به کودکان قصه بگوئيم

علاقه به قصه در نهاد آدمي است. با قصه مي توان کودک را با حق و حقيقت آشنا ساخت. کودکان به لحاظ نزديک بودن به فطرت و طبيعت خود بيشتر از بزرگترها قصه و قصه گويي را دوست دارند و از آن تأثير مي پذيرند. قصه گويي در طول تاريخ هستي انسان يکي از مهمترين راههاي ايجاد ارتباط و انتقال پيام ميان پدران و مادران و فرزندانشان بوده است.
پدران و مادران همواره در لباس قصه و داستان فرصتهايي را آفريده اند تا با آب و تاب دادن به حوادثي که بر آن ها گذشته است فرزندان را از پيچ و خمهاي زندگي آگاه کنند و تجربه هاي خويش را به کوچکتر ها انتقال دهند.
شايد نخستين قصه، قصه آدم و حوا باشد که فريب خوردن آدم و حوا را مايه ي عبرت گرفتن و فريب نخوردن آدميان مي داند هنگامي که کودکان داستان و قصه اي را مي شوند تحت تأثير قهرمانان آن قرار مي گيرند و سعي مي کنند خود را همان آنها سازند و عقايد، افکار و سخن گفتن خود را بر اساس شخصيت قهرمان داستان ساخته و پرورش دهند.

افلاطون در اهميت قصه مي گويد:بايد پرستاران و مادران را وا داريم تا فقط حکاياتي را که پذيرفته ايم به کودکان نقل کنند و متوجه باشند پرورشي که روح اطفال به وسيله ي حکايات حاصل مي کنند به مراتب ارزش تربيتي بيشتري دارد از آنچه که جسم و بدن با ورزش پيدا مي کند.
اما قطعاً نوع داستان ماهيت محتوا و هدف آن است که مي تواند سازنده ي شخصيت سالم و يا مخرب و ناسالم بوده باشد. داستان و قصه چگونه بايد باشد؟
قصه اي که انتخاب مي شود قطعاً بايد سرگرم کننده، جالبت و جذاب، با عبارات زيبا، در جهت صلح و صفا، در چهارچوبي صادقانه که اهداف و ارزشهاي انساني در آن گنجانده شود بيان گردد. قصه ها بايد خوبي ها را به زيبا بودن و زشتي ها و بدي ها را به پست بودن معني کنند و نتايج خوبي ها و بدي ها را بتوانند به راحتي به تصوير بکشند. قصه بايد بتواند نيروي عقلي کودک را رشد دهد و به او قدرت قضاوت و داوري داده و توانايي منطق و استدلال را در کودک تقويت کند. قصه نبايد حالت نصيحت گويي داشته باشد بلکه توصيه هاي قصه براي عمل کردن و عمل نکردن به گونه اي باشد که کودک را به صورت مستقيم و غيرمستقيم به انجام عملي تشويق يا از انجام عملي باز دارد.

قصه بايد به نحوي تصوير سازي کند که کودک خود را در صحنه داستان ببيند و مطالب و محتواي آن براي کودک قابل درک و قابل تجسم باشد. قصه بهتر است کودکان را با آداب و سنن جامعه آشنا کند. و ريشه هاي کجروي و انحرافات را بخشکاند. قصه بايد روحيه ي شادي و نشاط، شجاعت، شهامت، عزت نفس، حق جويي و گذشت و ياوري به همنوعان را تقويت و نوجويي را زنده کند. و صفات منفي همچون زبوني، پستي، ناتواني، تسليم طلبي، تنبلي، وابسته بودن و... را نيز طرد و محکوم کند. ضمناً در داستان نبايد از موجودات خيالي و ترسناک که باعث ترس کودک مي شود استفاده کرد.
قصه گويي مي تواند علاقه به کتاب خواندن و مطالعه را افزايش داده و کودک را با مجموعه اي از لغات و نحوه کاربرد آنها آشنا کند و بدين طريق درک کودک را بالا ببرد. قصه مي تواند پرسش هاي زيادي را براي کودک طرح کند و زمينه پرورش قدرت خلاقيت کودکان را نيز فراهم نمايد.
منابع:
حجازي بنفشه، ادبيات کودکان و نوجوانان مهاجري زهرا- مجموعه ي افسانه هاي ايراني
شعاري نژاد علي اکبر، ادبيات کودکان
رحمان دوست مصطفي، قصه گويي
قائمي علي، تربيت و بازسازي کودکان
منبع:نشريه بهداشت روان، شماره 35.