معالجه‌ی سرطان به وسیله‌ی طب گیاهی یونانی-عربی و اسلامی (1)

چکیده

طب اسلامی، طب عربی، طب عربی-اسلامی، یا طب یونانی-عربی و اسلامی، همه راجع می‌شود به طبی که در عصر طلایی تمدن عربی-اسلامی، که از اسپانیا در غرب تا آسیای مرکزی و هند در شرق گسترش داشت، توسعه یافت. از نظر زمانی، این تمدن دوره‌ای تقریباً نُه قرنه، از میانه‌ی قرن هفتم تا پایان قرن پانزدهم، را پوشش می‌دهد. طب، یکی از هسته‌های مرکزی این تمدن قرون میانه بود. پزشکان عرب و مسلمان مشهوری مثل رازی، ابن سینا، الزهراوی، و ابن النفیس رژیم‌های درمانی برای سرطان و نیز شناخته شده‌ترین بیماری‌های آن زمان را مطالعه کرده و توسعه دادند. آن‌ها اغلبِ انواع سرطان‌هایی که در آن زمان شناخته شده بودند را تشریح کردند و چندین طریق مداوا یبشنهاد کردند. مروری که در این‌جا ارائه می‌شود نگاهی همه جانبه از بالا به نوع یونانی-عربی و اسلامی تشخیص‌های پزشکی و معالجه‌های گیاهی سرطان و تحقیقات امروزی گیاه‌درمانی دارد.

مقدمه

سرطان یکی از عمده‌ترین دلایل مرگ و میر در سراسر جهان است. آمار نشان می‌دهد که سرطان بیش از یک سوم مردم را مبتلا می‌کند و این بیماری مسبب بیش از بیست درصد از همه‌ی مرگ‌هاست [1]. سرطان به گروهی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که در آن سلول‌های ناهنجار بدون کنترل شروع به تقسیم شدن می‌کنند و قادرند بافت‌های دیگر را (از طریق سیستم خون و لنف) مورد هجوم قرار دهند. بیش از یکصد نوع مختلف از سرطان شناسایی شده‌اند که معمولاً با اندام یا نوع سلولی که در آن شروع به تکثیر می‌کنند شناخته می‌شوند، مثلاً سرطانی که از روده‌ی بزرگ شروع می‌شود سرطان روده‌ی بزرگ نامیده می‌شود. سرطان از ناهنجاری در DNA در سلول‌های متأثر ناشی می‌شود که منجر به توده بافت زائدی به نام تومور می‌شود. تومورها ممکن است خوش‌خیم (غیرسرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. از جمله عوامل سرطان دود تنباکو، عفونت، مواد شیمیایی، تشعشع و رژیم‌های ناسالم غذایی است.
سلول‌های سرطانی قادرند رشد کنند و به بافت مجاور هجوم برند، و همچنین ممکن است دیگر اندام‌ها را نیز تحت تأثیر خود قرار دهند. بنا بر این، تومورها وقتی به وجود می‌آیند که سلول‌ها توانایی خود برای متحمل شدن رشد سلولی منظم را از دست بدهند. اگر تومور در مراحل اولیه تشخیص داده شود می‌توان آن را با جراحی و تابش درمان معالجه نمود. تومورهای پیشرفته معمولاً با شیمی درمانی تحت مفالجه قرار می‌گیرند و گرچه داروهای شیمی درمانی مؤثرند اما همراهند با رخ‌دادهای ناسازگار سخت و مقاومت دارویی [2، 3]. در جستجو برای روش‌های نوین درمان سرطان که متضمن مسمومیت پایین و حداقل اثرهای جانبی باشد، طب‌های اسلامی سنتی ممکن است کاندیدهای امیدبخشی باشند [4-9].
