بررسي نجومي رؤيت پذيري هلال ماه شوال 1430 در ايران

در اين مقاله براي پيش بيني وضع رؤيت پذيري هلال ماه شوال 1430 در ايران از روش «گروه 70 نقطه اي براي بررسي نجومي رؤيت پذيري هلال ماه در ايران» استفاده شده است. در اين روش، بر روي چهارضلعي محيط بر نقشه ي ايران، 70 نقطه ي جغرافيايي با گام هاي 1 درجه انتخاب شده است. مختصات جغرافيايي نقاط مذکور به شرح زيرند:
- نقاط جغرافيايي به شماره هاي 1 تا 16 به ترتيب داراي طول ثابت 44 درجه و عرض هاي نزولي 40، 39، ... و 25 درجه است.
- نقاط جغرافيايي به شماره هاي 17 تا 36 به ترتيب داراي عرض ثابت 25 درجه و طول هاي صعودي 45، 46، ... و 64 درجه است.
- نقاط جغرافيايي به شماره هاي 37 تا 51 به ترتيب داراي طول ثابت 64 درجه و عرض هاي صعودي 26، 27 و ... و 40 درجه است.
- نقاط جغرافيايي به شماره هاي 52 تا 70 به ترتيب داراي عرض ثابت 40 درجه و طول هاي نزولي 63، 62 ، ... و 45 درجه است.
در مرحله ي نخست اين روش، مقادير مشخصه هاي خورشيد و ماه (بر اساس مختصات مکان مرکزي، بدون در نظر گرفتن تصحيح شکست نور و بر اساس ارتفاع صفر از سطح دريا) و پيش بيني وضع رؤيت پذيري هلال ماه براي 16 نقطه ي جغرافيايي واقع بر ضلع غربي چهار ضلعي مذکور به شمارهاي 1 تا 16 در لحظه ي غروب خورشيد تاريخ مقارنه ي ماه و خورشيد يا يک يا دو شبانه روز بعد از آن به کمک نرم افزارهاي نجومي پيشرفته، و کاربرد معيار سيد محسن قاضي مير سعيد (معيار جديد بر اساس مشخصه هاي ارتفاع و درصد سطح روشن ماه) تعيين مي شود. براي ادامه ي مرحله ي بعدي با هدف تعيين وضع رؤيت پذيري هلال ماه براي 54 نقطه ي جغرافيايي باقيمانده به شماره هاي 17 تا 70 در لحظه ي غروب خورشيد تاريخ مذکور، امکان دارد که يکي از 2 حالت به شرح زير رخ دهد:
حالت 1. هلال ماه در 16 نقطه ي جغرافيايي مذکور به شماره هاي 1 تا 16 رؤيت ناپذير است. در اين صورت، نياز به تعيين وضع رؤيت پذيري هلال ماه براي 54 نقطه ي جغرافيايي باقيمانده به شماره هاي 17 تا 70 نيست. از لحاظ نجومي، هلال ماه در کليه ي نقاط ايران رؤيت ناپذير است.
حالت 2. هلال ماه در تعدادي يا همه ي 16 نقطه ي جغرافيايي مذکور به شماره هاي 1 تا 16 با چشم مسلح يا با چشم غيرمسلح يا با چشم هاي مسلح و غير مسلح رؤيت پذير است. در اين صورت، نياز به تعيين وضع رؤيت پذيري هلال ماه براي 54 نقطه ي جغرافيايي به شماره هاي 17 تا 70 است. پس از تعيين نقاط جغرافيايي شاخص از بين 70 نقطه ي جغرافيايي مذکور به شماره هاي 1 تا 70 و ترسيم خط يا خطوط واصل بين نقاط جغرافيايي شاخص مذکور و در نتيجه مشخص کردن خط يا خطوط رؤيت هلال ماه بر روي نقشه ي ايران (به استثناي حالاتي که هلال ماه در همه ي نقاط ايران با چشم مسلح يا با چشم غير مسلح رؤيت پذير است). از لحاظ نجومي امکان دارد يکي از زير حالت ها به شرح زير رخ دهد:
زير حالت 1. هلال ماه در قسمتي از ايران رؤيت ناپذير است و در قسمت ديگري از آن با چشم مسلح رؤيت پذير است.
زير حالت 2. هلال ماه در قسمتي از ايران رؤيت ناپذير است و در قسمت هاي ديگري از آن با چشم هاي مسلح و غيرمسلح رؤيت پذير است. اين نکته ي مهم لازم به يادآوري است که نگارنده با اعمال اين روش با مشخص کردن وضع رؤيت پذيري هلال ماه هاي محرم 1415 تاکنون، با اين زير حالت مواجه نشده است و اعتقاد دارد که اظهار نظر درباره ي مشخص کردن وضع رؤيت پذيري هلال ماه هاي قمري در گذشته ي دور يا در آينده، از لحاظ مواجه شدن با اين زير حالت، نياز به بررسي دقيق، عميق و وسيع تر دارد.
زير حالت 3. هلال ماه در همه ي نقاط ايران با چشم مسلح رؤيت پذير است.
زير حالت 4. هلال ماه در قسمتي از ايران با چشم مسلح رؤيت پذير است و در قسمت ديگري از آن با چشم غيرمسلح رؤيت پذير است.
زير حالت 5. هلال ماه در همه ي نقاط ايران با چشم غيرمسلح رؤيت پذير است.
براي آشنايي بيشتر با روش مذکور، رجوع کنيد به: صياد، محمدرضا. درسنامه ي چهاردهمين کلاس آموزش تقويم در ايران، «رؤيت هلال ماه 1- محاسبات»، مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظيم(ع)، تابستان 1388.

