آگاهي تغذيه اي مادران ، کليد سلامت خانواده
يکي از مهم ترين عوامل در شکل گيري الگوي غذايي خانواده، عادات و آدابي است که در مورد تغذيه در خانواده وجود دارد و منجر به رفتارهاي صحيح يا نامناسب تغذيه اي توسط افراد مي شود. اين عادات ريشه در عوامل مختلفي از قبيل آداب و سنن معمول در جامعه، رفتارهاي تغذيه اي خاص خانواده ، شرطي ها، تبليغات رسانه هاي گروهي و عوامل بسيار ديگري دارد که نتيجه آن مستقيماً بر سلامت شخص اثر گذار خواهد بود.
والدين و به خصوص مادران تأثير بسيار مهم و سازنده اي در شکل گيري عادات غذايي و رفتارهاي تغذيه اي اعضاء خانواده دارند و چنانچه اظهار نماييم که براي اصلاح الگوي غذايي کودکان لازم است ابتدا آگاهي تغذيه اي والدين و به خصوص مادران را افزايش دهيم، سخني به گزاف نگفته ايم. بسياري از افراد آگاهي کافي در مورد چگونگي عادات غذايي خود ندارند و نمي دانند کدام يک از عادات غذايي شان صحيح و کدام نامناسب است. مهمترين گام جهت برخورداري از رفتارهاي تغذيه اي صحيح در هر فرد، آگاهي کافي و دقيق او از عادات غلط خود و اصلاح آنها و تقويت عادات غذايي صحيح در او است.
- يکي از عادات نامناسبي که متأسفانه در بين هموطنان رواج زيادي دارد، افزودن نمک فراوان به غذا و استفاده از غذاها يا مواد خوراکي شور و پرنمک است. اين عادات غلط، از خانواده منشاء مي گيرد. چنانچه در خانواده از نمکدان بر سر سفره استفاده شود و والدين به غذا نمک اضافه کنند و يا مادر به هنگام طبخ غذا از نمک زياد استفاده نمايد، کودکان از بدو طفوليت به مصرف غذاهاي شور عادت خواهند کرد و اين عادت تا آخر عمر با آنها خواهد بود .
برخي از افراد تصور مي کنند تمايل زيادي به مصرف بعضي مواد غذايي، به علت تصور صحيح نيست. علاقه و رغبت زياد به برخي از مواد، به علت عادت طولاني مدت نسبت به مصرف آنها است. مثلاً بارها مشاهده نموده ايم افرادي که داراي فشار خون بالا هستند، تمايل زيادي به مصرف نمک دارند و يا کساني که چاق هستند، علاقه فراواني به مصرف شيريني و مواد شيرين دارند. همچنين کساني که مبتلا به اختلالات قلبي - عروقي مي باشند ، اکثراً غذاهاي سرخ کرده و چرب را ترجيح مي دهند واضح است که بدن هيچ يک از اين افراد نه تنها به موادي که مورد علاقه آنها است نياز ندارند، بلکه اين دسته از مواد خوراکي براي سلامت آنها بسيار مضر و خطرناک است. نکته قابل توجه اين است که نياز بدن آنها موجب ايجاد، اين تمايل و رغبت نيست، بلکه اين علاقه به علت الگوي غلط غذايي حاصل از عادات نامناسب موجود در خانواده يا جامعه مي باشد. در هر حال لازم است به خاطر داشته باشيم که استفاده از غذاهاي پرنمک و شور موجب افزايش فشارخون، اختلالات قلبي - عروقي، ايجاد ادم (ورم) به خصوص در صورت، پاها و دست ها و همچنين افزايش دفع کلسيم از طريق کليه ها مي شود که نتيجه آن، بروز راشيتيسم در کودکان، نرمي استخوان در بزرگسالان و پوکي استخوان در افراد ميانسال و سالمند مي باشد .
بنابراين مادران عزيز لازم است کودکان خود را از همان ابتداي طفوليت، به مصرف غذاهاي کم نمک عادت دهند .