در خلال عصر طلایی تمدن عربی-اسلامی (قرن هفتم تا چهاردهم)، بسیاری از پزشکان مشهور عرب-مسلمان سرطان را تحت مطالعه قرار دادند و روش‌های دارویی و جراحی مختلفی را در مورد آن به کار بردند. مثلاً ابن سینا (980-1037)، که در غرب با نام اَوی‌سِنا شناخته می‌شود و اثرگذارترین فیلسوف-دانشمند همه‌ی جهان اسلام بود، پیشنهاد کرد: «هنگامی که سرطان شروع می‌شود این احتمال هست که بتوان آن را در همان حالی که هست متوقف نگاه داشت به طوری که زیاد نشود و همچنان زخمی ایجاد نکند. گاهی ممکن است سرطان مذکور شفا یابد. اما هنگامی که پیش‌رفته باشد قطعاً شفا پیدا نمی‌کند.» از این رو، ارزشمند است که نگاهی به عقب در تاریخ به نظرات استادان قدیمی در طب یونانی-عربی داشته باشیم. مناسب است که نخست تاریخ طب یونانی-عربی و اسلامی را برای خواننده‌ای که با آن آشنا نیست معرفی نماییم.
تاریخ طب یونانی-عربی و اسلامی به دو فاز تقسیم می‌شود: فاز یونانی به عربی، و فاز عربی-اسلامی. فاز نخست در قرن هشتم میلادی شروع شد، هنگامی که امپراتوری مسلمانان بر حدود دو سوم جهان حکم می‌راند. این توسعه‌ی پرشکوه به آن‌ها اجازه داد که به دست‌نوشته‌های علمی و فلسفی یونانی و نیز به نوشته‌های هندی و فارسی دسترسی یابند و آن‌ها را ترجمه نمایند. حنین ابن اسحق (809-873) تعداد زیادی از دست‌نوشته‌های علمی و پزشکی که به یونانی بودند (از جمله کارهای فلسفی جالینوس، افلاطون، ارسطو، اقلیدس، و ارشمیدس) را در خلال سال‌های پر شکوه خلافت عباسی (756-945) به عربی ترجمه کرد [10].
در خلال فاز دوم، تا 850، اغلب کارهای فلسفی و علمی ارسطو، بسیاری از کارهای افلاطون و مکتب فیثاغورث، و کارهای عمده‌ی نجوم و ریاضی و طب یونانی و کارهای بقراط و جالینوس، همه به عربی برگردانده شدند. برای هفتصد سال بعدی، عربی تبدیل شد به مهم‌ترین زبان علمی جهان و مخزن بسیاری از حکمت‌ها و دانش‌های جهان باستان [6، 11-13]. در طی این عصر طلاییِ تمدنِ عربی-اسلامی، نوآوری‌های علمی و پزشکی بسیاری ارائه شد از جمله کشف سیستم ایمنی بدن، معرفی علم میکروبیولوژی، معرفی روش‌های علمی پزشکی شامل انجام آزمایش‌ها روی حیوانات، آزمایش‌های کلینیکی، و بازتعریف و جداسازی طب از علم داروشناسی. مثلاً قدیمی‌ترین آزمایش پزشکی شناخته شده توسط رازی (865-915) صورت گرفت (شکل 1). رازی در کتاب جامع خود، «گتاب در طب»، موارد کلینیکی تجربیات خویش را توضیح داد و ثبت نگاشت‌های بسیار مفیدی در به اره‌ی بیماری‌های مختلف فراهم آورد. ابن سینا (980-1037) (شکل 2) تقریباً چها صد و پنجاه رساله در موضوعات بسیار متنوعی نوشت که تقریباً دویست و چهل تا از آن‌ها باقی مانده است و چهل تا از آن‌ها در موضوع طب تمرکز دارد. شاید کتاب «قانون در طب» جامع‌ترین و مشهورترینِ آن‌ها باشد. «قانون در طب» تا قرن هجدهم یک متن پزشکی استاندارد در اروپا و جهان اسلام بود. ابن سینا و بسیاری از دیگر دانشمندان عرب و مسلمان، ایده‌های جدیدِ بسیاری را معرفی کردند و دانش گیاهان دارویی را به روز کردند و اثر بخشی و ایمن سازی پزشکی بالقوه‌ی آن‌ها را معرفی کردند [14].
