حضرت داوود نبی (علیه السلام) یکی از بزرگ ترین پیامبران بنی اسرائیل است. نام آن حضرت در قرآن 16 بار (1)، در انجیل متی 5 بار (2)، در انجیل مرقس 3 بار (3) در انجیل لوقا 9 بار (4) و در کتاب عزیر نبی 2 بار آمده است.(5) نام حضرت داوود (علیه السلام) در کتاب اول و دوم سموئیل نبی (علیه السلام) نیز به دفعات آمده است.(6)
کتاب آن حضرت نزد مسلمانان به «زبور داوود» و نزد یهودیان به «مَزامیر داوود» مشهور است. حضرت داوود (علیه السلام) در کتاب سموئیل نبی (علیه السلام) این گونه توصیف شده است: [داوود] سرخ چهره و خوش منظر بود». (7)
قرآن کریم از صوت حضرت داوود پیغمبر سخن گفته است، آن جا که می فرماید: «... ما کوه ها و مرغان را به آهنگ داوود مسخّر او گردانیدیم و ما این معجزات را از او پیدا آوردیم و ما به داوود صنعت زره ساختن آموختیم تا شما را از زخم شمشیر و آزار یکدیگر محفوظ دارد. آیا شکر به جای می آورید؟». (8)
حضرت داوود (علیه السلام) فرزند ایشان (در تورات: یَشی) و از اهالی بیت لَحم است و پس از حضرت سموئیل نبی (علیه السلام) به پیامبری رسید. خداوند، نبوت و پادشاهی را همراه هم به او عطا فرمود و به همین سبب یهودیان و مسیحیان از آن حضرت با لقب «داوود شاه» نیز نام می بردند. او (علیه السلام) پدر حضرت سلیمان نبی (علیه السلام) است و نسبش با ده واسطه به حضرت یعقوب پیغمبر (علیه السلام) می رسد.(9)
حضرت داوود (علیه السلام) چهل سال بر بنی اسرائیل نبوت و حکومت فرمود که هفت سال آن در حِبرون (الخلیل امروزی) و سی و سه سال آن در اورشلیم (بیت المقدس) بود.(10) آن حضرت در اورشلیم عمارت هایی ایجاد کرد که به «قریه ی داوود» شهرت یافت.
کتاب آن حضرت نزد مسلمانان به «زبور داوود» و نزد یهودیان به «مَزامیر داوود» مشهور است. حضرت داوود (علیه السلام) در کتاب سموئیل نبی (علیه السلام) این گونه توصیف شده است: [داوود] سرخ چهره و خوش منظر بود». (7)
قرآن کریم از صوت حضرت داوود پیغمبر سخن گفته است، آن جا که می فرماید: «... ما کوه ها و مرغان را به آهنگ داوود مسخّر او گردانیدیم و ما این معجزات را از او پیدا آوردیم و ما به داوود صنعت زره ساختن آموختیم تا شما را از زخم شمشیر و آزار یکدیگر محفوظ دارد. آیا شکر به جای می آورید؟». (8)
حضرت داوود (علیه السلام) فرزند ایشان (در تورات: یَشی) و از اهالی بیت لَحم است و پس از حضرت سموئیل نبی (علیه السلام) به پیامبری رسید. خداوند، نبوت و پادشاهی را همراه هم به او عطا فرمود و به همین سبب یهودیان و مسیحیان از آن حضرت با لقب «داوود شاه» نیز نام می بردند. او (علیه السلام) پدر حضرت سلیمان نبی (علیه السلام) است و نسبش با ده واسطه به حضرت یعقوب پیغمبر (علیه السلام) می رسد.(9)
حضرت داوود (علیه السلام) چهل سال بر بنی اسرائیل نبوت و حکومت فرمود که هفت سال آن در حِبرون (الخلیل امروزی) و سی و سه سال آن در اورشلیم (بیت المقدس) بود.(10) آن حضرت در اورشلیم عمارت هایی ایجاد کرد که به «قریه ی داوود» شهرت یافت.
