نقش و جایگاه مردم در انتخابات مجلس از منظر امام راحل
نويسنده:سیاوش احمدی
۱۳ بهمن ۱۳۵۸ حکایت از درایت و نگاه رهبری داشت که رای و دیدگاه مردم را در سازمان دهی نظامی بر مدار اسلام مهم می دانست. امام خمینی(ره) بر اساس مبانی حکومت در اسلام، مُدل نوینی از حکومت را به نام حکومت ولایی بیان کرده و به مرحله عمل درآوردند که در عین توجه به امر اصیل ولایت وقیه، جایگاه مناسب مردم را تبیین می کرد. ایشان از سویی ولایت فقیه را امری دارای آثار مترقّی می دانست[۱] و از سویی دیگر آراء، مردم را حتی در انتخاب نوع حکومت نافذ دانسته و می فرمودند:
ما بناى بر این نداریم که یک تحمیلى به ملتمان بکنیم و اسلام به ما اجازه نداده است که دیکتاتورى بکنیم. ما تابع آراى ملت هستیم. ملت ما هرطور رأى داد ما هم از آنها تبعیت مى کنیم. ما حق نداریم. خداى تبارک و تعالى به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملت مان یک چیزى را تحمیل بکنیم.[۲]
امام خمینی(ره) که دموکراسی مطرح شده از جانب غرب و شرق را دروغی بیش نمی دانستند، دموکراسی واقعی را منحصر در دموکراسی اسلامی دانسته و جمهوری اسلامی را به عنوان حکومت دموکراسی واقعی معرفی می کنند.[۳]
حضرت امام با توجه به جایگاهی که برای مردم در نظام جمهوری اسلامی قائل بودند و عملا نیز این موضوع را در انتخابات پی درپی که در حیات ایشان برگزار شد نشان دادند،ایشان برای مردم نیز قائل به تکلیف و وظیفه بودند و در این خصوص عنوان می داشتند: همه باید بدانند که امروز هیچ قدرتی نیست که بتواند یک وکیل را تحمیل کند… هیچ کس الان در ایران، هیچ مقامی در ایران نیست که قدرت این را داشته باشد که یک وکیل تحمیل کند و بنابراین، امروز مسؤولیت به عهده ملت است.[۴] بنابر این”کُلُّکُمْ راعٍ، وَ کُلُّکُمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ” [۵] و این بار امانت که در واقع اسلام است نه بر دوش یک عده ای خاص که بر دوش همه مردم است. امام خمینی (ره ) پیرامون اهمیت حضور و شرکت مردم در انتخابات می فرمایند: این وظیفه ای است الهی، وظیفه ای است ملی، وظیفه ای است انسانی وظیفه ای است که ما باید به آن عمل بکنیم. همه مان باید در انتخابات شرکت بکنیم. [۶] چرا که انتخابات محلی است برای رقم خوردن سرنوشت کشوری که با نام اسلام شکل گرفته است و این انتخاب علاوه بر اینکه وظیفه ای ملی است، مقدم بر آن ابعاد الهی به خود می گیرد.
در این بین انتخابات مجلس از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. مجلسی که در “راس امور است” و آنچنان که در بند ۵۹ قانون اساسی پیرامون جایگاه و نقش مجلس عنوان شده است؛ «مجلس، مهم ترین رکن در تصمیم‌گیری در جمهوری اسلامی ایران است. در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آرای عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.»
مجلس عصاره و خانه ملت و مرکز آرا و اراده مردم است. مجلس مظهر حکومت مردمی(مردم سالاری دینی) و اداره‌کننده حقیقی کشور است. مجلس شورای اسلامی جایگاه و مسیر حرکت دولت و ملت را مشخص می‌کند و نیز مظهر خواسته‌های مردم در زمینه سیاست‌های گوناگون چه داخلی و چه خارجی است. مجلس، امید و معتمد مردم و پشتیبان دولت است. مجلس راهگشای کارهای اساسی برای مسئولان نظام و کارگزاران کشور است.