شکل 1. الرازی، در لاتین مشهور به Rhazes (860-930) در ری (در ایران) متولد شد و در همان جا به خوبی در علوم یونانی تعلیم گرفت. او در بیمارستان بغداد سرپزشک بود. او استفاده از اسباب آلات شیمیایی بسیاری را توسعه داد که تا اوایل قرن بیستم مورد استفاده بودند، و مواد شیمیایی را دسته بندی کرد و پروسه‌های اختلاط و آماده سازی آن‌ها را تشریح کرد که بعداً توسط جهان غرب اقتباس شدند. او همچنین نخستین کسی بود که تئوری مصونیتِ به دست آمده را، با تشخیص این که کسانی که از آبله جان سالم به در برده‌اند هرگز دوباره آن را نمی‌گیرند، مطرح کرد. از جمله دیگر مشارکت‌های او در رشته‌ی پزشکی چندین نوآوری در داروسازی و شیمی است.
شکل 2. ابو علی بن عبد الله بن سینا، در لاتین معروف به Avicenna (980-1037)، اثرگذارترین فیلسوف-دانشمند اسلامی در تمام جهان اسلام بود. او شانزده کتاب در طب، شصت و هشت کتاب در فلسفه و الهیات، یازده کتاب در نجوم و علوم و دیگر چیزها نوشت. مطالعاتش را در بخارا تحت راهنمایی چندین دانشور مشهور زمان خود شروع کرد. در حدود چهارصد و پنجاه رساله به ابن سینا نسبت داده می‌شود. معروف‌ترینِ آن‌ها کتاب چهارده جلدی «قانون در طب» او می‌باشد که برای هفت قرن یک متن پزشکی استاندارد در اروپای غربی بود. در این‌جا یکی از مهم‌ترین نقل قول‌ها از ابن سینا در مورد بیماری‌های مربوط به روان و اعضا را می‌آوریم: «ما باید درک کنیم که بهترین و مؤثرترین راه برای درمان بیماران باید از بطن بهبود دادن بدن انسان به منظور افزایش سیستم ایمنی او جستجو شود که بر اساس زیبایی محیط اطراف بیمار و پخش بهترین موزیک برای او و اجازه‌ی حضور بهترین دوستانش با او می‌باشد.»

تشخیص و معالجه‌ی سرطان توسط طب یونانی-عربی و اسلامی

در اسلام مؤثرترین راه برای پیش‌گیری از بیماری رژیم غذایی سالم است. حضرت محمد، که درود بر او باد، فرمود «منشأ بیماری، غذاست، اما برنامه‌ی رژیم غذایی منشأ سلامتی است». ابن سینا نیز روی تأثیر رژیم غذایی بر پیشرفت سرطان بحث کرده است. در رابطه با جلوگیری از سرطان بیان داشت که «در موضوع جلوگیری از پیشرفت سرطان باید گفته شود که این امر با بهبود رژیم غذایی و نیروبخشی به عضو مبتلا با تداوی مؤثر به دست می‌آید ...». امروزه کاملاً معلوم شده است مواد شیمیایی متعددی سرطان‌زا هستند [15، 16] و این که چاقی یکی از علل بیماری‌های مختلفی از جمله سرطان است [17، 18].
برخی از پزشکان یونانی، به ویژه جالینوس (129-199)، با تومورها آشنا بودند. عقیده بر این است که جالینوس نخستین کسی بود به روشی سیستماتیک با تومورها، از جمله نوع سرطانی آن‌ها، برخورد کرد. او تئوری اساسی بقراط (470-370 قبل از میلاد) در مورد سرطان به عنوان زیادتی صفرای سیاه را پذیرفت. در عصر ظلایی عربی-اسلامی، متون یونانی کلاسیک، از جمله آنهایی که از جالینوس بود، به عربی ترجمه شد و بر پزشکان در جهان عربی-اسلامی تأثیر گذاشت. به بیماری، از جمله سرطان، بر حسب چهار مایع بدنی یونانی (مزاج‌ها) نگاه می‌شد: خون، مخاط، صفرای زرد، و صفرای سیاه. اما شایسته است تأکید کنیم که رازی، ابن سینا و الزهراوی به طور مفصل‌تر، انواع سرطان و نومورهای معین را تشریح کردند و راه‌های نوینی برای معالجه‌ی آن‌ها توسعه دادند که روی آن در همین مقاله بحث خواهد شد.