بررسي نجومي
 

مراحل و نتيجه ي بررسي وضع رؤيت پذيري هلال ماه شوال 1430 در شامگاه شنبه 29 رمضان 1430 مطابق با 28 شهريور 1388 و 19 سپتامبر 2009 در ايران به شرح زيرند (توجه! در زمان هاي نوشته شده در اين مقاله، زمان تابستاني لحاظ نشده است.):
الف. لحظه ي حضيض ماه، در ساعت 11 و 25 دقيقه و 26 ثانيه ي چهارشنبه 25 شهريور 1388 است.
ب. لحظه ي مقارنه ي ماه و خورشيد، در ساعت 22 و 14 دقيقه و 19 ثانيه ي جمعه 25 شهريور 1388 است.
ج. لحظه ي اوج ماه، در ساعت 7 و 2 دقيقه و 48 ثانيه ي دوشنبه 6 مهر 1388 است.
د. مقادير مشخصه هاي خورشيد و ماه براي 16 نقطه ي جغرافيايي به شماره هاي 1 تا 16 در لحظه ي غروب خورشيد تاريخ مذکور محاسبه شد و سپس وضع رؤيت پذيري اين هلال ماه براي نقاط جغرافيايي يادشده با کاربرد معيار مير سعيد در لحظه ي غروب خورشيد تاريخ مذکور بررسي شد ( کاربرد روش گروه 70 نقطه اي براي بررسي نجومي رؤيت پذيري هلال ماه در ايران). مقادير مشخصه هاي خورشيد و ماه و وضع رؤيت پذيري هلال ماه شوال 1430 براي نقاط جغرافيايي ياد شده در لحظه ي غروب خورشيد 28 شهريور 1388 به شرح جدول 1 است.
علائم قراردادي مشخص هاي خورشيد و ماه و وضع رؤيت پذيري هلال ماه نوشته شده در جدول 1 به شرح زيرند:
.S.S: لحظه ي غروب خورشيد:
^O: سن ماه؛
E:جدايي زاويه اي ماه از خورشيد؛
K: درصد سطح روشن ماه؛
T: ضخامت مياني ماه؛
A: طول کمان ماه؛
B: عرض دايره البروجي حقيقي ماه (بر اساس مختصات زمين مرکزي)؛
D: فاصله ي زمين تا ماه (بر اساس مختصات زمين مرکزي)؛ اين فاصله در لحظه ي اوج ماه؛ D=404422/72 کيلومتر و در لحظه ي حضيض ماه، D=364052/63 کيلومتر است.
.M.L: مدت مکث ماه بعد از لحظه ي غروب خورشيد (تفاضل لحظه ي غروب خورشيد از لحظه ي غروب ماه)؛
a: ارتفاع ماه؛
A-Aَ8‏‎تفاضل سمت خورشيد از سمت ماه؛
س: ساعت؛
د: دقيقه؛
ث: ثانيه؛
%: درصد؛
ً: دقيقه ي قوسي؛
َ: ثانيه ي قوسي؛
ک.م.: کيلومتر؛
X: هلال ماه در اين نقطه رؤيت ناپذير است.

نتيجه بررسي
 

هلال ماه شوال 1430 در شامگاه شنبه 29 رمضان 1430 مطابق با 28 شهريور 19/1388 سپتامبر 2009 در همه ي نقاط ايران رؤيت ناپذير است (کاربرد روش گروه 70 نقطه اي براي بررسي نجومي رؤيت پذيري هلال ماه در ايران- حالت 1).
منبع: نشريه نجوم، شماره 188