در بسياري از کشورهاي پيشرفته بسياري از افراد حتي در سنين سالمندي دندان‌هاي طبيعي خود را در دهانشان دارند چون در اين کشورها فرهنگ پيشگيري از بيماري‌ها به خوبي جا افتاده است. با دکتر محمد رضا خامي، متخصص سلامت دهان و دندانپزشکي اجتماعي در اين باره به گفتگو نشسته‌ايم.
آقاي دكتر، اصلا ممكن است كسي در سنين بالا دندان‌هاي خودش را داشته باشد و نيازي به دست‌دندان نداشته‌باشد؟
بله كاملا ممكن است. متاسفانه عقيده غلطي در بين بسياري از مردم رواج دارد كه فكر مي‌كنند بالا رفتن سن لزوما به از دست رفتن دندان‌ها منجر مي‌شود و در اين مورد نمي‌توان كاري انجام داد. درحالي كه مي‌توان دندان‌ها را تا سنين بالا حفظ كرد.
براي اينكه چنين اتفاقي پيش بيايد بايد در دوران جواني چه كارهايي را انجام داد؟
بيماريهاي دهان و دندان برخلاف بعضي از بيماري‌ها تا حد زيادي قابل پيشگيري هستند. علت اين مساله هم اين است كه علل اين بيماري‌ها و نحوه ايجاد و سير پيشرفت اين بيماري‌ها تا حد زيادي شناخته شده است و روش‌هاي پيشگيري متعدد و موثري هم براي آنها وجود دارد. در صورت استفاده از اين روش‌ها مي‌توان دندان‌ها را حفظ كرد و از بيماريهاي بافت نرم دهان هم پيشگيري كرد. براي پيشگيري از پوسيدگي حداقل روزي دوبار مسواك زدن با خميردندان حاوي فلورايد لازم است. همچنين بايد مصرف مواد قندي پوسيدگي‌زا و به خصوص تكرار مصرف آنها كم شود و تا حد امكان محدود به وعده‌هاي غذايي اصلي باشد. براي پيشگيري از بيماريهاي لثه هم علاوه بر مسواك زدن و نخ‌دندان كشيدن، خودداري از مصرف دخانيات ضروري است، چراكه ثابت شده‌است كه سيگار‌كشيدن موجب تشديد بيماريهاي لثه مي‌شود. براي پيشگيري از سرطان دهان هم خودداري از مصرف سيگار و الكل و مصرف حداقل پنج قسمت ميوه يا سبزي تازه در روز لازم است. در كنار همه اينها، حداقل سالي يكبار مراجعه به دندانپزشكي براي معاينه دوره‌اي لازم است.
چرا بيشتر افرادي كه به سنين بالا مي‌رسند دندان‌هايشان از دست رفته است؟
اين مساله علت‌هاي مختلفي دارد. شايد بيشتر افراد فكر مي‌كنند از دست رفتن دندان نتيجه طبيعي بالارفتن سن است و نمي‌توان از آن جلوگيري كرد. مساله ديگر اين است كه اصولا بعضي مردم فكر مي‌كنند استفاده از دندان مصنوعي راحت‌تر است. در صورتي‌كه اين تصور كاملا اشتباه است. هيچ چيز نمي‌تواند جاي دندان‌هاي طبيعي را بگيرد و دندان مصنوعي مشكلات زيادي مثل لق شدن، زخم كردن دهان، قدرت جويدن ناكافي، ظاهر نامناسب و... دارد. مساله ديگر اين است كه بعضي از مردم مساله سلامت دهان را خيلي جدي نمي‌گيرند. در حالي‌كه علاوه بر مشكلاتي كه اين بيماري‌ها ايجاد مي‌كنند مثل درد و ناراحتي و هزينه بالا و...، امروزه ارتباطاتي بين بيماريهاي دهان و بيماري‌هايي مثل بيماريهاي قلبي پيدا شده است. يعني براي مثال بيماريهاي لثه مي‌توانند زمينه‌ساز بيماريهاي قلبي باشند.
