تاثیر استرس بر ناباروری زنان چقدر است؟ استرس و اضطراب چه تاثیری بر مساله نابارور بودن زنان دارد؟
نقش استرس در ایجاد اخلال در باروری زنان چگونه است؟ استرس چه تاثیری بر درمان های کمک باروری (ART: Assisted Reproductive Technology) دارد؟ یکی از مفاهیمی که شاید امروزه بیشتر از هر زمان دیگری مطرح است و معمولا توسط آحاد مردم ، چه مردم عادی و چه متخصصین ، مطرح می شود ، استرس است.
احتمالا شما نیز این اصطلاح را شنیده اید یا خودتان استفاده کرده اید. در این مطلب قصد داریم تا درباره نقش استرس در ناباروری زنان صحبت کرده و نکاتی را خدمت شما خوانندگان و مخاطبین محترم پرتال فرهنگی راسخون بیان کنیم.
ظهور استرس در رویدادهای مختلف به واسطه‌ی زندگی اجتماعی ما
استرس امروزه به یک مساله تاثیر گذار در تمام شئون زندگی بشر تبدیل شده است و بارداری زنان هم از این قائده مستثنی نیست. البته استرس و اضطراب می تواند علل مختلفی داشته باشد ولی تاثیر آن در رویداد های مختلف ظهور پیدا می کند.
برخی از زوجین به دلایل مختلف نمی توانند به طور طبیعی فرزند دار شوند. یعنی مسائلی مانع از این می شوند که یک زوج از طریق روش های معمول و طبیعی صاحب فرزند شوند.
برخی از دلایل ناباروری مردان و ناباروری زنان مشخص شده اند و می توان در اینگونه موارد ، ناباروری را در مردان و زنان تا حد امکان درمان کرد. اما گاهی اوقات ، علت یا علل دخیل در ناباروری مردان و زنان مشخص نیست و زوجینی که در این شرایط قصد باردار شدن دارند می توانند از تکنولوژی کمک باروری استفاده نمایند.
در این میان یکی از مسائل مهمی که بر روند حامله شدن زنان تاثیر می گذارد و می تواند در باردار شدن زنان اختلال ایجاد نماید ، استرس است. تاثیر استرس فقط مربوط به روش های طبیعی باردار شدن زنان نیست بلکه استرس حتی در روش های کمک باروری هم تاثیر منفی می گذارد. یعنی هم بارداری طبیعی و هم بارداری مصنوعی از استرس تاثیر می پذیرند.
رابطه علمی و مستقیم استرس با شانس بارداری
همانطور که شاید شما نیز اطلاع داشته باشید شانس باردار شدن در هر ماه در حدود 25 درصد می باشد. اما استرس می تواند میزان این شانس و احتمال را پائین بیاورد. پس یکی از راه های افزایش شانس بارداری ، کاهش استرس می باشد.
معمولا مردان و زنانی که دچار استرس باشند شانس بچه دار شدن خود را کاهش می دهند. البته موضوع استرس می تواند یک حالت زنجیره ای به خود بگیرد که این حالت ، بدترین حالت ممکن می باشد. مفهوم این جمله آن است که وقتی زن و مردی صاحب بچه نمی شوند ممکن است دچار استرس شوند. همین استرس می تواند شانس بارداری و بچه دار شدن را کاهش دهد.
وقتی شانس حاملگی و صاحب فرزند شدن کاهش پیدا کرد ، یک استرس مضاعفی می تواند بر زن و مرد وارد شود. اگر این روند ادامه پیدا کند می تواند خدای ناکرده منجر به بروز مشکلات متعدد گردد. پس کاهش استرس نقش تعیین کننده ای در فراهم شدن روند باروری زنان و مردان دارد و می تواند شانس بچه دار شدن آن ها را افزایش دهد.
