قصه و تربيت کودک

در کشور ما به رغم وجود گنجينه هاي علم و معرفت و داستان ها و افسانه هاي زيبا و آموزنده، اوليا و مربيان بيشترين وقت خود را به مسائل آموزشي کودکان اختصاص مي دهند و دانش آموزان نيز در خانه و مدرسه اکثر اوقات خود را صرف يادگيري هاي غيرفعال کرده، از سختي و خشکي دروس و اضطراب امتحان و نمره رنج مي برند.
بدين ترتيب اغلب اوليا و مربيان از هدف اصلي تعليم و تربيت که پرورش انسان هاي خلاق، مبتکر و کارآمد است، باز مي مانند.

ادبيات کودکان چيست؟
 

در تعريف ادبيات کودکان مي توان گفت: مجموعه نوشته ها، سروده ها و گفتارهايي است که از طرف بزرگسالان جامعه براي استفاده خردسالان فراهم مي آيد يا خردسالان خود خالق آن هستند. ادبيات کودکان شامل قصه، شعر، نمايش، افسانه و داستان است. ادبيات کودکان عبارت است از تلاشي هنرمندانه در قالب کلام، براي هدايت کودک به سوي رشد با زبان و شيوه اي مناسب و در خور فهم او. به بياني ديگر، ادبيات عبارت است از چگونگي تعبير و بيان احساسات، عواطف و افکار به وسيله کلمات در اشکال و صورت هاي گوناگون.
ادبيات، کودک را در همه اوقات زندگي پرورش مي دهد و باعث مسرت خاطر، وسعت تخيل و قوت تصور او مي شود و نيز نيروي ابتکار و ابداع به او مي بخشد. داستان ها و اشعاري که کودکان مي خوانند و مي شنوند، اثري عميق در فکر و روحيه آنان مي گذارد و ايشان را براي رويارويي با مسائل رشد و معاشرت با ديگران آماده مي سازد و نيز در درک و فهم مشکلات زندگي، آنان را ياري مي کند. ادبيات کودک به ويژه در زمينه هاي زبان آموزي و آموختن کلمات تازه به کودکان، نقش قاطعي دارد. هدف هاي برنامه ادبيات کودکان در آموزش و پرورش دوره ابتدايي عبارتند از:
1-کمک به پرورش قدرت بيان و عواطف و افکار کودکان
2-تقويت و پرورش نيروي تخيل در کودکان
3-تحريک قوه ابتکار و ابداع در کودکان
4-ايجاد عشق و علاقه به ادبيات در کودکان
5-رشد اعتماد به نفس کودک و علاقمند ساختن او به آزادي و عدالت اجتماعي
6-برآورده کردن نيازهاي عاطفي کودک و آماده ساختن او براي دريافت پيام هاي اخلاقي و انساني و شهروندي خوب بودن

تاثير قصه در کودکان
 

داستان و قصه نقش بسيار مهمي در تکوين شخصيت کودک دارد. از طريق قصه ها و داستان هاي خوب، کودک به بسياري از ارزش هاي اخلاقي پي مي برد. پايداري، شجاعت، نوع دوستي، اميدواري، آزادگي، جوانمردي، طرفداري از حق و حقيقت و استقامت در مقابل زور و ستم، ارزش هايي هستند که هسته مرکزي بسياري از قصه ها و داستانها را تشکيل مي دهند. پرورش حس زيبايي شناسي در کودک، متوجه ساختن کودک به دنيايي که اطرافش را فرا گرفته، پرورش عادات مفيد در کودک، تشويق حس استقلال طلبي و خلاقيت کودک، هدف هاي اصلي طرح قصه هاي خوب براي کودکان است.

انتخاب قصه هاي مناسب
 

مساله انتخاب کردن قصه، با توجه به انبوه موادي که در اختيار قصه گوست، به ويژه براي قصه گوهاي مبتدي، مشکلي اساسي است. حتي بهترين و برجسته ترين قصه گوهاي حرفه اي هم قادر به گفتن هر داستاني نيستند. قصه گو، قهرمانان خود را از قصه هايي مي سازد که با شخصيت خاص و سبک او متناسب باشند. قصه گو تازه کار ابتدا بايد سعي کند که ويژگي هاي شخصيت و سبک گويش خود را ارزيابي کند، سپس از خودش بپرسد:چه نوع داستان هايي را مي توانم مؤثر و خوب بيان کنم؟ چگونه مي توانم شخصيت خود را با قصه هماهنگ کنم تا هر دو بتوانيم با شنونده ارتباط برقرار کنيم؟
پس از آن که قصه گو کار انتخاب کردن را تمام کرد، وارد مرحله آماده کردن داستان براي گفتن مي شود که از مهمترين گام هايي است که در جهت به کار گرفتن فن قصه گويي برداشته مي شود. قصه گو بايد به خاطر داشته باشد که کار او از بر کردن يا از رو خواندن نيست، بلکه کار او قصه گفتن است که مانند تجربه اي يگانه باقي مي ماند. از بر کردن قصه اغلب نخستين مانعي است که راه سير طبيعي و خودانگيخته يک قصه گويي موفق را سد مي کند. قاعده درست اين است که هرگز نبايد داستاني را براي «گفتن» به خاطر سپرد، بلکه با توجه به ساختمان قصه، به خاطر سپردن طرح آن کافي است.
انتخاب و آماده کردن داستان، نخستين گام ها در راه پيشبرد هنر قصه گويي است و هنر قصه گويي بر آنها استوار مي شود. قصه گوهاي مبتدي به زودي متوجه مي شوند زماني را که براي رسيدن به اين مرحله از رشد سپري کرده اند، سرمايه گذاري مفيدي بوده است.
آماده کردن ذهن و بيان در ارائه موفقيت آميز يک قصه، مهمترين متغير به شمار مي آيد. بدون اين انتخاب و آماده کردن بسيار دقيق، قصه گو نبايد انتظار به دست آوردن يک تجربه موفق را داشته باشد.
منبع:نشريه کوچه ما، شماره 14.
/ج