در سال 1382 ش / 2003 م در محوطه ی باستانی «تِلْ دان» واقع در 30 کیلومتری شمال جلیله در فلسطین، کتیبه ای سنگی متعلق به سال 950 ق.م یافت شد که لحنی مناجات گونه داشت و بر آن عباراتی به زبان کهن آرامی نوشته شده بود.
در سطری از این کتیبه ی تاریخی، عبارت «خانه ی داوود» جلب توجه می کرد. باستان شناسان نظریه ی وجود خانه ی حضرت داوود و سلیمان (علیه السلام) را در این منطقه مطرح کردند. بر اساس کتاب مقدس، حضرت داوود (علیه السلام) سرانجام در بیت المقدس درگذشت و در قریه ی داوود مدفون گردید.(11)
این مکان که امروزه به نام شهر داوود شناخته می شود، در جهت جنوب شرقی مسجد الاقصی و در دامنه ی کوه صهیون واقع شده است. این بقعه ی متبرکه پس از فتح بیت المقدس توسط مسلمانان به سال 17 هجری در تملُّک ایشان بود.
در سال 568 ق/ 1173 م بنیامین تودولایی (طلیطله ای) قدس را زیارت کرد و در سفرنامه ی خود چنین ثبت کرد که 15 سال قبل از ورود او به این شهر، قبر حضرت داود نبی (علیه السلام) در کوه صهیون کشف شده، اما جای آن اکنون مشخص نیست.(12) در سال 823 ق / 1420 م مصادف با حکومت المُؤیّد شیخ و همچنین در سال 832 ق /1429 م همزمان با سلطنت بَرسبایْ (دو تن از سلاطین مَملوکی) یهودیان به طور موقت بر مزار دست یافتند و حقوقی برای خود وضع کردند که فقط مدتی کوتاه برقرار بود.
در دوره ی سلاطین عثمانی (قرن 7 ق/13 م تا قرن 12 ق/18 م) یهودیان اجازه یافتند تا مزار منوّر حضرت داوود (علیه السلام) را زیارت کنند. پس از پایان جنگ جهانی به سال 1326 ش / 1948 م رژیم اشغالگر قدس، حرم مطهر حضرت داوود نبی (علیه السلام) را اشغال کرد و تمام ساکنان آن را که از قبیله ی مسلمان «آل الدَّجانی» بودند و بیش از 450 سال در آن جا سکونت داشتند، راند و تمامی اموال منقول و غیرمنقول حرم را تصرف کرد و کلیه ی اسناد و مدارکی را که مؤیّد استقرار مسلمانان در آن نواحی بود، از بین برد. آن ها همچنین کلیدهای حرم و مسجد را از «شیخ محمد صدرالدین الدجانی» ــ متولی وقت حرم ــ گرفتند و او و پسرش را دو سال زندانی و خانواده اش را نیز تبعید کردند.(13)
در دوره ی تولیت مسلمانان بر حرم حضرت داوود (علیه السلام) ضریح نفیسی به سبک مملوکی بر مزار آن حضرت ساخته شده بود که حدود 500 سال قدمت داشت و بر آن پارچه های نفیس عربی و مزیّن به آیات قرآنی گسترده شده بود، اما یهودیان آثار اسلامی را محو کردند و به جای کتیبه های زیبای قرآنی که بر دیوارهای حرم منقوش بود، عبارت های عِبرانی نوشتند و شکل ضریح مطهر را به اُسلوب یهودیان مُبدَّل کردند و نقوش تاریخی و نوشته های عربی را که حکایت از اسلامی بودن مقام داشت، از بین بردند و مسجد را به کنیسه تبدیل کردند.