اما سؤال مهمی که وجود دارد این است که استرس چگونه باعث ایجاد اخلال در روند باردار شدن زنان می شود؟
برای دادن پاسخ به این پرسش باید گفت که برای اینکه بارداری در یک روند طبیعی اتفاق بیفتد لازم است که کلیه مراحل دخیل در این امر شامل تخمک گذاری ، تولید اسپرم ، ترشح هورمون های لازم ، نزدیکی کردن و همه مراحل مربوط به باروری زنان در یک روند طبیعی و سالم ، طی شود.
هرگونه اخلال به وجود آمده در این چرخه می تواند باعث مختل شدن روند حاملگی زنان بشود. استرس به عنوان یک عامل مهم در این چرخه طبیعی بارداری ایجاد اختلال می کند. به عنوان مثال استرس ممکن است روند آزاد شدن تخمک از تخمدان زن را تحت تاثیر قرار دارد و جلوی این کار را بگیرد. پس داشتن آرامش و پرهیز از استرس یکی از عوامل بسیار مهم در جهت باروری زنان و مردان و باردار شدن زنان می باشد.
ارتباط بیولوژیکی استرس و ناباروری
یک توضیح بیولوژیکی وجود دارد که چرا استرس عاطفی ممکن است منجر به مسائل باروری شود. همه اینها به محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال (محور HPA) برمی گردد.
هر زمان که بدن شما استرس را درک کند ، غده هیپوتالاموس در مغز شما سیگنالی به غده هیپوفیز ارسال می کند . این سیگنال نشان می دهد که شما تحت استرس هستید و به کمک نیاز دارید. هیپوفیز با ارسال سیگنال اختصاصی به غدد فوق کلیوی ، به آنها می گوید هورمون استرس کورتیزول را آزاد کنند و به این درخواست کمک واکنش نشان می دهد.
در مقادیر سالم ، کورتیزول خوب است. از جمله بسیاری از موارد ، این هورمون به تنظیم قند خون شما کمک می کند تا از طریق شرایط اضطراری انرژی داشته باشید. مشکل این است که بدن شما به طور مداوم یا برای مدت زمان طولانی با کورتیزول غرق می شود. این زمانی است که می تواند به سلامتی شما آسیب برساند.
هیپوتالاموس و هیپوفیز فقط هورمون های استرس را تنظیم نمی کنند. آنها همچنین وظیفه تنظیم سیگنالهای هورمون تولید مثل را دارند. هیپوتالاموس هورمون گنادوتروپین یا GnRH آزاد می کند. GnRH به غده هیپوفیز علامت می دهد تا هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئین ساز (LH) آزاد کند. FSH و LH رشد تخمک در تخمدانها در زنان و رشد اسپرم در مردان را تحریک می کند.
اگر محور HPA درگیر مقابله با استرس باشد ، بنابراین در تئوری ، این امر می تواند نحوه تنظیم هورمون های تولید مثل را از بین ببرد یا تغییر دهد. همچنین باید در نظر بگیریم که هورمونهای استرس مانند کورتیزول چه تاثیری بر تخمکها ، سلولهای اسپرم و جنین می گذارند.
برخی تصور می‌کنند که ناباروری فقط مربوط به ژن یا موارد خاص است
تصور درباره اختلالات ناباروری متفاوت است، غافل از اینکه ناباروری آنها با شغلی که دارند در ارتباط است و عوامل اثرگذار روی ناباروری را باید در حرفه‌شان جستجو کرد. بسیاری از مشاغل سخت و پرمشقت علاوه بر تاثیرات جسمی و روحی، روی دستگاه تناسلی زنان و مردان (مخصوصا زنان) هم اثر گذاشته و ممکن است سبب ناباروری در آنها شود.به هر حال ناباروری یک مشکل چند عاملی است که یک بخش آن فیزیکی است (متاثر از هورمون‌ها و تغذیه) و بخش دیگر آن مسایل روانی و عاطفی است.
