7 روش درماني در طب اسلامي
نويسنده: سيد محمد ظاهر محمدي
1. تغذیه درمانی
تغذیه درمانی و نگاه به نوع تغذیه، اساس و اصل تمام مكاتب پزشكی جهان، از جمله مكتب پزشكی جامع اسلامی است. این بحث در طبّ جامع اسلامی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است كه به بحث «اطعمه و اشربه» معروف است.
بحث «اطعمه و اشربه» توجه خاصی به نوع، كیفیت و زمان مصرف غذا دارد.
طبّ جامع اسلامی تغذیة سالم و صحیح را ضامن سلامتی انسان مي‌داند1 و به همین جهت اولین شیوه از هفت شیوه درمان جسمانی را به این امر مهم اختصاص داده است.2
در نظر گرفتن حلال و حرام بودن غذاها و نوشیدنی‌ها و چگونگی حلال شدن و حرام بودن آنها را فقط در تحقیق قواعد تغذیه ای اسلامی مي‌توان به این سادگی و جامعی یافت و این بحث در سایر مكاتب تغذیه ای و درمانی یا مفقود است یا به صورت ناقص و طبق اعتقادات خرافی موجود است.3
2. گیاه درمانی
در طبّ جامع اسلامی در مورد گیاه درمانی و كیفیت استفاده از گیاهان در شفابخشی تمام بیماری‌ها بحث مفصلی شده است.4 آیات و روایات و تحقیقات دانشمندان طبّ جامع اسلامی در این باره بسیار گسترده و كامل است، طوری كه اگر كسی فقط در این روش از درمان موفق به كسب تبحر و تجربه شود، مي‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را درمان کند و در حرفه خود كامل شود.5
3. حجامت درمانی
طبّ جامع اسلامی، حجامت را سومین ستون طبّ جسمانی قرار داده است و در مورد حجامت كه قدمت 5000 ساله یا بیشتر دارد،6 نظریه‌هاي نوینی را ارائه مي‌دهد، از جمله این كه:
- طبّ جامع اسلامی اصول سرّی این شیوه از طبّ را توضیح داده است،
- روابط مختلف بین بدن و جهان هستی در طیّ استفاده از این شیوه،
- روابط بین مایعات درون اعضاء و اجزاي رئیسة بدن نسبت به ظاهر بدن و محیط اطراف،
- توجه به دفع شرّ موجودات غیر ارگانیك (امواج منفی) در طیّ انجام حجامت كه با قرائت آیات و دعاهای خاصی انجام مي‌شود.
- شناسایی بی‌سابقة قسمت‌هاي حجامت بر روی بدن انسان
- مشخص نمودن رابطة بین حجامت در قسمت‌هاي مختلف بدن و درمان‌هاي خاص،
- معرفی زمان‌هاي مختلف (مفید یا مضر) به جهت انتخاب روز و ساعت و ماه و سال و حالت‌هاي مختلف فلكی و نجومی.
4. فصد درمانی
فصد درمانی (رگ زدن) همانند حجامت درمانی است که با تمام فصد درمانی‌هاي قبل از اسلام، هفت خصیصة متفاوت دارد. همچنین بیش از صدها خصیصة متفاوت با گرفتن خون وریدی كه توسط سازمان انتقال خون در طبّ جامع اسلامی معرفی شده است، دارد.
5. سنگ درمانی
سنگ‌هاي موجود در طبیعت همانند گیاهان و حیوانات دارای خواصّ مهمّ طبی و غیرطبی هستند. دانشمندان امروزه به خوبی متقاعد شده اند كه سنگ بر ماده اثرگذار است.
