آیین چهارشنبه سوری که یادگار ایران باستان و ایران قبل از اسلام است متأثر از دین زرتشت است که آتش را مقدس می داند. در این آیین با پریدن از روی آتش و گفتن «زردی من از تو، سرخی تو از من» از آتش به عنوان یک امر مقدس مدد خواسته می شود. این امر از نظر اسلام شرک تلقی می شود زیرا یک مسلمان علاوه بر توحید ذاتی، قائل به توحید افعالی نیز هست.
توحید افعالی یعنی اینکه هیچ کاری در عالم صورت نمی گیرد و هیچ حادثه ای رخ نمی دهد مگر آنکه سلسله علل آن به خداوند منتهی می شود. به تعبیر حکما هیچ مؤثری در عالم غیر از خدا نیست و به عبارت دیگر هیچ چیزی غیر از خدا در عالم مؤثر نیست. بنابراین مدد خواستن از آتش برای سلامتی نوعی شرک است.
آیا چهارشنبه سوری، سنت ملی است؟!
برخی می گویند چهارشنبه سوری یک سنت ملی است و سنن ملی را باید محترم شمرد. پاسخ این است که آن دسته از سنن ملی را باید محترم شمرد که مبنای عقلی داشته باشند نه همه آنها را. مثلاً آیین نوروز در ایران یک مبنای عقلی دارد و آن این است که نیاکان ما بهترین روزهای سال را که طبیعت در نقطه تعادل قرار دارد برای سیاحت و تفریح و دید و بازدید و صله رحم انتخاب کرده اند و این نوعی توجه به خالق هستی است و اگر به دور از لهو و لعب برگزار شود مورد تأیید اسلام است.
چهارشنبه سوری، تقلید رفتار خطای گذشتگان
قرآن کریم یکی از مشکلات همه پیامبران را تقلید امت های آنها از آباء و اجداد خود می داند که وقتی به آنها می گفتند چرا این کار را انجام می دهید می گفتند ما پدران خود را بر این راه یافته‌ایم و ما راه آنها را ادامه می دهیم. امروز نیز وقتی از عده ای سئوال می شود که چرا مثلاً آیین چهارشنبه سوری را برگزار می کنید، می گویند چون پدران ما این کار انجام می دادند. به قول شهید آیت الله مطهری (نقل به مضمون) «شاید پدران ما شعور نداشتند، آیا ما باید کار آنها را تکرار کنیم؟! این گونه آیین ها سند نادانی یک ملت است و ما باید روی آن را بپوشانیم نه اینکه هر سال تجدید کنیم. وقتی ما این کار را انجام می دهیم زبان حال ما این است که ماییم که چنین پدران نادانی داشته ایم.»
نظر آیت الله مکارم شیرازی پیرامون چهارشنبه سوری
آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته) در پاسخ به آداب و رسوم نوروز و مراسمی که در شب چهارشنبه آخر سال برخی افراد انجام می دهند، می فرمایند:
بخشی از رسوم که در نوروز برگزار می شود بسیار خوب است و بخشی خرافی است انسان عاقل کارهای خوب را انجام می دهد و از خرافات پرهیز می کند. نظافت، خانه تکانی، دید و بازدید و کمک به نیازمندان و خیلی از کارهای دیگر خوب است اما آتش روشن کردن در چهارشنبه سوری یک بدعت خرافی است مخصوصا با گفتن این جمله که «سرخی تو از برای من زردی من از برای تو» اینها خرافات است انسان عاقل نباید به سراغ این ها کارهای برود ...1
ایشان همچنین می‌فرمایند:
چهارشنبه سوری یک سنت خرافی است، نباید سنت خرافی را احیا کنیم و کارهای که در چهارشنبه سوری انجام می شود به جهات مختلف حرمت دارد از جمله: خطرهای که در پیش دارد، دفاع از خرافات واسرافی که می شود.
نظر آیت الله سبحانی پیرامون چهارشنبه سوری
آیت الله جعفر سبحانی(دامت برکاته) در مذمت چهارشنبه سوری و دوری از ترویج این خرافه می فرمایند:
قرآن مجید می‌فرماید یکی از اهداف بعثت پیامبر این است که غل و زنجیری که بر افکار مردم بسته شده بود را باز کند. مراد از غل و زنجیر آداب و رسوم جاهلی است که هیچ اثری در اخلاقیات و زندگی انسان ندارد از این رو پیامبر اسلام تمام رسوم جاهلیت که به ضرر انسان بود را لغو کرد.
چهارشنبه سوری به نحوی که در ایران رسم شده جهل است و ضررهای آن برای همه مشهود است. متاسفانه به خاطر همین رسوم غلط، جوانان زیادی زخمی و کشته می‌شوند و پدران و مادران آنها در سوگ آنها می‌نشینند. همه انبیا و اولیای الهی آمدند تا با خرافات مبارزه کنند و چهارشنبه سوری هم نوعی خرافه است. باید از اصالت هایی که موجب پیشرفت ملت ما می‌شود محافظت کرد.