شاید به همین دلیل است که حضرت امام (ره) ضمن اشاره به وضعیت مجلس قبل از انقلاب اسلامی به اهمیت مجلس شورای اسلامی و نقش مردم چنین می فرماید: ما دیدیم که اسلام و کشور ایران چه صدمات بسیار غم انگیزی از مجلس شورای غیر صالح و منحرف از بعد از مشروطه تا عصر رژیم جنایتکار پهلوی و از هر زمان بدتر و خطرناکتر در این رژیم تحمیلی فاسد (پهلوی) خورد چه مصیبتها و خسارتهای جان فرسا از این جنایتکاران بی ارزش و نوکر مآب به کشور و ملت وارد شد . از بعد از مشروطه هیچگاه به قانون اساسی عمل نشده، . . . اکنون که با عنایت پروردگار و همت ملت عظیم الشان سرنوشت کشور به دست مردم افتاده و وکلاء از خود مردم و با انتخاب خودشان بدون دخالت دولت و خان های ولایات به مجلس شورای اسلامی راه یافتند و امید است که با تعهد آنها به اسلام و مصالح کشور جلوگیری از هر انحراف بشود. [۷]
حضرت امام در ادامه آن مطلب می فرماید:
اکنون که بحمدالله موانع رفع گردیده و فضای آزاد برای دخالت همه طبقات پیش آمده است هیچ عذری باقی نمانده و از گناهان بزرگ نابشخودنی، مسامحه در امر مسلمین است . هر کس به مقدار توانش و حیطه نفوذش لازم است در خدمت اسلام و میهن باشد … باید با هوشیاری مراقب باشید و با احساس اولین قدم نفوذی به مقابله برخیزید و به آنها مهلت ندهید. [۸]
در پایان اشاره ای داشته باشیم به شرایط و نگاه امام در انتخاب نامزدهای انتخاباتی مجلس شورای اسلامی حضرت امام (ره) شرایط کاندیدای انتخاباتی (نمایندگان) را این طور بیان می فرمایند: مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رای دهند که متعبد به اسلام وفادار به مردم باشند و در خدمت به آنان احساس مسؤولیت کنند و طعم تلخ فقر را چشیده باشند و در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمین، اسلام مستضعفین، اسلام رنج دیدگان تاریخ، اسلام عارفان مبارزه جو، اسلام پاک طینتان عارف و در یک کلمه، مدافع اسلام ناب محمدی – صلی الله علیه و آله – باشند و افرادی را که طرفدار اسلام سرمایه داری، اسلام مستکبرین، اسلام مرفهین بی درد، اسلام منافقین، اسلام راحت طلبان، اسلام فرصت طلبان و در یک کلمه، اسلام امریکایی هستند طرد نموده و به مردم معرفی نمایند. [۹]
بنابر این نماینده شایسته کسی است که نمایندگی را راهی برای نیل به پست و مقام قرار ندهد هدف، خدمت به اسلام و انقلاب و رفع گرفتاری های محرومین جامعه باشد و مصالح نظام اسلامی را بر مصالح شخصی و جناحی مقدم بدارد .
حضرت امام در وصیتنامه خود بخشی از شرایط وکلای مجلس را اینگونه ترسیم می نمایند:
ملت در هر دوره از انتخابات وکلاء دارای تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی که غالبا متوسطین جامعه و محرومین می باشند و غیر منحرف از صراط مستقیم به سوی غرب یا شرق و بدون گرایش به مکتبهای انحرافی و اشخاص تحصیل کرده و مطلع بر مسائل روز و سیاست های اسلامی به مجلس بفرستند.[۱۰]
ما بناى بر این نداریم که یک تحمیلى به ملتمان بکنیم و اسلام به ما اجازه نداده است که دیکتاتورى بکنیم. ما تابع آراى ملت هستیم. ملت ما هرطور رأى داد ما هم از آنها تبعیت مى کنیم. ما حق نداریم. خداى تبارک و تعالى به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملت مان یک چیزى را تحمیل بکنیم.[۲]
امام خمینی(ره) که دموکراسی مطرح شده از جانب غرب و شرق را دروغی بیش نمی دانستند، دموکراسی واقعی را منحصر در دموکراسی اسلامی دانسته و جمهوری اسلامی را به عنوان حکومت دموکراسی واقعی معرفی می کنند.[۳]
حضرت امام با توجه به جایگاهی که برای مردم در نظام جمهوری اسلامی قائل بودند و عملا نیز این موضوع را در انتخابات پی درپی که در حیات ایشان برگزار شد نشان دادند،ایشان برای مردم نیز قائل به تکلیف و وظیفه بودند و در این خصوص عنوان می داشتند: همه باید بدانند که امروز هیچ قدرتی نیست که بتواند یک وکیل را تحمیل کند… هیچ کس الان در ایران، هیچ مقامی در ایران نیست که قدرت این را داشته باشد که یک وکیل تحمیل کند و بنابراین، امروز مسؤولیت به عهده ملت است.[۴] بنابر این”کُلُّکُمْ راعٍ، وَ کُلُّکُمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ” [۵] و این بار امانت که در واقع اسلام است نه بر دوش یک عده ای خاص که بر دوش همه مردم است. امام خمینی (ره ) پیرامون اهمیت حضور و شرکت مردم در انتخابات می فرمایند: این وظیفه ای است الهی، وظیفه ای است ملی، وظیفه ای است انسانی وظیفه ای است که ما باید به آن عمل بکنیم. همه مان باید در انتخابات شرکت بکنیم. [۶] چرا که انتخابات محلی است برای رقم خوردن سرنوشت کشوری که با نام اسلام شکل گرفته است و این انتخاب علاوه بر اینکه وظیفه ای ملی است، مقدم بر آن ابعاد الهی به خود می گیرد.
در این بین انتخابات مجلس از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. مجلسی که در “راس امور است” و آنچنان که در بند ۵۹ قانون اساسی پیرامون جایگاه و نقش مجلس عنوان شده است؛ «مجلس، مهم ترین رکن در تصمیم‌گیری در جمهوری اسلامی ایران است. در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آرای عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.»