توجه به اين نکته ضروري است که سديم ( که از ترکيبات نمک طعام مي باشد ) به ميزان کم و بيش در تمام مواد غذايي وجود دارد و در شرايط معمولي، با افزودن مقدار کمي نمک به غذا به هنگام طبخ، نياز انسان به اين ماده معدني تأمين خواهد شد .
- عادات نامناسب ديگري که اين روزها به خصوص در بين نوجوانان و جوانان شيوع زيادي دارد، مصرف مواد قندي به جاي مواد نشاسته اي و جانشين کردن غلات بدون سبوس به جاي دانه کامل غلات است . مواد قندي معمولاً فقط حاوي مقدار زيادي شکر هستند و قادر نخواهند بود مواد مغذي مورد نياز انسان را تأمين نمايند، به اضافه آنکه بسيار پرکالري بوده و افراط در مصرف آنها موجب افزايش وزن و چاقي مي شود، ضمناً اين مواد در دندان ها ايجاد پوسيدگي کرده و سلامت و استحکام دندان ها را به خطر مي اندازند. قند موجود در مواد شيرين به علت آنکه به سرعت جذب خون مي شود، ايجاد سيري موقت در شخص مي کند و پس از مدت کوتاهي انسولين ترشح مي شود و به علت پايين آمدن قند خون، احساس گرسنگي به شخص دست مي دهد. اين امر موجب کور شدن اشتها براي مصرف غذاي اصلي مي شود و تمايل فرد به مصرف هله هوله و مواد غذايي چرب و شيرين که پرکالري و فاقد ارزش تغذيه اي هستند افزايش مي يابد که نتيجه آن بروز کمبودهاي تغذيه اي و اختلالات ناگوار ناشي از آن و همچنين چاقي و عوارض حاصله خواهد بود .
- مصرف غلات بدون سبوس که اين روزها در بين اقشار جامعه رواج زيادي دارد، متأسفانه براي سلامت انسان مفيد نيست، زيرا آسياب کردن غلات موجب کاهش چشمگير در خواص تغذيه اي اين مواد غذايي مي شود .
غلات با سبوس (آسياب نشده ) حاوي ارزش تغذيه اي بالايي هستند و از منابع غني برخي از ويتامين هاي گروه B و ويتامين E محسوب مي شوند، ضمنا حاوي مقدار قابل توجهي فيبر غذايي مي باشند. فيبر غذايي در پيشگيري از بيماري هاي شايع عصر ما و حتي در کنترل و کمک به بهبود بسياري از اختلالات مؤثر است .
- يکي ديگر از عادات نامناسبي که اين روزها در جامعه ما رواج دارد ، خوردن شيريني يا انواع مواد شيرين بعد از صرف غذا است .
بسياري از افراد معتقدند که مصرف مواد شيرين بعد از غذا، به هضم غذا کمک مي کند و از ايجاد نفخ و سنگيني دستگاه گوارش جلوگيري مي نمايد. اين عقيده صحيح نيست. چنانچه برخي اشخاص نمي توانند غذا را به خوبي هضم نمايند، لازم است توجه داشته باشند که دچار مشکلات گوارشي يا آشفتگي هاي روحي و استرس به خصوص به هنگام غذا خوردن مي باشند، بنابراين بايد ابتدا ريشه ها و علل ايجاد کننده مشکل را پيدا کنند و سپس در پي رفع آن برآيند. يک شخص سالم و طبيعي به طور معمول مي تواند غذا را به خوبي هضم و جذب نمايد و نيازي به مصرف قرص يا مواد خاص جهت هضم غذا ندارد، زيرا عمل هضم و جذب از واکنش هاي طبيعي بدن است .
* از مصرف مايعات زياد همراه غذا خودداري گردد .
* ورزش و تحرک جسمي کافي و مناسب، از عوامل مهم جهت بهبود هضم و جذب مواد غذايي مي باشد.