استرس، سلامت افراد را به مخاطره می اندازد. استرس می‌تواند سبب افزایش فشارخون و اختلال در خواب شده و حتی روابط بین فردی را هم تحت تاثیر قرار می دهد.
مشاغل پراسترس برای سلامت افراد بسیار مضر است زیرا باعث افزایش فشار خون، ایجاد اختلال در خواب و دردسر در روابط می‌شود. تحقیقات دانشمندان دانشگاه یوتا نشان می‌دهد زنانی که در مکان‌هایی مشغول به کار هستند که مجبورند استرس زیادی را تحمل کنند احتمال ناباروری در‌آنها بیشتر است.
حرفه‌های پراسترس
براساس این تحقیقات، استرس کاری و رقابت برای موفقیت شغلی باعث ایجاد تغییراتی در سطح هورمون‌ها شده و استروژن موجود در خون زنان توسط اندروژنی که حاوی هورمون تستوسترون مردانه است جایگزین می‌گردد. این هورمون مردانه با ایجاد قدرت بیشتر، استقامت و تحمل و حس رقابت در ارتباط است.به طور کلی افزایش سطح اندروژن با ایجاد هیکل و کاهش قدرت باروری همراه است. از طرفی مطالعه‌ای در سال 2004 ثابت کرده است که زنان دارای هیکلی مشابه ساعت شنی دارای سطحی از هورمون تولید مثل به نام استرادیول هستند که مقدار آن 30 درصد بیشتر از زنان دارای هیکل پرانحنا است و احتمال باروری در این زنان سه برابر بیشتر است.
اندروژنی که باعث ایجاد قدرت در زنان هنگام کار می‌شود باعث تجمع چربی‌ها در ناحیه کمر آنها نیز می‌شود و سطح استروژن خون را پایین خواهد آورد. از طرفی ثابت شده است که استرس‌های شغلی باعث کاهش دو هورمون اساسی و موثر در تخمک‌گذاری می‌شود و زنان دارای شغل‌های پر استرس بیشتر در معرض خطر خواهند بود.
در هر حال گفته شده که ورزش، تغذیه مناسب و خوب و معاشرت با دوستان و خانواده روش‌هایی است که می‌تواند تعادل و توازنی در این زندگی پرجنجال ایجاد کند.
عوامل محیطی
محیطی که در آن کاری می‌کنیم می‌تواند روی توانایی پدر شدن و مادرشدن ما تاثیر بگذارد. تاثیر محیط کاری و آسیب‌های ناشی از آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است و بسیاری از افراد ممکن است هرگز دچار ناباروری نشوند.عواملی که ممکن است در محیط کار روی سلامت عمومی و سیستم باروری تاثیر بگذارد عبارتند از: سرب، دی‌سولفوریدکربن، داروهای موثر در درمان سرطان، اشعه‌هایی نظیر اشعه یونیزان، بلند کردن اجسام سخت و ایستادن‌ها و نشستن‌های طولانی مدت، مواد شیمیایی و آفت‌کش‌ها، رنگ‌ها و گرما، اکسید اتیلن و مونواکسیدکربن.
مواد شیمیایی
تحقیقات نشان می‌دهد مواجهه با مواد شیمیایی مضر در سه ماه اول بارداری می‌تواند سبب بروز سقط و یا ناهنجاری‌های زیادی در جنین شود و مواجهه با این مواد همچنین می‌تواند رشد جنین را به تاخیر انداخته و آن را کند کرده و حتی روی رشد و تکامل مغز اثر گذاشته و سبب زایمان زودرس شوند.قرارگیری در معرض عواملی چون دی‌سولفید کربن و استرس زیاد جسمی و عاطفی سبب عدم تعادل هورمونی شده که می‌تواند روی ترشح استروژن و پروژسترون تاثیر بگذارد و این ها با تاثیر بر سیکل قاعدگی زنان و تغییر طول مدت آن و تنظیم و زمان تخمک‌گذاری وضعیت طبیعی بدن را به هم می‌زنند. هرگونه اختلال یا آسیب به تخمکها می‌تواند سبب بروز مشکلاتی در باروری شود.