پزشکان عرب و مسلمان چندین نوع سرطان، از جمله سرطان‌های چشم، بینی، زبان، معده (شکم)، کبد، سیستم دفع ادرار، کلیه، بیضه، و پستان، و نیز تومورهای طحال و عصب، را شناخته بودند. مثلاً سرطان کلیه برای اولین بار به وسیله‌ی الزهراوی (936-1013)، که بین التهاب حاد کلیه و سرطان کلیه تمایز قائل شده بود، به روشنی مذکور شده است. هم رازی و هم ابن سینا سرطان را به عنوان توموری که بیش از حد به سختی بیمار است که قابل علاج باشد تشریح کرده‌اند.
ابن سینا در کتاب قانونش به تشریح چهار راه برای معالجه‌ی سرطان می‌پردازد: (الف) توقف کامل (گرچه مشکل است)؛ (ب) ممانعت از پیش‌رفت؛ (ج) ممانعت از ایجاد زخم؛ (ه) معالجه‌ی زخم. او تأکید مدکند که دارو دهی نباید خیلی قوی باشد زیرا تداوی قوی زیان‌باری سرطان را افزایش می‌دهد. به علاوه، فرد باید از دادن داروهای محرک اجتناب کند، و برای این امر داروهای خوب عبارتند از مواد معدنی خالص مثل توتیای خالص شسته شده که با روغن‌هایی مثل روغن گل سرخ و روغن گل میخک زرد مخلوط شود [10].
همه‌ی دانشوران عرب و مسلمان اولیه، از جمله رازی، الزهراوی و ابن سینا دریافته بودند که اگر سرطان در مراحل اولیه‌اش تشخیص داده می‌شد شفادهی آن به احتمال زیاد ممکن بود [10، 19]. نخستین هدف یک استراتژی معالجه باید متوقف کردن رشد سرطانی می‌بود. آن‌ها برداشت با جراحی را در صورتی که تومور کوچک و در دسترس، و نه نزدیک به اعضای اصلی، می‌بود توصیه می‌کردند. مثلاً هنگامی که ابن سینا در کتای قانون خود، یکی از معالجه‌های جراحی سرطان خیلی قبل را تشریح می‌کند یاداور می‌شود که «قطع باید ریشه‌ای باشد و این که همه‌ی بافت‌های بیمار باید برداشته شوند که شامل بریدن یا برداشتن شریان‌های هدایت کننده به طرف تومور می‌شود به گونه‌ای که هیچ اثری از آن‌ها باقی نماند». او هم‌چنین، در صورت لزوم، استفاده از سوزاندن برای برای نواحی عمل شده را توصیه می‌کند. به نقل قول دیگری از ابن سینا توجه کنید: «... و از قول یکی از پیشینیان گفته شده است که پزشکی یک پستان سرطانی را به طور ریشه‌ای قطع کرد و آن‌گاه سرطان به دیگر پستان گسترش یافت. عقیده‌ی من این است که پستان دوم ممکن است در راه خود برای سرطانی شدن بوده است (یک سرطان در حال کمون) که با این مورد جور درمی‌آید، و این هم ممکن است که مواد (سرطانی از پستان اول) پخش شده باشند و این (عقیده‌ی) واضحی است....» ابن سینا هم‌چنین معالجات شناخته شده‌ی اولیه برای سرطان را در عمل آزمود. یکی از روش‌هایی که او کشف کرد هیندیبا (chicorium intubus) بود که استفاده از یک داروی ترکیبی گیاهی است که بعداً ابن البیطار تشخیص داد که دارای خواص ضدسرطانی است و این که هم‌چنین می‌تواند دیگر تومورها و بی‌نظمی‌های رشد بی‌قاعده‌ی بافت را معالجه کند [6، 11-13، 20-22].