* استرس فاکتور مهمي است که مي تواند موجب اختلال در هضم و جذب مواد غذايي بشود. افرادي که در معرض آشفتگي هاي روحي قرار دارند. به طور معمول دچار اختلالات گوارشي، احساس سنگيني، درد و نفخ در دستگاه گوارش مي باشند. يبوست نيز از ديگر عوارض حاصل از استرس است که در برخي افراد عصبي بروز مي نمايد .
استرس ، به خصوص به هنگام صرف غذا مي تواند موجب ناراحتي هاي گوارشي و اختلال در هضم و جذب مواد غذايي بشود .
عادت به مصرف مواد شيرين پس از صرف غذا مي تواند موجب افزايش وزن و چاقي، افزايش فشار خون، افزايش چربي هاي نامطلوب خون و پوسيدگي دندان ها شود .
- يکي از باورهاي بسيار نادرست و مضري که در ذهن برخي افراد وجود دارد اين است که نبايد همراه غذا سبزي يا سالاد مصرف شود، زيرا موجب حجيم و بزرگ شدن معده و درنتيجه چاقي مي گردد .
اين تصور به هيچ وجه صحيح نيست. مصرف سبزي و سالاد همراه غذا نه تنها موجب چاقي نمي شود ، بلکه به علت حجيم بودن، باعث پر کردن معده شده و از پرخوري پيشگيري مي نمايد، بنابراين يکي از عوامل مهم در پيشگيري از چاقي و کاهش مناسب وزن، گنجاندن سبزي و سالاد در برنامه غذايي روزانه در وعده هاي ناهار و شام است .
سبزي و سالاد علاوه بر جلوگيري از پرخوري، تأثير مهمي در پيشگيري از بسياري از بيماري هاي مزمن شايع در قرن حاضر دارند .
اختلالاتي مانند چاقي، افزايش فشار خون، افزايش چربي هاي نامطلوب خون، عوارض قلبي - عروقي، سکته هاي قلبي و مغزي، ديابت، انواع سرطان و برخي امراض ديگر، امروزه شيوع گسترده اي در جوامع مختلف دارند. مصرف فيبر غذايي که در سبزي و سالاد به ميزان قابل توجه وجود دارد، در پيشگيري از اين بيماري ها تأثير مهم و چشمگير داشته و در حفظ سلامت انسان بسيار مؤثر است، بنابراين حذف سبزي و سالاد از برنامه هاي غذايي روزانه مي تواند لطمات مهمي به سلامت شخص وارد سازد.
- يکي ديگر از عاداتي که بسياري از افراد از آن پيروي مي کنند، مصرف آب يا ساير آشاميدني ها به مقدار زياد همراه غذا است. اين قبيل افراد اظهار مي نمايند که چنانچه با غذا مايعات ميل نکنند، غذا از گلويشان پايين نمي رود. اين حالت صرفاً يک تصور واهي است که به علت عادت به مصرف مايعات همراه غذا در انسان بروز مي نمايد .
لازم به ذکر است که فقط در صورت انسداد مري به علت بيماري و يا به دليل انقباض عصبي مري اين عارضه رخ مي دهد و در يک شخص سالم و در حالت طبيعي، جهت بلع غذا، نيازي به مصرف مايعات نيست. مصرف مايعات زياد همراه غذا، موجب رقيق شدن شيره هاي گوارشي مي شود و در نتيجه شيره هاي گوارشي عملکرد خود را جهت هضم غذا از دست مي دهند، به اين ترتيب غذا به خوبي هضم نمي شود و مقداري از مواد غذايي مصرفي، به قسمت هاي پايين روده منتقل شده و به علت تخمير، در دستگاه گوارشي ايجاد نفخ مي نمايند. در اين حالت، اشکالات زيادي در شخص بروز مي کند، از جمله آنکه قسمت مهمي از مواد غذايي، بدون آنکه جذب شود از بدن دفع مي شود و چنانچه اين امر ادامه يابد، موجب بروز کمبودهاي غذايي و سوء تغذيه در فرد خواهد شد .
عارضه ديگري که باعث آزار و ناراحتي شخص مي شود، بروز نفخ و سنگيني دستگاه گوارش، دل درد و ساير اختلالات گوارشي است .