پس از آن، مسلمانان از نماز خواندن در مسجد و زیارت حرم حضرت داوود پیغمبر (علیه السلام) منع شدند. رژیم اشغالگر قدس، بیش از 200 خانه متعلق به مسلمانان ساکن در مجاورت حرم را تخریب و از بازگشت آنان به منزلشان جلوگیری کرد. سپس مؤسسه ای یهودی به نام «یِشوفاع» در مجاورت مسجد و حرم داوود نبی (علیه السلام) ایجاد شد. در سال 1311 ش / 1950 م موزه ای در آن جا دایر گردید و آثاری که ادعا می شود متعلق به یهودیان فلسطین است، به نمایش گذاشته شد.(14)
در سال 1328 ش / 1967 م و بعد از توقف جنگ بین اعراب و اسرائیل، بنا بر حکم فرمانده اسرائیلی، تمامی اراضی و املاک واقع در این منطقه به صاحبان آن اعم از مسلمان یا یهودی بازگردانده شد؛ سپس تعدادی از ساکنان عرب به خانه هایشان بازگشتند، اما همچنان اجازه ورود به مسجد یا دفن اموات خود در قبرستان مجاور حرم را نداشتند. ضمن آن یهودیان تعداد زیادی از سنگ مزارهای مسلمانان را به قصد از بین بردن آثار اسلامی، تخریب کرده بودند.(15)
در خلال جنگ بین اعراب و اسرائیل به سال 1323 ش/ 1945 م یک گلوله خمپاره به داخل محدوده حرم اصابت کرد و بر اثر آن چاله ای در کف روضه مبارکه پدید آمد. یک باستان شناس به نام «یاکوب پینکِر فِلْد» برای تحقیق درباره حادثه و محاسبه میزان خسارت وارده به آن جا آمد.
او پس از مشاهده و بررسی محل انفجار دریافت که سنگفرش کف حرم از چند لایه ی مختلف تشکیل شده و هر لایه متعلق به دوران تاریخی مشخصی است. او متوجه شد که بالاترین لایه ی سنگفرش به ضخامت 13 سانتی متر متعلق به دوران اسلامی است و در زیر آن لایه ی دیگری مربوط به قرن 6 ق / 12 م قرار دارد و در زیر این لایه نیز، کفپوشی موزاییکی با نقوش هندسی کشف شد که متعلق به دوره ی بیزانسی مطابق با قرن پنجم میلادی است.
10 سانتی متر پایین تر از کفپوش موزاییکی، بقایای سنگفرشی متعلق به دوره ی رومی مطابق با قرن اول میلادی نمایان شد که شامل قطعات متلاشی گچ و سنگ بود. بر روی بعضی از قطعات گچی که از این لایه ی بسیار قدیمی به دست آمد، عبارت های لاتینی نیز دیده می شد.
شکل 50: صندوق مزار مطهر حضرت داوود نبی (علیه السلام) با عباراتی به زبان عبری، بیت المقدس، فلسطین
بر روی یکی از این قطعات چنین نوشته شده بود:
(o Jesus that I may live, o Lord of the autocard ...)
با توجه به این یافته ها می توان دریافت که حرم حضرت داوود نبی (علیه السلام) قدمتی بسیار دیرینه دارد و اگر چه عمارت فعلی آن اسلامی است، اما شالوده ی این عمارت در دوران قبل از اسلام در پایان قرن اول میلادی گذاشته شده و در جریان حمله ی نورمن ها به اورشلیم تخریب شده و پس از بازگشت مجدد یهودیان و مسیحیان به بیت المقدس دوباره بازسازی گردیده و در دوره حکومت سلاطین مسلمان بر اراضی مقدس فلسطین، حرم حضرت داوود (علیه السلام) به سبک اسلامی بر روی پایه های قدیمی آن ساخته شده و تاکنون همچنان پابرجاست.
برای ورود به حرم مطهر باید از دروازه ای بسیار بزرگ که به تمامی از سنگ ساخته شده و آثار گلوله های فراوانی بر آن مشهود است، گذشت. این بی احترامی در زمان جنگ های اعراب و اسرائیل صورت گرفته است. پس از گذشتن از حیاط حرم، ایوان و دالانی با طاق های بلند قرار دارد. کتیبه ای به زبان انگلیسی و عبری بر روی کاشی نوشته و بر دیوار نصب کرده اند با این مضمون: (King davids tomb) (قبر داوود شاه)
روضه مبارکه مزار حضرت داوود نبی (علیه السلام) شامل اتاق کوچکی است با طاقی هلالی شکل که قبر مطهر آن حضرت در سمت شمالی آن و مُحاذی دیوار ارامگاه قرار دارد. سنگ قبر که در دوره صلیبیان در این محل قرار گرفته، حدود 1/60 متر ارتفاع دارد و بر آن پارچه ای آبی رنگ با عبارات و مضامین عبری گسترده شده است. دیوار مجاور که متصل به مقبره است، آینه کاری شده و بخوردان هایی ازنقره در طاقچه کوچک آن نهاده شده است. محدوده اطراف مرقد مطهر مفروش است و به وسیله نرده های فلزی به ارتفاع 1/20 متر از محل ایستادن زوّار جدا شده است. در مجاورت حرم حضرت داوود علیه السلام مسجدی با گنبد و مناره ای زیبا وجود دارد. در این مسجد، محراب با گچ بری و مُقَرنَس های زیبا ساخته شده است؛ دو زاویه نیز در این مکان وجود دارد؛ یکی زاویه ابراهیمی و دیگری که به دستور سلطان عبدالمجید عثمانی بنا گردیده، به زاویه مجیدیه شهرت یافته است.