در دوران كودكي و حتي بارداري چه مراقبت‌هايي براي رسيدن به اين هدف طولاني مدت مي‌توان انجام داد؟
به مساله خوبي اشاره كرديد. مراقبت از دندان‌ها بايد از همان سنين كودكي شروع شود. همچنين مادر در دوران بارداري با رعايت تغذيه سالم و كافي (حاوي كلسيم كافي) مي‌تواند به سلامت دهان و دندان كودك خود كمك كند. ابتلاي مادر باردار به بعضي بيماريهاي عفوني ممكن است سلامت دندان‌هاي در حال تشكيل جنين را به خطر اندازد. اولين معاينه دهان به وسيله دندانپزشك در دوران كودكي بايد در شش ماهگي و همزمان با رويش اولين دندان شيري انجام شود. بعد از هربار شيرخودن بايد دندان‌هاي كودك با گاز مرطوب تميز شود. در همان دوران مي‌توان از مسواك‌هاي انگشتي براي تميزكردن دندان‌هاي كودك استفاده كرد كه هر زمان كه ممكن بود مسواك انگشتي با مسواك معمولي جايگزين مي‌شود. در ابتدا مسواك زدن براي كودك بايد از سوي والدين انجام شود تا زماني‌كه كودك خود قادر به اين كار باشد. بعد از آن هم تاحدود سن هفت تا هشت سالگي مسواك زدن كودك تحت نظارت والدين انجام مي‌شود. استفاده از خميردندان فلورايددار تا زماني كه كودك قادر باشد محتواي دهان خود را به طور كامل تخليه كند بايد به تاخير بيفتد.
چرا دركشورهاي پيشرفته براي بسياري از افراد در سنين بالا چنين اتفاقي پيش نمي‌آيد و دندان‌هايشان از دست نمي‌رود؟ مگر آنها چه كارهايي براي پيشگيري انجام داده‌اند؟
علتش رعايت همين مواردي است كه ذكر شد. اگر از ابتدا به مساله سلامت دهان و دندان اهميت كافي داده شود و موارد پيشگيري كننده رعايت شود، دندان‌ها حفظ مي‌شوند.
آيا براي رسيدن به چنين هدفي هزينه فوق‌العاده‌اي لازم است؟
به طور كلي هزينه پيشگيري هرگز با هزينه درمان قابل مقايسه نيست و بسيار كمتر است. ضمن اينكه نتيجه پيشگيري بسيار بهتر است. حتي بهترين درمان براي جايگزيني دندان كه استفاده از ايمپلنت است به هيچ وجه نمي‌تواند جايگزين كامل و طبيعي دندان باشد.
نقش خانواده‌ها، مدرسه و رسانه‌ها در فرهنگ‌سازي در جهت سلامت دهان و دندان چيست؟
همان‌طور كه ذكر شد شايد مشكل اصلي در اين زمينه مشكل فرهنگي باشد كه قطعا رسانه‌ها در اين زمينه كمك‌كننده هستند. همچنين اولين رفتارهاي بهداشتي در خانواده و سپس مدرسه شكل مي‌گيرد كه نشان‌دهنده اهميت اين دو نهاد است.
... و اما کمک دندانپزشکان
دندانپزشكان با آموزش صحيح بهداشت و سلامت دهان و دندان به بيمارانشان و همين‌طور كمك به بيماراني كه مي‌خواهند عادات و رفتارهاي خود را به سمت صحيح تغيير دهند نقش مهمي دارند. امروزه از طرف سازمان بهداشت جهاني تاكيد مي‌شود كه دندانپزشكان بايد در فعاليت‌هاي ترك مصرف دخانيات در بيمارانشان درگير شوند چراكه مشخص شده است انجام اين كار از سوي دندانپزشكان اثربخشي خوبي دارد. اين مساله به خصوص در مورد جوانان صادق است كه دندانپزشكان با تاكيد بر آثار آني مصرف سيگار مثل رنگ گرفتن دندان‌ها و بوي بد دهان مي‌توانند انگيزه خوبي در افراد ايجاد كنند. همچنين با انجام معاينه دقيق و كامل بافت‌هاي نرم دهان براي بيماران مسن، دندانپزشكان مي‌توانند سرطان دهان را در مراحل اوليه تشخيص دهند.
اما در مورد نقش متخصصان دندانپزشكي اجتماعي ابتدا بايد گفت كه بعضي از روش‌هاي پيشگيري از بيماريهاي دهان و دندان فردي و بعضي اجتماعي هستند. در مورد روش‌هاي فردي تا حدي صحبت كرديم. اضافه كردن فلورايد به آب آشاميدني، آموزش بهداشت در سطح رسانه‌ها و وضع و اجراي قوانين در جهت سلامت دهان نمونه‌هايي از روش‌هاي اجتماعي هستند كه فعاليت در اين زمينه‌ها كار متخصصان دندانپزشكي اجتماعي است. براي مثال اگر با وضع قوانين مناسب، بيمه‌ها براي خدمات پيشگيري هزينه پرداخت كنند تحول مثبت و خوبي در كنترل بيماريهاي دهان و دندان اتفاق خواهد افتاد.
پي نوشت ها :
*متخصص دندانپزشکي اجتماعي
منبع:www.salamat.com
/ك
