داروخانه 300 ساله

داروخانه گیاهی کربلایی را باید نخستین عطاری تهران دانست که حدود 300 سال قبل در بازار تهران در نزدیکی کاخ ناصرالدین شاه دایر شد و بعدها پسران کربلایی بزرگ در محله سرپولک، محدوده میدان محمدیه امروز خودمان، یک عطاری دیگر در کوچه خراسانی ها افتتاح کردند و در سال 1312 این عطاری را به دروازه شمیران که آن روزها به سه راه «چه کنم» معروف بود انتقال دادند. سال 1385 هم از آنجا به خیابان بهارستان جنب بیمارستان « طرفه» که در آن زمان شعبه دیگری از عطاری کربلایی بود رفتند. علاوه بر این، یکی دیگر از عطاری های کربلایی را می توان در میدان بهارستان، خیابان فخرالدوله جست و جو کرد. یک روز میهمان احمد کربلایی از نوادگان کربلایی بزرگ شدیم که نزدیک به 45 سال است در این زمینه کار می کند.

1- خانواده عطارباشی

احمد کربلایی در خانواده ای بزرگ شده که همه اعضایش از عطارباشی ها و حکمای بزرگ این طب هستند. او پسر میرزا غلامحسین کربلایی است که 80 سال در این زمینه طبابت کرد و این شغل را برای پسرانش به ارث گذاشت. احمد کربلایی در این خصوص می گوید:« از زمانی که چشم باز کردم، خانه ما بوی عطر گیاهان دارویی می داد. پدر و عموهایم آنقدر در این کار مهارت داشتند که در همان مغازه عطاری طبابت هم می کردند؛ بنابراین طبیعی است که ما هم به این کار رو بیاوریم. البته نه اینکه فکر کنید از روی ناچاری وارد این کار شدیم بلکه در ما عشق و علاقه به این کار به وجود آمده بود. به هر حال وقتی برای چیدن گیاهان دارویی همراه بزرگ ترها به طبیعت می رفتیم، ناخودآگاه دوست داشتیم درباره این علم بیشتر بدانیم». گویا احمد کربلایی از 12 سالگی در عطاری پدرش کار می کرده و اکنون بیش از 45 سال است که در این زمینه کار می کند. خودش می گوید:« گیاهان دارویی جزئی از زندگی او و اعضای خانواده اش شده و با استشمام رایحه و گرده گیاهان زنده اند و زندگی سالمی دارند.»

2- چه گیاهانی بخوریم؟

شاید بیش از هزار گونه گیاه در این عطاری به چشم بخورد که هرکدامشان فواید بسیاری دارند اما استفاده بی اندازه از آنها ممکن است عوارض جبران ناپذیری را به بار بیاورد. احمد کربلایی در این خصوص می گوید:« معمولاً گیاهان دارویی عوارض چندانی ندارند اما باید طبق دستور فردی که در طب سنتی سر رشته دارد مصرف شوند». او گیاهان دارویی را به سه دسته تقسیم می کند و می گوید:« گیاهان آشپزخانه ای هرچه خورده شوند اثر و عوارض خاصی ندارند؛ مثل گیاهان رایج در بین مردم از جمله« گل بابونه»، « چای ورون»، « به لیمو»، «اسطوخودوس»، « بادرنجوبه» و ... دسته دوم گیاهانی هستند که برای امراض خاصی تجویز می شوند؛ مثل « هجون برگ»، «سناء» و « افتیمون»‌که ممکن است استفاده سرخود از آن با عوارضی همراه باشد. گروه سوم هم گیاهان سمی هستند که باید با دقت و براساس فیزیک بدن شخص تجویز شوند؛ مثل «هندوانه ابوجهل»، « کلچک هندی» و «کچوله». این عطارباشی به واردات داروهای گیاهی اشاره می کند و می گوید:« 60 درصد گیاهان دارویی داخلی و 40 درصدشان از هند پاکستان، چین و اروپا وارد می شوند. تقریباً تمامی نقاط ایران سرشار از داروهای گیاهی است که بیشتر در نواحی سلسله جبال زاگرس، البرز و رشته کوه های مرکزی ایران مثل کوه های کرمان قابل مشاهده است».

3- سنتی به جای کلاسیک

حکمای طب سنتی معتقدند که بدن انسان به گیاهان دارویی زودتر واکنش نشان می دهد. شاید برای همین است که از همان روزهای نخستی که بشر خودش را شناخت، ناخودآگاه برای درمان بیماری هایش به طبیعت پناه برد. امروز هم افرادی که از طب کلاسیک سرخورده و ناامید می شوند به گیاهان دارویی و طب سنتی روی می آورند. به هر حال این روزها علاوه بر گیاهان دارویی و انواع آن که به صورت های مختلف پودری به عنوان دارو تولید و عرضه می شود، مجموعه ای از عرقیات گیاهی و اسانس های حاصله از گیاهان طبیعی کنار گیاهان خشک شده و تازه آن در عطاری ها یافت می شود که هرکدام خواص بسیاری دارند. به همین دلیل عده ای از مردم این عرقیات را مرتب مصرف می کنند. آن طور که کربلایی می گوید، داروهای گیاهی بیش از 40 درصد در بهبود بیماری انسان مفید هستند. البته درمان و تأثیری که ممکن است یک تیم پزشکی و جراحی داشته باشد، در داروهای گیاهی نمی توان پیدا کرد.

4- میهمانی جوشانده ها

براساس طب سنتی هرگاه بدن انسان دچار اختلال و بیماری می شود در واقع چهار خلط سودا، بلغم، صفرا و خون تعادل نسبی شان را در بدن از دست داده و طبیب برای درمان و برگشتن همه این عناصر به حالت طبیعی جوشانده ای را تجویز می کند که منزج و تنظیم کننده بدن است.
کربلایی با بیان این جملات می گوید:« مثلاً اگر رنگ زبان، پوست و چشم شخصی سرخ باشد، می گویند خون بر آن غالب شده و اگر سیاه باشد، میزان سودا در بدن شخص بالا رفته و اگر سفید باشد، شخص بلغمی مزاج شده و اگر زرد باشد، شخص صفرایی مزاج است. در واقع ما با توجه به تجربه خود داروهای گیاهی مناسب با بیماری مراجعه کننده تجویز می کنیم که بستگی به فیزیک بدن شخص بیمار نیز دارد».

5- گران ترین داروی گیاهی

بی شک همه داروهای گیاهی به نوبه خودشان با ارزش هستند چرا که تهیه و چیدن برخی از آنها واقعاً سخت و پر زحمت است. احمد کربلایی در زمینه گیاهان با ارزش می گوید: « گیاهانی مثل «گل گاوزبان»، «زعفران»و « زرشک» را می توان از گیاهان با ارزش دانست اما گران ترین و با ارزش ترین ماده طبیعی که در عطاری ما موجود است، ماده خاکستری رنگی به نام «عنبر اشهب» است که در آبشش های ماهی عنبر قرار دارد که از خانواده نهنگ است و صید آن ممنوع شده. در گذشته از این ماده به علت بوی معطرش به عنوان عطر استفاده می کردند». به گفته او اکنون « عنبر اشهب» گران قیمت ترین ماده طبیعی عطاری ها در ایران است که کیلویی 4 میلیون تومان قیمت دارد. کنار این ماده طبیعی گران قیمت، گیاهانی همچون «بومادران»، «درمنه» و « مریم نخودی» ارزان ترین گیاهانی است که در هر عطاری پیدا می شود.
منبع: همشهری آیه، شماره 3 تیر 1391.