در سطری از این کتیبه ی تاریخی، عبارت «خانه ی داوود» جلب توجه می کرد. باستان شناسان نظریه ی وجود خانه ی حضرت داوود و سلیمان (علیه السلام) را در این منطقه مطرح کردند. بر اساس کتاب مقدس، حضرت داوود (علیه السلام) سرانجام در بیت المقدس درگذشت و در قریه ی داوود مدفون گردید.(11)
این مکان که امروزه به نام شهر داوود شناخته می شود، در جهت جنوب شرقی مسجد الاقصی و در دامنه ی کوه صهیون واقع شده است. این بقعه ی متبرکه پس از فتح بیت المقدس توسط مسلمانان به سال 17 هجری در تملُّک ایشان بود.
در سال 568 ق/ 1173 م بنیامین تودولایی (طلیطله ای) قدس را زیارت کرد و در سفرنامه ی خود چنین ثبت کرد که 15 سال قبل از ورود او به این شهر، قبر حضرت داود نبی (علیه السلام) در کوه صهیون کشف شده، اما جای آن اکنون مشخص نیست.(12) در سال 823 ق / 1420 م مصادف با حکومت المُؤیّد شیخ و همچنین در سال 832 ق /1429 م همزمان با سلطنت بَرسبایْ (دو تن از سلاطین مَملوکی) یهودیان به طور موقت بر مزار دست یافتند و حقوقی برای خود وضع کردند که فقط مدتی کوتاه برقرار بود.
در دوره ی سلاطین عثمانی (قرن 7 ق/13 م تا قرن 12 ق/18 م) یهودیان اجازه یافتند تا مزار منوّر حضرت داوود (علیه السلام) را زیارت کنند. پس از پایان جنگ جهانی به سال 1326 ش / 1948 م رژیم اشغالگر قدس، حرم مطهر حضرت داوود نبی (علیه السلام) را اشغال کرد و تمام ساکنان آن را که از قبیله ی مسلمان «آل الدَّجانی» بودند و بیش از 450 سال در آن جا سکونت داشتند، راند و تمامی اموال منقول و غیرمنقول حرم را تصرف کرد و کلیه ی اسناد و مدارکی را که مؤیّد استقرار مسلمانان در آن نواحی بود، از بین برد. آن ها همچنین کلیدهای حرم و مسجد را از «شیخ محمد صدرالدین الدجانی» ــ متولی وقت حرم ــ گرفتند و او و پسرش را دو سال زندانی و خانواده اش را نیز تبعید کردند.(13)
در دوره ی تولیت مسلمانان بر حرم حضرت داوود (علیه السلام) ضریح نفیسی به سبک مملوکی بر مزار آن حضرت ساخته شده بود که حدود 500 سال قدمت داشت و بر آن پارچه های نفیس عربی و مزیّن به آیات قرآنی گسترده شده بود، اما یهودیان آثار اسلامی را محو کردند و به جای کتیبه های زیبای قرآنی که بر دیوارهای حرم منقوش بود، عبارت های عِبرانی نوشتند و شکل ضریح مطهر را به اُسلوب یهودیان مُبدَّل کردند و نقوش تاریخی و نوشته های عربی را که حکایت از اسلامی بودن مقام داشت، از بین بردند و مسجد را به کنیسه تبدیل کردند.