به اين ترتيب مي بينيم عادات و رفتارهاي غلط و نامناسب تغذيه اي تا چه حد مي توانند به سلامت انسان لطمه بزنند و شخص را در معرض انواع بيماري ها و اختلالات مختلف قرار دهند .
والدين و به خصوص مادران تأثير بسيار مهم و سازنده اي در شکل گيري عادات غذايي و رفتارهاي تغذيه اي اعضاء خانواده دارند و چنانچه اظهار نماييم که براي اصلاح الگوي غذايي کودکان لازم است ابتدا آگاهي تغذيه اي والدين و به خصوص مادران را افزايش دهيم، سخني به گزاف نگفته ايم. بسياري از افراد آگاهي کافي در مورد چگونگي عادات غذايي خود ندارند و نمي دانند کدام يک از عادات غذايي شان صحيح و کدام نامناسب است. مهمترين گام جهت برخورداري از رفتارهاي تغذيه اي صحيح در هر فرد، آگاهي کافي و دقيق او از عادات غلط خود و اصلاح آنها و تقويت عادات غذايي صحيح در او است.
- يکي از عادات نامناسبي که متأسفانه در بين هموطنان رواج زيادي دارد، افزودن نمک فراوان به غذا و استفاده از غذاها يا مواد خوراکي شور و پرنمک است. اين عادات غلط، از خانواده منشاء مي گيرد. چنانچه در خانواده از نمکدان بر سر سفره استفاده شود و والدين به غذا نمک اضافه کنند و يا مادر به هنگام طبخ غذا از نمک زياد استفاده نمايد، کودکان از بدو طفوليت به مصرف غذاهاي شور عادت خواهند کرد و اين عادت تا آخر عمر با آنها خواهد بود .
برخي از افراد تصور مي کنند تمايل زيادي به مصرف بعضي مواد غذايي، به علت تصور صحيح نيست. علاقه و رغبت زياد به برخي از مواد، به علت عادت طولاني مدت نسبت به مصرف آنها است. مثلاً بارها مشاهده نموده ايم افرادي که داراي فشار خون بالا هستند، تمايل زيادي به مصرف نمک دارند و يا کساني که چاق هستند، علاقه فراواني به مصرف شيريني و مواد شيرين دارند. همچنين کساني که مبتلا به اختلالات قلبي - عروقي مي باشند ، اکثراً غذاهاي سرخ کرده و چرب را ترجيح مي دهند واضح است که بدن هيچ يک از اين افراد نه تنها به موادي که مورد علاقه آنها است نياز ندارند، بلکه اين دسته از مواد خوراکي براي سلامت آنها بسيار مضر و خطرناک است. نکته قابل توجه اين است که نياز بدن آنها موجب ايجاد، اين تمايل و رغبت نيست، بلکه اين علاقه به علت الگوي غلط غذايي حاصل از عادات نامناسب موجود در خانواده يا جامعه مي باشد. در هر حال لازم است به خاطر داشته باشيم که استفاده از غذاهاي پرنمک و شور موجب افزايش فشارخون، اختلالات قلبي - عروقي، ايجاد ادم (ورم) به خصوص در صورت، پاها و دست ها و همچنين افزايش دفع کلسيم از طريق کليه ها مي شود که نتيجه آن، بروز راشيتيسم در کودکان، نرمي استخوان در بزرگسالان و پوکي استخوان در افراد ميانسال و سالمند مي باشد .
بنابراين مادران عزيز لازم است کودکان خود را از همان ابتداي طفوليت، به مصرف غذاهاي کم نمک عادت دهند .
توجه به اين نکته ضروري است که سديم ( که از ترکيبات نمک طعام مي باشد ) به ميزان کم و بيش در تمام مواد غذايي وجود دارد و در شرايط معمولي، با افزودن مقدار کمي نمک به غذا به هنگام طبخ، نياز انسان به اين ماده معدني تأمين خواهد شد .