سنگ هم امواج را دگرگون مي‌كند و هم امواجی را از خود ساطع مي‌كند. در طبّ جامع اسلامی هر سنگی، هم به تنهایی معرفی شده7 و هم در زیر مجموعة سنگ‌هاي هم خانوادة خود تعریف شده است. حكمای اسلامی با استفاده از هزاران حدیث و روایت دربارة خواصّ سنگ‌ها که از چهارده معصوم(ع) روایت شده است، راجع به سنگ شناسی و كیفیت استفاده از سنگ‌ها بر اساس شناخت طبیعت8 آنها، تألیفات و تحقیقات گرانقدری دارند. نقش نگین معصومین دراین زمینه قابل اشاره است.
6. عطر درمانی
در هیچ مكتب درمانی قبل یا بعد از اسلام، و حتی در هیچ مذهبی به اندازة تعالیم مذهب اسلام، در مورد عطرهای مختلف نظری ارائه نشده است، البته با مراجعه به كتب تدوین شده در مورد عطر درمانی در طبّ جامع اسلامی، مي‌توان با روحیات و علائم ظاهری و باطنی بیماری‌ها و كیفیت تأثیر مواد لطیف بر بدن آشنا شد و متوجه طبیعت مختلف عطرها و رایحه‌هاي گوناگون و اثرات آنها گردید. عطرها معمولاً به طور بسیار ظریف بر محرك‌هاي درونی بدن تأثير مي‌گذارند و موجب درمان مي‌شوند. طبّ جامع اسلامی علاوه بر شناسایی طبیعت عطرها، این محرك‌هاي درونی را نیز معرفی مي‌كند.
7. رنگ درمانی
در رنگ درمانی اسلامی اعتقاد بر این است كه بسیاری از بیماری‌ها را مي‌توان فقط با استفاده از رنگ درمان کرد. البته این درمان باید با مراعات تمام قواعد و اصول رنگ درمانی اسلامی انجام شود.
شیوة استنشاق رنگ كه با استفاده از فنّ تجسّم خلّاق اعمال مي‌شود، یا به كار بردن مایعات رنگین یا استفاده از لباس‌ها، وسایل و سنگ‌ها با رنگی خاص كه حالت تعادل را ایجاد مي‌كنند، در درمان بیماری‌ها مؤثّر است. البته امروزه تأثيرات انرژیك نامحسوس رنگ بر روی روح و جسم به اثبات رسیده است.9
در رنگ درمانی اسلامی اعتقاد بر این است كه هر یك از رنگ‌ها دارای طیفی خاص است كه با ردیفی از طول موج‌ها ارتباط دارد، یعنی صدها اختلاف رنگ جزئی و نامحسوس وجود دارد كه حضرت علی(ع) در «نهج البلاغه» به آنها اشاره نموده است و در آیات و روایات در به كارگیری صحیح آنها توصیه شده است.
از آنجا كه میزان ارتعاش رنگ‌ها یكسان و بسیار شبیه به هم است همة آنها برای چشم انسان قابل رؤیت نیستند. كلمة «نور» كه در برگیرندة انواع رنگ هاست، در آیات و روایات بسیار آمده است و در ابعاد مختلف رنگ درمانی با استفاده از منابع دینی و دستورات پایه ای طبّ جامع اسلامی این درمان صورت مي‌گیرد.
طول موج رنگ بنفش كوتاه ترین طول موج است و از 380 تا 450 نانومتر بُرد دارد. رنگ قرمز دارای بلندترین طول موج و بُرد آن از 630 تا 730 نانومتر است.
رنگ‌ها به شیوه‌هاي مختلفی بر ذهن، روح و جسم انسان تأثير مي‌گذارند كه تمام این تأثيرات و كیفیت حصول آنها در رنگ درمانی طبّ جامع اسلامی بحث شده است.
/ع
تغذیه درمانی و نگاه به نوع تغذیه، اساس و اصل تمام مكاتب پزشكی جهان، از جمله مكتب پزشكی جامع اسلامی است. این بحث در طبّ جامع اسلامی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است كه به بحث «اطعمه و اشربه» معروف است.
بحث «اطعمه و اشربه» توجه خاصی به نوع، كیفیت و زمان مصرف غذا دارد.