مواد شیمیایی از عوامل مضری هستند که سلامت کلی بدن را تهدید می کند و ممکن است برروی باروری نیز تاثیر داشته باشند. آفت‌کش‌ها که در مزارع، جنگل‌ها و در کشاورزی استفاده می‌شود می‌تواند سبب کاهش قدرت باروری شود واین مواد نه تنها ممکن است سبب ناباروری شوند بلکه می توانند باعث بروز مشکلاتی مادرزادی و ناهنجاری‌های جنینی شوند و روی رشد و نمو جنین تاثیر بگذارند.
رنگ‌های نقاشی و هیدورکربن‌ها
مواجهه با حلال‌ها و هیدروکربن‌ها و رقیق‌کننده‌ها احتمال ناباروری را افزایش می‌دهند. حتی روی رشد جنین اثرات بدنی می‌گذارند. استفاده از هیدروکربن‌ها مثل سوخت‌های دیزلی با بروز اختلالاتی در شکل‌گیری جمجمه ارتباط دارد، بسته شدن زودرس یک یا چند مفصل نرم در جمجمه و ایجاد بیماری به نام هیپوسپادیاس (قرارگیری مجرای ادراری در زیر آلت) از جمله عوارض این ماده ومواجهه با آن است.مشخص شده است که آفت‌کش‌های ارگانوفسفره روی سطح هورمونهای مردانه تاثیرگذار است. همسر مردانی که با موادی از قبیل اتیلن‌اکسید، مواد شیمیایی، حلال‌های مورد استفاده درکارخانجات محصولات پلاستیکی کار می کنند ممکن است درمعرض خطر سقط قرار گیرد.
اشعه و گرما
تحقیقات نشان می‌دهد بین مرده‌زایی و نقایص لوله عصبی و مردانی که با اشعه سرو کار دارند، ارتباط وجود دارد. گرما یک عامل خطر برای ناباروری در مردان است چرا که قرار گرفتن بیضه‌ها در محیط گرم بر کیفیت اسپرم آنها اثر منفی می‌گذارد و گاهی اوقات هم بارورشدن‌شان را به تاخیر می‌اندازد. دمای ایده‌آل برای تولید اسپرم‌ها دمایی زیردمای طبیعی بدن است.
مشاغل ضدباروری
• آتش‌نشانی• کار در سرامیک‌سازی
• کار با فلزات سنگین مثل جیوه
• کار با چوب
• کار در محیط‌های گرم مثل نانوایی یا ریخته‌گری
• کارگران مزارع که در معرض حشره‌کش‌ها و افت کش ها و سایر مواد شیمیایی هستند
• کارکنان مراکز درمانی که در معرض مقدار زیادی گازهای بی‌هوشی، داروهای سیتواستیک، جیوه و اشعه ایکس هستند
• دندانپزشکان به علت کار با جیوه مورد استفاده در مواد پرکننده دندان
• نقاش‌ها و کارگران چاپخانه که در معرض رنگ‌ها و حلال‌ها هستند.
• زنانی که در معرض مواد شیمیایی و فلزات سنگین هستند ممکن است دچار مشکلات قاعدگی شده و اختلالات هورمونی در آنها ایجاد شود.
• کسانی که با باتری‌های ذخیره برق یا سرب سر و کار دارند.
• کار با دستگاه‌هایی از قبیل ویدیو، تلویزیون، تشعشات الکترومغناطیسی، اشعه ماورای بنفش، اشعه مادون قرمز، امواج ماکروویو
منبع: پرتال فرهنگی راسخون، با مشاوره و گرفتن بهره از علم اساتید و اطباء مربوط به عنوان مقاله