پیش‌گیری و معالجه‌ی سرطان در طب گیاهی یونانی-عربی و اسلامی

از طب گیاهی به عنوان طب سنتی در سرتاسر جهان برای هزاران سال جهت معالجه‌ی شکل‌های مختلف بیماری‌ها از جمله سرطان استفاده می‌شده است. شیمی پیش‌گیری که روش نوینی برای کنترل سرطان است مستلزم استفاده از محصولات طبیعی ویژه یا عوامل شیمیایی مصنوعی برای برگرداندن، متوقف کردن یا جلوگیری از زود بدخیم شدگی قبل از گسترش سرطان می‌باشد. چندین محصول طبیعی مثل دانه‌ها، خشک‌بار، سبزی‌ها و گیاهان دارویی دارای آثار حمایتی در برابر تعداد زیادی از انواع سرطان‌ها می‌باشند. از آن جا که رژیم غذایی نقش مهمی در سلامت بدن دارد موضوع شیمی پیشگبریِ مربوط به رژیم غذایی در معالجه‌ی عربی-اسلامی بیماری‌ها، از جمله سرطان، مورد توجه قرار گرفت. قرآن کریم از محصولات گیاهی و نیز حیوانی بسیاری نام می‌برد که مسلمین می‌توانند در بین غذاهایشان از ارزش‌های غذایی و سلامت بخشی آن‌ها بهره‌مند شوند و لذت برند. بعضی از مواد غذایی ذکر شده در قرآن کریم و احادیث منقول از پیامبر (که درود بر او باد) عبارتند از انگور، مرکبات، میوه‌های آب‌دار شیرین (مثل خربزه و هندوانه)، کدو، انجیر، خرما، عسل، روغن زیتون، و سیاه‌دانه. پیامبر (ص) به انجیر اشاره کردند و سپس فرمودند «اگر لازم باشد که از یک میوه که از بهشت فرود آمده است نام ببرم خواهم گفت این همان میوه است چون‌که میوه‌های بهشتی هسته ندارند..... از این میوه‌ها بخورید زیرا آن‌ها از بواسیر و نیز از توده شدگی جلوگیری می‌کنند و در بهبود مرض نقرس کمک می‌کنند». انجیر منبع سرشاری از فیبر، و نیز پتاسیم و ویتامین B6 است. فیبر باعث دفع مدفوع زیاد می‌شود که شیوع یبوست و بواسیر و سرطان روده‌ی بزرگ را کاهش می‌دهد. خربزه یکی از میوه‌هایی بود که پیامبر اغلب میل می‌نمود. در واقع مصرف خربزه یکی از بهترین توصیه‌ها برای سلامتی است که پیامبر به ما عرضه داشته است. خربزه یکی از معدود میوه‌ها و سبزیجاتی است که سرشار از ویتامین C و بتاکروتین می‌باشند. او با بیان این که «روغن زیتون بخورید و با مالیدن آن، روی بدن‌هایتان را ماساژ دهید زیرا از یک درخت مبارک است» به استفاده از روغن زیتون سفارش کرد. به سیاه‌دانه به عنوان دارو توجه می‌شد زیرا در شفای همه‌ی انواع بیماری‌ها مؤثر بود. زمانی پیامبر فرمودند «سیاه‌دانه هر مرضی به جز مرگ را شفا می‌دهد». از خرما در بیست جای قرآن یاد شده است. از پیامبر (ص) نقل قول شده است که «هرگاه کسی از شما روزه بود اجازه دهید روزه‌اش را با خرما افطار کند. اگر خرما نداشت پس با آب افطار کند. به درستی که آب تطهیر کننده است».
همان‌طور که در بالا بیان شد ابن سینا چهار روش را برای معالجه‌ی سرطان تشریح کرد. او هم‌چنین متذکر شد که «معالجه‌ی سرطان، قابل حصول است با کنترل مواد (atrabile)، بهبود رژیم غذایی، و نیرو بخشی به عضو مبتلا به وسیله‌ی داروهای مؤثر شناخته شده و با استفاده از مالیدنی‌های معدنی مثل آنهایی که حاوی گَردِ سنگ آسیاب و گَرد سنگ تیزکن هستند و مالیدنی‌های گرفته شده از یک اختلاط انجام شده بین سنگ هاونِ تهیه‌ی مواد خوش‌بو کننده و دسته‌ی سیاه سنگی هاون که با روغن گل سرخ و آب گیشنیز ریخته شده در هاون مرطوب شده باشد. و همچنین یک مرهم گذاری با آب‌غوره‌ی خوب لهیده شده، خوب و مفید است».