- عادات نامناسب ديگري که اين روزها به خصوص در بين نوجوانان و جوانان شيوع زيادي دارد، مصرف مواد قندي به جاي مواد نشاسته اي و جانشين کردن غلات بدون سبوس به جاي دانه کامل غلات است . مواد قندي معمولاً فقط حاوي مقدار زيادي شکر هستند و قادر نخواهند بود مواد مغذي مورد نياز انسان را تأمين نمايند، به اضافه آنکه بسيار پرکالري بوده و افراط در مصرف آنها موجب افزايش وزن و چاقي مي شود، ضمناً اين مواد در دندان ها ايجاد پوسيدگي کرده و سلامت و استحکام دندان ها را به خطر مي اندازند. قند موجود در مواد شيرين به علت آنکه به سرعت جذب خون مي شود، ايجاد سيري موقت در شخص مي کند و پس از مدت کوتاهي انسولين ترشح مي شود و به علت پايين آمدن قند خون، احساس گرسنگي به شخص دست مي دهد. اين امر موجب کور شدن اشتها براي مصرف غذاي اصلي مي شود و تمايل فرد به مصرف هله هوله و مواد غذايي چرب و شيرين که پرکالري و فاقد ارزش تغذيه اي هستند افزايش مي يابد که نتيجه آن بروز کمبودهاي تغذيه اي و اختلالات ناگوار ناشي از آن و همچنين چاقي و عوارض حاصله خواهد بود .
- مصرف غلات بدون سبوس که اين روزها در بين اقشار جامعه رواج زيادي دارد، متأسفانه براي سلامت انسان مفيد نيست، زيرا آسياب کردن غلات موجب کاهش چشمگير در خواص تغذيه اي اين مواد غذايي مي شود .
غلات با سبوس (آسياب نشده ) حاوي ارزش تغذيه اي بالايي هستند و از منابع غني برخي از ويتامين هاي گروه B و ويتامين E محسوب مي شوند، ضمنا حاوي مقدار قابل توجهي فيبر غذايي مي باشند. فيبر غذايي در پيشگيري از بيماري هاي شايع عصر ما و حتي در کنترل و کمک به بهبود بسياري از اختلالات مؤثر است .
- يکي ديگر از عادات نامناسبي که اين روزها در جامعه ما رواج دارد ، خوردن شيريني يا انواع مواد شيرين بعد از صرف غذا است .
بسياري از افراد معتقدند که مصرف مواد شيرين بعد از غذا، به هضم غذا کمک مي کند و از ايجاد نفخ و سنگيني دستگاه گوارش جلوگيري مي نمايد. اين عقيده صحيح نيست. چنانچه برخي اشخاص نمي توانند غذا را به خوبي هضم نمايند، لازم است توجه داشته باشند که دچار مشکلات گوارشي يا آشفتگي هاي روحي و استرس به خصوص به هنگام غذا خوردن مي باشند، بنابراين بايد ابتدا ريشه ها و علل ايجاد کننده مشکل را پيدا کنند و سپس در پي رفع آن برآيند. يک شخص سالم و طبيعي به طور معمول مي تواند غذا را به خوبي هضم و جذب نمايد و نيازي به مصرف قرص يا مواد خاص جهت هضم غذا ندارد، زيرا عمل هضم و جذب از واکنش هاي طبيعي بدن است .
* از مصرف مايعات زياد همراه غذا خودداري گردد .
* ورزش و تحرک جسمي کافي و مناسب، از عوامل مهم جهت بهبود هضم و جذب مواد غذايي مي باشد.
* استرس فاکتور مهمي است که مي تواند موجب اختلال در هضم و جذب مواد غذايي بشود. افرادي که در معرض آشفتگي هاي روحي قرار دارند. به طور معمول دچار اختلالات گوارشي، احساس سنگيني، درد و نفخ در دستگاه گوارش مي باشند. يبوست نيز از ديگر عوارض حاصل از استرس است که در برخي افراد عصبي بروز مي نمايد .