تقلید از دیگران در صورتی درست است که باعث سازندگی شود ولی تقلیدی که مایه بدبختی شود درست نیست. پریدن روی آتش و گفتن برخی جملات و... به هیچ وجه درست نیست. به همه مردم توصیه می کنم که در روز چهارشنبه آخر سال مراقب اعمالشان باشند و دچار مسائل خلاف شرع و عقل نشوند.2
نظر آیت الله جوادی آملی پیرامون چهارشنبه سوری
آیت الله العظمی جوادی آملی(دامت برکاته) درباره خرافه چهارشنبه سوری می‌فرمایند:
آتش افروختن و جستن از آن و ترقه زدن و منفجر کردن مواد منفجره در چهارشنبه آخر سال، نه برهان عقلی دارد و نه دلیل نقلی و نه منفعت ملی و جز خرافه و در مواردی زیانباری غیرقابل جبران چیز دیگری نیست. این کار سنت سیئه و ظلم به فرهنگ مردم بزرگ ایران است و نه تنها مبنای عقلی و نقلی ندارد بلکه برخلاف نظم و امنیت و آسایش افراد و همنوعان است و آزادی آنان را سلب می‌کند. زیبنده کشور اسلامی این است که از این سنت زشت دست بردارد.
نظر آیت الله نوری همدانی پیرامون چهارشنبه سوری
آیت الله العظمی نوری همدانی(دامت برکاته) درباره خرافه چهارشنبه سوری می‌فرمایند:
چهارشنبه سوری جزء خرافات است و کارهایی که انجام می دهند و موجب آزار و اذیت مردم می شود، حرام می باشد و باید جدا از آن اجتناب شود.
استفتاء از مراجع معظم تقلید درباره چهارشنبه سوری و سیزده به در
در ادامه متن استفتاء از مراجع معظم تقلید درباره چهارشنبه سوری و نحسی روز 13 فروردین و پاسخ مراجع عظام تقلید می آید.
متن استفتاء:
خرید و فروش ترقه و انجام چهارشنبه سوری و سیزده به در به اعتقاد نحسی 13 و احیای مظاهر ملی گرایی مانند تخت جمشید چگونه است؟ متاسفانه این اعمال مورد تشویق قرار گرفته است.
پاسخ حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای(دامت برکاته):
«چهارشنبه سوری و سیزده بدر مبنای عقلایی ندارد.»
پاسخ حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی(رحمت الله علیه):
«در فرض مزبور که دارای خطرات جانی و مالی است و موجب اذیت و آزار دیگران است و مخالف مقررات و قانون و نظم جامعه است، جایز نیست.»
پاسخ حضرت آیت الله العظمی بهجت(رحمت الله علیه):
«این کارها مشروعیت ندارد.»
پاسخ حضرت آیت الله العظمی تبریزی(رحمت الله علیه):
«هیچ یک از این امور رجحان شرعی ندارد و تشویق مردم به این مورد، تشویق به دنیا و غافل کردن از آخرت است و اینکه تصور می کنند این امور مردم را به حفظ وطن و عزت وا می دارد، تصوری باطل است. آنچه مردم را به عزت می رساند و به حفظ وطن وا می دارد ایمان است و بس.»
پاسخ حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(رحمت الله علیه):
«اشکال دارد.»
پاسخ حضرت آیت الله العظمی سیستانی(دامت برکاته):
«اموری که به جامعه ضرر می‌زند و موجب ایذاء مردم است، مانند استعمال ترقه، خرید و فروش آن، جایز نیست.»
پاسخ حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته):
«این کارها شایسته مسلمان نیست.»3
احکام چهارشنبه سوری از منظر مقام معظم رهبری
حکم شرکت در مراسم چهارشنبه سوری
سوال: چهارشنبه سوری و شرکت در آن مراسم چه حکمی دارد؟
جواب: چهارشنبه سوری هیچ مبنای شرعی ندارد و اگر مستلزم ضرر و فساد یا موجب ترویج اعتقادات باطل باشد، جایز نیست.
حکم خرید و فروش ترقّه
سوال: استفاده از ترقّه و مواد قابل انفجار و ساخت و خرید و فروش آنها اعم از اینکه موجب اذیّت و آزار بشوند یا خیر، چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که موجب اذیّت و آزار دیگران باشد، و یا تبذیر مال محسوب شود، و یا خلاف قانون و مقرّرات نظام جمهوری اسلامی باشد، جایز نیست.
جبران خسارت بدنی و مالی ناشی از چهارشنبه سوری
سوال: اگر کسی در شب چهارشنبه سوری، با انداختن ترقّه و امثال آن، موجب اذیّت و آزار دیگران شده باشد، چه وظیفه ای دارد؟
جواب: در فرض سؤال باید توبه و استغفار نماید، و توبه ی از گناه هم با استغفار و پشیمانی از گناه و تصمیم جدّی بر تکرار نکردن آن حاصل می‌شود.
و اگر حق النّاس در میان است -یعنی آسیب بدنی و یا مالی به دیگران وارد کرده-، چنانچه آن شخص را می‌شناسد، باید خسارت آن را جبران کند، و یا به نحوی رضایت او را احراز نماید؛
و اگر او را نمی‌شناسد، و معلوم نیست، باید مبلغ خسارت را از طرف او به فقرا صدقه بدهد.4
پی‌نوشت‌ها:
1. خبرگزاری برنا، کد مطلب: 96976.
2. خبرگزاری مهر، کد مطلب: 1048925.
3. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج 1، ص 155.
4. پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری (leader.ir).
منبع: راسخون
این مقاله در تاریخ 27 اسفند 1403 بروزرسانی شده است.
.jpg "راهنمای اقتصادی سفر: لیست مسافرخانه های مشهد برای اقامتی راحت")