به عنوان تجویزهای لازم برای جلوگیری از ایجاد زخم، مالیدنی‌هایی هستند که از پیش‌رفت سرطان جلوگیری می‌کنند به شرطی که محرک نباشند. همه‌ی آن‌ها مفیدند به ویژه اگر با مخلوط مذکور از سنگ سرب و سنگ هاونِ مواد خوشبو کننده مخلوط شده باشند. و اگر به همه‌ی این‌ها این افزودنی‌های اضافه شود مخلوط خوبی آماده خواهد شد: خاک رُس مخصوص درزبندی یا خاک رسِ Arminian یا روغن زیر زمینی (روغن معدنی؟) یا آبِ تره فرنگی، و عصاره‌ی سفیداب سرب و letturce، یا لعاب زگیل کک گزیدگی یا سفیداب سرب.
آن‌چه برای معالجه‌ی زخم خوب است عبارت است از گذاشتنِ مداومِ کتانِ خیسانده شده در آب انگور ترش روی زخم. هرگاه کتان خشک شد باید مجدداً آن را با همان نوع آب مرطوب کرد [10].
و باید از مغز گندم معمولی، کُندُر و سفیداب سُرب به اندازه‌ی یک دِرهَم (واحد قدیمی وزن) از هر کدام، و از خاک رُسِ Arminian، خاک رس درزبندی و aloes شسته شده به اندازه‌ی دو دِرهَم از هر کدام برگرفته شود و با هم‌دیگر در هاون مخلوط و کوبیده شود و سپس از آن بر قسمت مرطوب زخم به صورت پاشیدن و بر قسمت خشک زخم به صورت پماد با استفاده از روغن گل سرخ استفاده شود [10].
به خاطر محدودیت جا، ما در این‌جا روی شش محصول گیاه-طبی که به نحو گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته‌اند تمرکز می‌کنیم که عبارتند از سیر، پیاز، سیاه‌دانه، انار، گندمِ نان، و برگ و میوه‌ی زیتون. دیگر گیاهان دارویی و گیاهان خوردنی وحشی که عموماً مورد استفاده قرار می‌گیرند در جدول 1 توضیح داده شده‌اند.

سیر و پیاز (Allium sativum L. و Allium cepal)

پیاز (Allium cepa) و سیر (Allium sativa) سبزیجاتی هستند که بسیار با هم مربوطند و متعلق به دسته‌ی Allium از گیاهان پیازی شکل می‌باشند که از جمله شامل پیاز، پیاز کوهی، تره فرنگی، و موسیر می‌شوند. از موسیر به عنوان چاشنی در پخت و پز استفاده می‌شود و به علت محتویات گوگردی بالایش منحصر به فرد است. علاوه بر گوگرد، سیر همچنین دربردارنده‌ی arginine، oligosaccharides، flavonoids و سلنیوم می‌باشد که همه‌ی آن‌ها ممکن است در سلامت‌بخشی سودمند باشند [23]. در حقیقت از پیاز و سیر در معالجه و پیش‌گیری تعدادی از بیماری‌ها از جمله سرطان، بیماری قلبِ مربوط به گرفتگی رگ‌ها، چاقی مفرط، hypercholesterolemia، دیابت نوع 2 و فشار خون استفاده می‌شود. تحقیق علمی روی سیر در قرن نوزدهم با کار لوئی پاستور شروع شد که در 1858 برای اولین بار متوجه خواص ضد باکتری سیر گردید [24].
رابطه‌ی بین مصرف سبزیجات Allium و ریسک سرطان برای نخستین بار در چندین مطالعه روی امراض مسری، که عمدتاً به طور موردی کنترل می‌شوند، با نشان دادن اثر حمایتی سیر و پیاز در برابر سرطان تشخیص داده شد. برای مثال، مرگ ناشی از سرطان معده در ناحیه‌ای با ریسک بالا که مصرف سیر در آن کمتر از یک گرم در روز بود در مقایسه با ناحیه‌ای با ریسک پایین که مصرف سیر در آن بیست گرم در روز بود ده برابر بود [25، 26]. مطالعات مشابهی که در هلند انجام گرفته است ریسک پایینی را به سرطان‌های کولورکتال، پستان، و شش در اثر مصرف پیاز و سیر نسبت داده است [27].
