهد کرد؛ این است که آنها را به قطعاتی به ابعاد 2 در 2 فوت تبدیل کنیم.
قرارداد فوق بخشی از قراردادی کلی است به ارزش 3/7 میلیون دلار برای از بین بردن تسلیحات مازاد ارتش آمریکا که پنتاگون منعقد کرده است.
وزارت دفاع آمریکا پیشتر در نظر داشت قطعات منحصر به فرد اف-14 را منهدم و بقیه قطعات را که قابل استفاده در هواپیماهای دیگر است، به فروش برساند، اما به دنبال انتشار گزارشی در ماه ژانویه گذشته مبنی بر این که ایران و چین و کشورهای دیگرقصد خرید قطعات یدکی اف-14 را دارند؛ فروش تمام قطعات این جنگنده را ممنوع کرد.

مشخصات عمومی

خدمه: ۲ خلبان و افسر رهگیری هوایی
طول: ۶۲ فیت و ۹ اینچ (19.1 m)
پهنای بال:
باز شده: ۶۴ فیت (۱۹/۵۵ متر)
جمع شده: ۳۸ فیت (11.58 m)
ارتفاع: ۱۶ فیت (4.88 m)
بال: مساحت ۵۶۵ فیت مربع (54.5 m²)
ماهیواره: NACA 64A209.65 mod root, 64A208.91 mod tip
وزن خالی: ۴۳۷۳۵ پوند (19,838 kg)
وزن بارگیری: ۶۱۰۰۰ پوند (27,700 kg)
بیشینه وزن برخاست: ۷۴۳۵۰ پوند (33,720 kg)
پیشرانه: ۲× جنرال الکتریک یی-۱۱۰ جی‌ای-۴۰۰ توربوفن با پس‌سوز
نیرو ی خشک: ۱۳۸۱۰ پوند (61.4 kN) هرکدام
نیرو با پس سوز ۲۷۸۰۰ پوند (124.7 kN) هرکدام

عملکرد

سرعت بیشینه: ۲/۳۴ ماخ (1,544 mph, 2,485 km/h) at high altitude
شعاع عملیاتی: ۵۰۰ ناتیکال مایل (575 mi, 926 km)
برد ترابری: ۱۶۰۰ ناتیکال مایل (1,840 mi, 2,960 km)
سقف پروازی: ۵۰۰۰۰ فیت (15,200 m)
نرخ اوج‌گیری: >۴۵۰۰۰ فیت بر دقیقه (229 m/s)
بارگیری بال: ۱۱۳/۴ پوند بر فیت مربع (553.9 kg/m²)
نسبت نیرو به وزن: ۰/۹۱

جنگ‌افزار

توپها: ۱× توپ گاتلینگ ام-۶۱ (۲۰ میلیمتری) با ۶۷۵ گلوله
جایگاه‌ها: دارای ۱۰ جایگاه، ۶×زیر بدنه، ۲ تا ناسل، ۲×محل اتصال بالها.
موشکها:
موشکهای هوا به هوای: آیم-۱۲۰ آمرام ،آیم-۹ سایدویندر ،آیم-۷ اسپارو ،آیم-۵۴ فینیکس ،
ترکیب بارگیری:
۶×آیم-۵۴، ۲×آیم-۹
۲×آیم-۹+۲×آیم-۵۴+۳×آیم-۷ (ترکیب معمول)
۲×آیم-۹+۴×آیم-۵۴+۲×آیم-۷
۲×آیم-۹+۶×آیم-۷
۴×آیم-۹+۴×آیم-۵۴
۴×آیم-۹+۴×آیم-۷
۴×آیم-۹+۴×آیم-۱۲۰
۲×آیم-۹+۶×آیم-۱۲۰

بمبها:

جدام (JDAM) مهمات دقیق زن
بمبهای هدایت لیزری پیووی
بمبهای ام‌کا-۸۰ غیر هدایت شونده
سی‌بی‌یو-۱۰۰ بمب خوشه‌ای (ام‌کا ۲۰ راکی-۲)

متفرقه:

پاد هدف‌گیری لانتیرن
۲×تانک سوخت قابل رهاسازی ۲۶۷ گالونی
تجهیزات پروازی
رادار ای‌ان/آدبلیوجی-۹ هیوز
AN/ASN-130 INS, IRST, TCS

مشخصات فنی

نوک به نوک بال (در حالت باز): 19.45 متر
نوک به نوک بال (در حالت جمع): 11.56 متر
طول: 19 متر
بلندی: 4.88 متر
حداکثر سرعت: ماخ 2.34 (2517 کیلومتر بر ساعت)
وزن خالی: 17830 کیلوگرم
حداکثر وزن: 33724 کیلوگرم
پیشرانه:دو موتور توربوفن پرت اند ویتنی تی اف-30-پی- 414 با پس سوز
کشش: 14 هزار پوند بر هر موتور
کشش با پس سوز: 20900 پوند بر هر موتور
MiG-31 Foxhound ساخت روسیه، رقیبی برای F-14