استرس ، به خصوص به هنگام صرف غذا مي تواند موجب ناراحتي هاي گوارشي و اختلال در هضم و جذب مواد غذايي بشود .
عادت به مصرف مواد شيرين پس از صرف غذا مي تواند موجب افزايش وزن و چاقي، افزايش فشار خون، افزايش چربي هاي نامطلوب خون و پوسيدگي دندان ها شود .
- يکي از باورهاي بسيار نادرست و مضري که در ذهن برخي افراد وجود دارد اين است که نبايد همراه غذا سبزي يا سالاد مصرف شود، زيرا موجب حجيم و بزرگ شدن معده و درنتيجه چاقي مي گردد .
اين تصور به هيچ وجه صحيح نيست. مصرف سبزي و سالاد همراه غذا نه تنها موجب چاقي نمي شود ، بلکه به علت حجيم بودن، باعث پر کردن معده شده و از پرخوري پيشگيري مي نمايد، بنابراين يکي از عوامل مهم در پيشگيري از چاقي و کاهش مناسب وزن، گنجاندن سبزي و سالاد در برنامه غذايي روزانه در وعده هاي ناهار و شام است .
سبزي و سالاد علاوه بر جلوگيري از پرخوري، تأثير مهمي در پيشگيري از بسياري از بيماري هاي مزمن شايع در قرن حاضر دارند .
اختلالاتي مانند چاقي، افزايش فشار خون، افزايش چربي هاي نامطلوب خون، عوارض قلبي - عروقي، سکته هاي قلبي و مغزي، ديابت، انواع سرطان و برخي امراض ديگر، امروزه شيوع گسترده اي در جوامع مختلف دارند. مصرف فيبر غذايي که در سبزي و سالاد به ميزان قابل توجه وجود دارد، در پيشگيري از اين بيماري ها تأثير مهم و چشمگير داشته و در حفظ سلامت انسان بسيار مؤثر است، بنابراين حذف سبزي و سالاد از برنامه هاي غذايي روزانه مي تواند لطمات مهمي به سلامت شخص وارد سازد.
- يکي ديگر از عاداتي که بسياري از افراد از آن پيروي مي کنند، مصرف آب يا ساير آشاميدني ها به مقدار زياد همراه غذا است. اين قبيل افراد اظهار مي نمايند که چنانچه با غذا مايعات ميل نکنند، غذا از گلويشان پايين نمي رود. اين حالت صرفاً يک تصور واهي است که به علت عادت به مصرف مايعات همراه غذا در انسان بروز مي نمايد .
لازم به ذکر است که فقط در صورت انسداد مري به علت بيماري و يا به دليل انقباض عصبي مري اين عارضه رخ مي دهد و در يک شخص سالم و در حالت طبيعي، جهت بلع غذا، نيازي به مصرف مايعات نيست. مصرف مايعات زياد همراه غذا، موجب رقيق شدن شيره هاي گوارشي مي شود و در نتيجه شيره هاي گوارشي عملکرد خود را جهت هضم غذا از دست مي دهند، به اين ترتيب غذا به خوبي هضم نمي شود و مقداري از مواد غذايي مصرفي، به قسمت هاي پايين روده منتقل شده و به علت تخمير، در دستگاه گوارشي ايجاد نفخ مي نمايند. در اين حالت، اشکالات زيادي در شخص بروز مي کند، از جمله آنکه قسمت مهمي از مواد غذايي، بدون آنکه جذب شود از بدن دفع مي شود و چنانچه اين امر ادامه يابد، موجب بروز کمبودهاي غذايي و سوء تغذيه در فرد خواهد شد .
عارضه ديگري که باعث آزار و ناراحتي شخص مي شود، بروز نفخ و سنگيني دستگاه گوارش، دل درد و ساير اختلالات گوارشي است .
به اين ترتيب مي بينيم عادات و رفتارهاي غلط و نامناسب تغذيه اي تا چه حد مي توانند به سلامت انسان لطمه بزنند و شخص را در معرض انواع بيماري ها و اختلالات مختلف قرار دهند .