یافته‌های ناشی از مطالعه روی ارتباط بین مصرف سیر و ریسک سرطان روده‌ی بزرگ به روشنی نشان می‌دهد که زنانی که بیشترین مقدار سیر را مصرف می‌کردند دارای پنجاه درصد ریسک پایین‌تر برای سرطان روده‌ی بزرک دور در مقایسه با زنانی بودند که کمترین سطح مصرف سیر را داشتند [28]. مصرف سیر و پیاز هم‌چنین با ریسک کاهش یافته‌ی سرطان‌های مری و معده به این‌گونه در پیوند بود که هرچه سطح مصرف بالا می‌رفت کاهش ریسک بیشتر دیده می‌شد [29]. به طور مشابه، در مطالعه‌ای دیگر، مصرف سبزیجات allium، به ویژه سیر و پیاز، در پیوند با یک کاهش ریسک برای سرطان معده [30]، یک کاهش تقریباً سی تا پنجاه درصدی در ریسک سرطان پروستات [31، 32] و سرطان لوزالمعده [33] و دیگر انواع سرطان متمایز [34] بود. به علاوه، ریسک سرطان پستان در زنانی که مقادیر بیشتری سیر و پیاز فیبری مصرف می‌کردند کاهش یافت [35]. مقدار سیر مصرفی در مطالعات فوق از دو تا بیست گرم در روز فرق می‌کرد. شایان ذکر است که گرچه از سیر به طور امن در پخت و پز استفاده می‌شده است، مصرف بیش از حد آن می‌تواند اثرات جانبی داشته باشد که علاوه بر اثر مربوط سنگین شدن تنفس و فرمان‌های بدنی می‌باشد [36]. خطوط راهنمای سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای ترویج سلامتی عمومی برای افراد بالغ یک دوزِ روزانه‌ی دو تا پنج گرمی برای مصرف سیر تازه (تقریباً یک بوته)، و چهاردهم تا یک و دو دهم گرمی برای مصرف پودر سیر خشک، و دو تا پنج میلی‌گرمی برای مصرف روغن سیر، و سیصد تا هزار میلی‌گرمی برای مصرف عصاره‌ی سیر، یا دیگر فورمولاسیون‌هایی است که معادل دو تا پنج میلی گرم آلیسین (ترکیب فعال در سیر) می‌باشند.
اثر حمایتی ترکیب‌های اُرگانوسولفور پیاز و سیر بر ضد سرطان زایی در مدل‌های حیوانی نیز ارزیابی شده است. وقتی دو تا چهار روز قبل از مبارزه‌ی ماده‌ی سرطان‌زا عملیات اداره شد مشاهده شد که آن ترکیبات، مانعِ تشکیل ورم غده‌ای ریوی شدند. به‌علاوه، ترکیب‌های آلیلیکِ سیر باعث تحریک فعالیت افزایش یافته‌ی (GST) glutathione S-transferase در اندام‌های موش‌ها به ویژه در معده‌ی پیشین گردید [37]. ترکیب‌های ارگانوسولفور فعالیت چندین آنزیم حیاتی که مواد سرطان‌زا (cytochrome P450s) را فعال یا (glutathione S-transferases) رفع مسمومیت می‌کنند را تعدیل می‌نمایند و لذا مانع تشکیل ترکیب‌های اضافی DNA در چندین بافت هدف می‌شوند.
اثر عصاره‌های سیر و پیاز و ترکیبات فعال روی پیش‌گیری/درمان سرطان در شرایط آزماشگاهی مورد ارزیابی قرار گرفت. بازداری از تکثیر سلول تومور (از جمله خطوط سلول تومور انسانی شش، پوست و روده‌ی بزرگ، سلول‌های نوروبلاستوم انسان، سلول‌های تومور بدخیم پوست جانور جونده و انسان، و سلول‌های تومور سرطانی پروستات انسان [38-41]) توسط ترکیب‌های ارگانوسولفور در شرایط آزمایشگاهی، مطالعات در شرایط داخل بدن و تحت کنترل موردی را حمایت کرده است. اجرای داخل وریدی ترکیب فعال سیر (دایالیل تری‌سولفاید) به طور قابل ملاحظه‌ای رشد تومور جگری پیوند زده‌ی اُرتوتوپیکالی را در موش عریانِ BALB/c به تعویق انداخت [42].