مجلس عصاره و خانه ملت و مرکز آرا و اراده مردم است. مجلس مظهر حکومت مردمی(مردم سالاری دینی) و اداره‌کننده حقیقی کشور است. مجلس شورای اسلامی جایگاه و مسیر حرکت دولت و ملت را مشخص می‌کند و نیز مظهر خواسته‌های مردم در زمینه سیاست‌های گوناگون چه داخلی و چه خارجی است. مجلس، امید و معتمد مردم و پشتیبان دولت است. مجلس راهگشای کارهای اساسی برای مسئولان نظام و کارگزاران کشور است.
شاید به همین دلیل است که حضرت امام (ره) ضمن اشاره به وضعیت مجلس قبل از انقلاب اسلامی به اهمیت مجلس شورای اسلامی و نقش مردم چنین می فرماید: ما دیدیم که اسلام و کشور ایران چه صدمات بسیار غم انگیزی از مجلس شورای غیر صالح و منحرف از بعد از مشروطه تا عصر رژیم جنایتکار پهلوی و از هر زمان بدتر و خطرناکتر در این رژیم تحمیلی فاسد (پهلوی) خورد چه مصیبتها و خسارتهای جان فرسا از این جنایتکاران بی ارزش و نوکر مآب به کشور و ملت وارد شد . از بعد از مشروطه هیچگاه به قانون اساسی عمل نشده، . . . اکنون که با عنایت پروردگار و همت ملت عظیم الشان سرنوشت کشور به دست مردم افتاده و وکلاء از خود مردم و با انتخاب خودشان بدون دخالت دولت و خان های ولایات به مجلس شورای اسلامی راه یافتند و امید است که با تعهد آنها به اسلام و مصالح کشور جلوگیری از هر انحراف بشود. [۷]
حضرت امام در ادامه آن مطلب می فرماید:
اکنون که بحمدالله موانع رفع گردیده و فضای آزاد برای دخالت همه طبقات پیش آمده است هیچ عذری باقی نمانده و از گناهان بزرگ نابشخودنی، مسامحه در امر مسلمین است . هر کس به مقدار توانش و حیطه نفوذش لازم است در خدمت اسلام و میهن باشد … باید با هوشیاری مراقب باشید و با احساس اولین قدم نفوذی به مقابله برخیزید و به آنها مهلت ندهید. [۸]
در پایان اشاره ای داشته باشیم به شرایط و نگاه امام در انتخاب نامزدهای انتخاباتی مجلس شورای اسلامی حضرت امام (ره) شرایط کاندیدای انتخاباتی (نمایندگان) را این طور بیان می فرمایند: مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رای دهند که متعبد به اسلام وفادار به مردم باشند و در خدمت به آنان احساس مسؤولیت کنند و طعم تلخ فقر را چشیده باشند و در قول و عمل مدافع اسلام پابرهنگان زمین، اسلام مستضعفین، اسلام رنج دیدگان تاریخ، اسلام عارفان مبارزه جو، اسلام پاک طینتان عارف و در یک کلمه، مدافع اسلام ناب محمدی – صلی الله علیه و آله – باشند و افرادی را که طرفدار اسلام سرمایه داری، اسلام مستکبرین، اسلام مرفهین بی درد، اسلام منافقین، اسلام راحت طلبان، اسلام فرصت طلبان و در یک کلمه، اسلام امریکایی هستند طرد نموده و به مردم معرفی نمایند. [۹]
بنابر این نماینده شایسته کسی است که نمایندگی را راهی برای نیل به پست و مقام قرار ندهد هدف، خدمت به اسلام و انقلاب و رفع گرفتاری های محرومین جامعه باشد و مصالح نظام اسلامی را بر مصالح شخصی و جناحی مقدم بدارد .
حضرت امام در وصیتنامه خود بخشی از شرایط وکلای مجلس را اینگونه ترسیم می نمایند:
ملت در هر دوره از انتخابات وکلاء دارای تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی که غالبا متوسطین جامعه و محرومین می باشند و غیر منحرف از صراط مستقیم به سوی غرب یا شرق و بدون گرایش به مکتبهای انحرافی و اشخاص تحصیل کرده و مطلع بر مسائل روز و سیاست های اسلامی به مجلس بفرستند.[۱۰]
پي‌نوشت‌ها:
1. امام خمینی(ره)، صحیفه امام(ره)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره)، تهران،۱۳۸۶ش، ۱۰/۵۲۶٫
2. همان، ۱۱/۳۵٫
3. همان ، ۵/۳۵۳؛ ۶/۴۶۳٫
4. همان، ۱۲/۱۸۱٫
5. بحارالانوار، ج ۷۲، ص ۳۸
6. امام خمینی(ره)، صحیفه امام(ره)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره)، تهران ، ۱۸ / ۳۱۸
7. همان، ۲۱/ ۱۷٫
8. همان، ۲۱/ ۱۷٫
9. همان ، ۲۰/ ۱۹۴٫
10. همان، ۲۱/ ۱۸٫
/ج