طبّ جامع اسلامی تغذیة سالم و صحیح را ضامن سلامتی انسان مي‌داند1 و به همین جهت اولین شیوه از هفت شیوه درمان جسمانی را به این امر مهم اختصاص داده است.2
در نظر گرفتن حلال و حرام بودن غذاها و نوشیدنی‌ها و چگونگی حلال شدن و حرام بودن آنها را فقط در تحقیق قواعد تغذیه ای اسلامی مي‌توان به این سادگی و جامعی یافت و این بحث در سایر مكاتب تغذیه ای و درمانی یا مفقود است یا به صورت ناقص و طبق اعتقادات خرافی موجود است.3
2. گیاه درمانی
در طبّ جامع اسلامی در مورد گیاه درمانی و كیفیت استفاده از گیاهان در شفابخشی تمام بیماری‌ها بحث مفصلی شده است.4 آیات و روایات و تحقیقات دانشمندان طبّ جامع اسلامی در این باره بسیار گسترده و كامل است، طوری كه اگر كسی فقط در این روش از درمان موفق به كسب تبحر و تجربه شود، مي‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را درمان کند و در حرفه خود كامل شود.5
3. حجامت درمانی
طبّ جامع اسلامی، حجامت را سومین ستون طبّ جسمانی قرار داده است و در مورد حجامت كه قدمت 5000 ساله یا بیشتر دارد،6 نظریه‌هاي نوینی را ارائه مي‌دهد، از جمله این كه:
- طبّ جامع اسلامی اصول سرّی این شیوه از طبّ را توضیح داده است،
- روابط مختلف بین بدن و جهان هستی در طیّ استفاده از این شیوه،
- روابط بین مایعات درون اعضاء و اجزاي رئیسة بدن نسبت به ظاهر بدن و محیط اطراف،
- توجه به دفع شرّ موجودات غیر ارگانیك (امواج منفی) در طیّ انجام حجامت كه با قرائت آیات و دعاهای خاصی انجام مي‌شود.
- شناسایی بی‌سابقة قسمت‌هاي حجامت بر روی بدن انسان
- مشخص نمودن رابطة بین حجامت در قسمت‌هاي مختلف بدن و درمان‌هاي خاص،
- معرفی زمان‌هاي مختلف (مفید یا مضر) به جهت انتخاب روز و ساعت و ماه و سال و حالت‌هاي مختلف فلكی و نجومی.
4. فصد درمانی
فصد درمانی (رگ زدن) همانند حجامت درمانی است که با تمام فصد درمانی‌هاي قبل از اسلام، هفت خصیصة متفاوت دارد. همچنین بیش از صدها خصیصة متفاوت با گرفتن خون وریدی كه توسط سازمان انتقال خون در طبّ جامع اسلامی معرفی شده است، دارد.
5. سنگ درمانی
سنگ‌هاي موجود در طبیعت همانند گیاهان و حیوانات دارای خواصّ مهمّ طبی و غیرطبی هستند. دانشمندان امروزه به خوبی متقاعد شده اند كه سنگ بر ماده اثرگذار است.
سنگ هم امواج را دگرگون مي‌كند و هم امواجی را از خود ساطع مي‌كند. در طبّ جامع اسلامی هر سنگی، هم به تنهایی معرفی شده7 و هم در زیر مجموعة سنگ‌هاي هم خانوادة خود تعریف شده است. حكمای اسلامی با استفاده از هزاران حدیث و روایت دربارة خواصّ سنگ‌ها که از چهارده معصوم(ع) روایت شده است، راجع به سنگ شناسی و كیفیت استفاده از سنگ‌ها بر اساس شناخت طبیعت8 آنها، تألیفات و تحقیقات گرانقدری دارند. نقش نگین معصومین دراین زمینه قابل اشاره است.
