نقش اسباب بازی در تربیت کودک

 

گفتگو با : دکتر فريبا عربگل

 

خانم دکتر! اصلا چرا بايد در خريد اسباب‏بازي‏ براي بچه‏ها حساسيت به خرج داد و دقت کرد؟ مگر اسباب‏بازي‏ هم در تربيت و شکل‌گيري شخصيت ما نقش دارد؟
 

بله، به طور کلي بازي نقش مهمي ‏در بروز و نشان دادن احساسات، ارتباط با ديگران و شکل‌گيري شخصيت کودک دارد. انتخاب اسباب‏بازي هم يک بخش مهم در بازي است. لازم است که انتخاب و خريد اسباب‏بازي‏ با هدف انجام شود. مثلا برخي اسباب بازي‏ها در تقويت قدرت تمرکز و توجه موثرند. بعضي خلاقيت و قدرت فکري بچه‏ها را بالا مي‏برند. بعضي اطلاعات عمومي ‏بچه‏ها را بيشتر مي‏کنند و برخي موجب تقويت مهارت‏هاي حرکتي مي‏شوند. گاهي هم ممکن است هدف خريد اسباب‏بازي‏ لذت بردن و شاد بودن بچه‏ها باشد. به هر حال، انتخاب اسباب‏بازي‏ مناسب موجب پرورش خلاقيت و افزايش توانايي‏هاي کودک و گسترش ارتباط او با ديگران و آماده‌سازي او براي نقش‌هاي واقعي‌اش او در زندگي آينده مي‏شود. مثلا وقتي براي يک دختربچه عروسک مي‏خريم او را به طرف پذيرفتن نقش‌هاي متناسب با جنسيتش راهنمايي مي‌کنيم. او در بازي با عروسک خود رفتار بزرگ‌ترها را تقليد مي‏کند، مي‏گويد عروسکم سردش شد، گرسنه شد يا خوابش مي‏آيد، بايد به او شير بدهم يا او را بخوابانم... او در اين بازي به نوعي نقش مادري را تجربه مي‏کند، نقشي که او قرار است در آينده در زندگي واقعي ايفا کند.

پس اسباب‌بازي را بايد متناسب با جنسيت کودک انتخاب کرد؟
 

بله، ما براي يک پسربچه عروسک نمي‏خريم چون نمي‏خواهيم در آينده مردي شود که نقش مادري را ايفا کند. او قرار است در آينده پدر شود و حتي اگر ببينيم که يک پسربچه به اسباب‏بازي‏‏هاي دخترانه، بازي با دختران يا پوشيدن لباس‌هاي دخترانه علاقه نشان مي‌دهد، بايد در وضعيت او دقت و توجه بيشتري کنيم.

يعني باز هم مي‏رسيم به اين نکته که در خريد اسباب‏بازي‏ بايد به جنبه‏هاي آموزشي توجه کرد؟
 

بهتر است اين‌طور باشد و خريد اسباب ‏بازي‏‏هايي که هيچ جنبه آموزشي ندارند، به تخليه هيجانات کودک کمک نمي‏کنند و موجب ارتباط او با ديگران نمي‏شوند، محدود شود.

محدود شود؟ يعني بعضي وقت‏ها اشکال ندارد؟
 

بله، اگر کودکي اين نوع اسباب‏بازي‏ها را اصلا نداشته باشد و هميشه در حسرت تجربه يکي از آنها بماند، ممکن است مشکلاتي به وجود بيايد. مثلا ماشين کنترلي را درنظر بگيريد. اين اسباب‏بازي خيلي به تقويت خلاقيت کودک کمک نمي‏کند و جنبه آموزشي چنداني ندارد اما اگر بچه اين اسباب‏بازي‏ را نداشته باشد، ممکن است با خودش فکر کند که چرا ديگران دارند و او ندارد و يا دلش بخواهد بداند ماشين کنترلي چه‌طور کار مي‏کند.

ولي اين روزها تنوع اسباب‏بازي‏‏ها خيلي زياد شده! آيا درست است که براي بچه‌هايمان اسباب‏بازي‏‏هاي متنوع بخريم و اتاقش را با اسباب‏بازي پر کنيم؟
 

نه، منظورم اين نبود. اگر اين کار را بکنيد که ديگر کودک فرصت کافي براي بازي با اسباب‏بازي‏هايش را ندارد و راه استفاده از آنها را ياد نمي‏گيرد. خريد اسباب‏بازي‏ براي کودک بايد جنبه تشويقي داشته باشد. بچه بايد براي رسيدن به خواسته‏هايش کمي تلاش کند و صبر و انتظار بکشد. اگر ببيند که هميشه همه چيز برايش به راحتي و بدون هيچ تلاش و کوششي فراهم مي‏شود، در آينده همين انتظار را خواهد داشت.

چه اسباب‏ بازي‏هايي براي چه سني مناسب است؟
 

دسته‌بندي مشخصي وجود ندارد اما تا 2 سالگي بايد بيشتر از اسباب‏بازي‏‏هايي استفاده ‏شود که تحريک حسي و حرکتي براي بچه‏ها ايجاد کند. مثلا جغجغه موجب تحريک سيستم شنوايي کودک مي‏شود يا اسباب‏بازي‏‏هاي رنگي که بالاي تخت کودک نصب مي‏شود، قدرت بينايي کودک را تحريک مي‏کند. اما در عين حال بايد امن باشد. امن يعني اين که تيز و برنده نباشد و رنگ و جنسش طوري باشد که آسيب‏هاي فيزيکي و مسموميت ايجاد نکند.

و بعد از دو سالگي چه‌طور؟
 

از دو سال به بالا اسباب‏بازي‏‏هايي بهترند که در تقويت خلاقيت، مهارت حل مساله و تمرين براي ايفاي نقش‌هاي دوران بزرگسالي نقش داشته باشند؛ مثل لگو يا جورچين. البته پدر و مادر وقتي مي‏بينند کودک نمي‏تواند با اين اسباب‏بازي‏‏ها کار کند، نبايد خودشان اين کار را انجام دهند. بايد نظارت کنند تا او خودش با اين اسباب‏بازي‏‏ها کار کند.

گاهي وقتي بچه‌ها يک اسباب‏بازي‏ را در ويترين مغازه مي‏بينند، به اصرار از ما مي‏خواهند آن اسباب‏بازي‏ را بخريم. در اين‌مواقع بايد چه‌طور با کودک برخورد کرد؟
 

چه در مورد خريد اسباب‏بازي‏ و چه در موارد ديگر اصل کلي اين است که اگر خواسته کودک منطقي بود و ما تشخيص داديم که نياز دارد برايش مي‏خريم اما اگر ديديم چيزي را مي‏خواهد که مانند همان را دارد يا به تشخيص ما خواسته‌اش غيرمنطقي است، آن وقت بايد به او بي‌توجهي کنيم.

توصيه آخر
 

والدين براي بازي با بچه‏ها وقت بگذارند و در بازي با آنها شريک شوند و طوري بازي کنند که انگار خودشان هم بچه هستند. اين کار موجب مي‏شود ارتباط بين والدين و کودک تقويت شود و در موقع لزوم کودک از والدين حرف‏شنوي داشته باشد.
منبع: http://www.salamat.com