تاریخچه جنگنده MiG-31 Foxhound

اعلام آغاز به کار ساخت بمب افکن دوربرد و مافوق صوت XB-70 توسط آمریکا باعث بروز سر و صداهای بسیاری در شوروی سابق شد. ظاهراً همه حرف ها و احادیث حکایت از آن داشت که در آن زمان شوروی فاقد جنگنده رهگیری برای مقابله با بمب افکن عجیب و غریب آمریکا بود و این برای شوروی چیزی کمتر از یک فاجعه نبود. شرکت هواپیماسازی میکویان گورویچ به سرعت دست به کار شد و طرح جنگنده ای با سرعت بسیار زیاد و سقف پرواز بالا را به مقامات شوروی تسلیم کرد. این طرح بعد ها میگ MiG-25 با لقب Foxbat شناخته شد. فاکس بت جنگنده ای بزرگ و درشت اندام بود، موتورهای به مراتب بزرگتری نسبت به جنگنده های هم عصر خود داشت، بسیار سریع پرواز می کرد و گاه سرعت این جنگنده به 3 ماخ هم می رسید و ارتفاع پرواز آن بیش از 20 کیلومتر بود و ظاهراً چیزی از سرعت آن کم نداشت. اما میگ MiG-25 ضعفهای بسیای هم داشت. برای مثال قدرت مانورپذیری آن به طرز وحشتناکی ناچیز بود، رادار آن بسیار ناکارآمد بود و دریک کلام، این هواپیمایی نبود که از پس رهگیری هواپیماهایی مثل B-70 یا SR-71 بر بیاید. با این که میگ MiG-25 هرگز هواپیمایی نبود که بتواند چنان تهدید عمده ای برای آمریکا به وجود آورد، اما ترسناک ترین جنگنده برای خلبانان آمریکایی همین میگ MiG-25 بود. تا اینکه در سال 1976 یک فروند میگ MiG-25 نیروی هوایی شوروی به خلبانی ویکتور بلنکو در ژاپن به زمین نشست. هواپیمای فاکس بت به دست آمریکاییها افتاد و رازهای آن در مدت کمی بر ملا شد و دیگر واهمه ای برای خلبانان آمریکایی از این جنگنده باقی نگذاشت.
پس از آشکار شدن توانایی های میگ MiG-25 برای غربیها، روس ها به فکر ساخت جنگنده ای بر پایه ی فاکس بت منتها با توانایی های کاملاً غیر قابل مقایسه با این جنگنده افتادند. البته ویکتور بلنکو پیشتر خبر از طراحی جنگنده ای کاملاً جدید و به روز با نام سوپر فاکس بت داده بود. نتیجه هواپیمای آزمایشی Ye-155MP بود که برای نخستین بار در سال 1975به پرواز درآمد. این پرنده نام MiG-31 را با لقب Foxhound به معنای سگ شکاری به خود اختصاص داد. فاکس هاوند در یک نگاه بسیار شبیه به میگ 25 بود، اما بزرگتر و مستحکم تر از فاکس بت بود. این جنگنده با اینکه بر پایه فاکس بت ساخته شده بود، اما هواپیمایی بسیار مدرن و البته قابل اطمینان بود. به کار بردن مقادیر بیشتری تیتانیوم و آلومینیوم در سازه این هواپیما باعث توانایی تحمل شتاب G بیشتر شده بود و موتورهای جدید توربوفن با مصرف کمتر، برد بیشتر هواپیما را تضمین می کردند. همچنین تسلیحات جدید و رادار قدرتمند از میگ MiG-31 یک رهگیر تمام عیار ساخته بود.
ميگ31 توانمندترين شكاري رهگير در جهان محسوب مي‏شود كه به راحتي مي‏تواند در ارتفاع 30 كيلومتري و با سرعت 3300 كيلومتر در ساعت پرواز نمايد و همزمان به 4 هدف هوايي از فاصله ی حداكثر 160 كيلومتري شليك كند. رادار بسيار قوي ميگ31، به راحتي امكان رهگيري و شكار جنگنده‏هاي رادار گريز (Stealth) نظير F-117 را مي‏دهد. ميگ31‏ با موشكهاي دوربردش، كابوس خلبانان جنگي ايالات متحده محسوب مي‏شود و هيچ امكان فراري در مقابل موشكهاي AA-9 (موسوم به آموس) كه توسط ميگ31 شليك مي‏شوند براي دشمن وجود ندارد.

نماهای شماتیک دو جنگنده F-14 تامکت و MiG-31 فاکس هاوند

منابع تحقیق :
خبرگزاری مهر
gtalk.ir
Cph-theory.persiangig.com
ویکی پدیا
air.blogfa.com
خبرگزاری آفتاب
newcoy.persianblog.ir
military.ir
Afif.ir/forum
Defense-update.com
Centralclubs.com
تبیان

 

منبع:
/ن