اثر حمایتی سبزیجات Allium بر ضد تکثیر تومور و تشکیل و گسترش رگ‌های خونی آن عمدتاً به ترکیبات ارگانوسولفور آن به ویژه آلیسین و دایالیل دی‌سولفاید نسبت داده می‌شود [43]. این ترکیبات فعال قادرند راه تشکیل مواد مسبب سرطان را سد کنند [44]، فعال‌سازی مواد مسبب سرطان را متوقف کنند [45، 46]، قدرت ترمیم DNA را افزایش دهند [47]، تکثیر سلولی را کاهش دهند، یا به تحریکِ مرگ سلولیِ در جهت مخالف برنامه‌ریزی شده بپردازند (شکل 3 و [43، 48-51]).

سیاه‌دانه (Nigella sativa)

Nigella sativa یکی از محترم‌ترین دانه‌های طبی در طول تاریخ است. در تمدن‌های اطراف جهان به چاشنی گیاهی Nigella Sativa با عناوین حبة البرکه (در ادبیات عربی به معنی دانه‌ی برکت)، کلونجی (در هندی)، کِزاه (در هِبرو)، سیاه‌دانه (در فارسی) و به لک کَروِی (به معنی زیره‌ی سیاه) در انگلیسی ارجاع می‌شود. پزشک معرف یونانی، دیسقوریدس [40-90 میلادی] از دانه‌های زیره‌ی سیاه برای معالجه‌ی سردرد و دندان‌درد استفاده می‌کرد. دانه‌های Nigella sativa و عصاره‌های روغنی آن برای قرن‌ها در مناطق وسیعی برای درمان انقطاع در سیستم‌های تنفسی، معده‌ای، کلیه‌ای و کارکرد کبدی، گردش خون، و ایمنی و نیز برای درمان سرطان مورد استفاده بوده‌اند. در اسلام، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شکل‌های در دسترس طب شفا با آن برخورد می‌شود [52]. حضرت محمد (ص) بیان فرمودند: «سیاه‌دانه هر مرضی به جز مرگ را می‌تواند شفا دهد.» ابن سینا در کتابش، قانون در طب، از سیاه‌دانه به عنوان دانه‌ای که انرژی بدن را برمی‌انگیزد و به بهبود از فرسودگی و افسردگی کمک می‌کند یاد می‌نماید. در سیستم طب مطرح در کتاب طب یونانی، از دانه‌ها به عنوان یک راه علاج پرارزش برای تعدادی از بیماری‌ها نام برده شده است. از روغنِ دانه برای معالجه‌ی شرایط پوستی مثل اگزِما و جوش و برای معالجه‌ی علائم سرماخوردگی استفاده شده است.
تحقیقات جدید از این صحبت می‌کند که عصاره‌ی اتانولی دانه‌های Nigella sativa دارای فعالیت ضد توموری در سلول‌های ابتدایی تومور موش می‌باشد [53]. عصاره‌های دانه‌های Nigella sativa دربر دارنده‌ی آمینو اسیدها، پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، شبه قلیاها، ساپونینی‌ها، روغن‌های ثابت و فرّار، و بسیاری از دیگر چیزهاست. در بین روغن‌های فرار، تیموکوینُن (TQ) ترکیب فعال اصلی است [54]. TQ بر چندین هدف اثر می‌کند از جمله بر خاتمه دادن به سیمای ژن‌های ضد آپوپتوز (مثلاً IAPl، IAP2، XIAP Bcl-2، Bcl-xL) و به معبر فعال‌سازیِ NF-kappa B و بنا بر این تهییج آپوپتوز را افزایش می‌دهد [55، 56]. به علاوه، TQ مانع تکثیر انواع بسیاری از خطوط سلول سرطانی، از جمله سرطان پستان، سرطان تخمدان [57]، سرطان لوزالمعده‌ی انسانی، سرطان کولورکتال [58]، سرطان رحم [59]، استئوسارکوم انسانی [60]، کراتینوسیت‌ها و فیبروسارکومای نئوپلاستیک [61]، و سرطان شش [55] می‌شود. درست همین اخیراً گزارش شد که TQ مانع تشکیل و گسترش رگ‌های خونی تومور در شرایط داخل بدن (مدل موش) و در شرایط آزمایشگاهی (سلول ادوتلیال ورید نافی انسانی –HUVEC) می‌شود. در HUVEC، TQ با کاستن از فعال سازی AKT/ERK مانع کوچ، هجوم، تکثیر، و لوله‌ای شدن گردید [62].