6. عطر درمانی
در هیچ مكتب درمانی قبل یا بعد از اسلام، و حتی در هیچ مذهبی به اندازة تعالیم مذهب اسلام، در مورد عطرهای مختلف نظری ارائه نشده است، البته با مراجعه به كتب تدوین شده در مورد عطر درمانی در طبّ جامع اسلامی، مي‌توان با روحیات و علائم ظاهری و باطنی بیماری‌ها و كیفیت تأثیر مواد لطیف بر بدن آشنا شد و متوجه طبیعت مختلف عطرها و رایحه‌هاي گوناگون و اثرات آنها گردید. عطرها معمولاً به طور بسیار ظریف بر محرك‌هاي درونی بدن تأثير مي‌گذارند و موجب درمان مي‌شوند. طبّ جامع اسلامی علاوه بر شناسایی طبیعت عطرها، این محرك‌هاي درونی را نیز معرفی مي‌كند.
7. رنگ درمانی
در رنگ درمانی اسلامی اعتقاد بر این است كه بسیاری از بیماری‌ها را مي‌توان فقط با استفاده از رنگ درمان کرد. البته این درمان باید با مراعات تمام قواعد و اصول رنگ درمانی اسلامی انجام شود.
شیوة استنشاق رنگ كه با استفاده از فنّ تجسّم خلّاق اعمال مي‌شود، یا به كار بردن مایعات رنگین یا استفاده از لباس‌ها، وسایل و سنگ‌ها با رنگی خاص كه حالت تعادل را ایجاد مي‌كنند، در درمان بیماری‌ها مؤثّر است. البته امروزه تأثيرات انرژیك نامحسوس رنگ بر روی روح و جسم به اثبات رسیده است.9
در رنگ درمانی اسلامی اعتقاد بر این است كه هر یك از رنگ‌ها دارای طیفی خاص است كه با ردیفی از طول موج‌ها ارتباط دارد، یعنی صدها اختلاف رنگ جزئی و نامحسوس وجود دارد كه حضرت علی(ع) در «نهج البلاغه» به آنها اشاره نموده است و در آیات و روایات در به كارگیری صحیح آنها توصیه شده است.
از آنجا كه میزان ارتعاش رنگ‌ها یكسان و بسیار شبیه به هم است همة آنها برای چشم انسان قابل رؤیت نیستند. كلمة «نور» كه در برگیرندة انواع رنگ هاست، در آیات و روایات بسیار آمده است و در ابعاد مختلف رنگ درمانی با استفاده از منابع دینی و دستورات پایه ای طبّ جامع اسلامی این درمان صورت مي‌گیرد.
طول موج رنگ بنفش كوتاه ترین طول موج است و از 380 تا 450 نانومتر بُرد دارد. رنگ قرمز دارای بلندترین طول موج و بُرد آن از 630 تا 730 نانومتر است.
رنگ‌ها به شیوه‌هاي مختلفی بر ذهن، روح و جسم انسان تأثير مي‌گذارند كه تمام این تأثيرات و كیفیت حصول آنها در رنگ درمانی طبّ جامع اسلامی بحث شده است.
پي نوشت ها :
1. ابنا بسطام نيسابوريين، طب الائمه، به اهتمام باسم محمود.
2. محسن عقيل، طب الائمه.
3. مامقاني، شيخ عبدالله، مرآت الكمال.
4. ابوعلي سينا، القانون في الطب؛ عقيلي خراساني، مخزن الادويه.
5. محسن عقيلي، الداء و الدواء.
6. پرفسور و اسبانت، آيو ـ ورا، به نقل از: الحجامـة و الطب، نوشتة احمد صباح.
7. ابوريحان بيروني، الجماهر في معرفـة الجواهر، نسخة كتابخانة مجلس.
8. سيّد جميلي، الاحجاز الكريمـة؛ سيد عاطف، الاحجاز الكريمة.
9. ماكس لوشر، روانشناسي رنگ‌ها، ترجمة ويدا آبي‌زاده.
/ع