پس از آن، مسلمانان از نماز خواندن در مسجد و زیارت حرم حضرت داوود پیغمبر (علیه السلام) منع شدند. رژیم اشغالگر قدس، بیش از 200 خانه متعلق به مسلمانان ساکن در مجاورت حرم را تخریب و از بازگشت آنان به منزلشان جلوگیری کرد. سپس مؤسسه ای یهودی به نام «یِشوفاع» در مجاورت مسجد و حرم داوود نبی (علیه السلام) ایجاد شد. در سال 1311 ش / 1950 م موزه ای در آن جا دایر گردید و آثاری که ادعا می شود متعلق به یهودیان فلسطین است، به نمایش گذاشته شد.(14)
در سال 1328 ش / 1967 م و بعد از توقف جنگ بین اعراب و اسرائیل، بنا بر حکم فرمانده اسرائیلی، تمامی اراضی و املاک واقع در این منطقه به صاحبان آن اعم از مسلمان یا یهودی بازگردانده شد؛ سپس تعدادی از ساکنان عرب به خانه هایشان بازگشتند، اما همچنان اجازه ورود به مسجد یا دفن اموات خود در قبرستان مجاور حرم را نداشتند. ضمن آن یهودیان تعداد زیادی از سنگ مزارهای مسلمانان را به قصد از بین بردن آثار اسلامی، تخریب کرده بودند.(15)
در خلال جنگ بین اعراب و اسرائیل به سال 1323 ش/ 1945 م یک گلوله خمپاره به داخل محدوده حرم اصابت کرد و بر اثر آن چاله ای در کف روضه مبارکه پدید آمد. یک باستان شناس به نام «یاکوب پینکِر فِلْد» برای تحقیق درباره حادثه و محاسبه میزان خسارت وارده به آن جا آمد.
او پس از مشاهده و بررسی محل انفجار دریافت که سنگفرش کف حرم از چند لایه ی مختلف تشکیل شده و هر لایه متعلق به دوران تاریخی مشخصی است. او متوجه شد که بالاترین لایه ی سنگفرش به ضخامت 13 سانتی متر متعلق به دوران اسلامی است و در زیر آن لایه ی دیگری مربوط به قرن 6 ق / 12 م قرار دارد و در زیر این لایه نیز، کفپوشی موزاییکی با نقوش هندسی کشف شد که متعلق به دوره ی بیزانسی مطابق با قرن پنجم میلادی است.
10 سانتی متر پایین تر از کفپوش موزاییکی، بقایای سنگفرشی متعلق به دوره ی رومی مطابق با قرن اول میلادی نمایان شد که شامل قطعات متلاشی گچ و سنگ بود. بر روی بعضی از قطعات گچی که از این لایه ی بسیار قدیمی به دست آمد، عبارت های لاتینی نیز دیده می شد.
شکل 50: صندوق مزار مطهر حضرت داوود نبی (علیه السلام) با عباراتی به زبان عبری، بیت المقدس، فلسطین
بر روی یکی از این قطعات چنین نوشته شده بود:
(o Jesus that I may live, o Lord of the autocard ...)
با توجه به این یافته ها می توان دریافت که حرم حضرت داوود نبی (علیه السلام) قدمتی بسیار دیرینه دارد و اگر چه عمارت فعلی آن اسلامی است، اما شالوده ی این عمارت در دوران قبل از اسلام در پایان قرن اول میلادی گذاشته شده و در جریان حمله ی نورمن ها به اورشلیم تخریب شده و پس از بازگشت مجدد یهودیان و مسیحیان به بیت المقدس دوباره بازسازی گردیده و در دوره حکومت سلاطین مسلمان بر اراضی مقدس فلسطین، حرم حضرت داوود (علیه السلام) به سبک اسلامی بر روی پایه های قدیمی آن ساخته شده و تاکنون همچنان پابرجاست.
برای ورود به حرم مطهر باید از دروازه ای بسیار بزرگ که به تمامی از سنگ ساخته شده و آثار گلوله های فراوانی بر آن مشهود است، گذشت. این بی احترامی در زمان جنگ های اعراب و اسرائیل صورت گرفته است. پس از گذشتن از حیاط حرم، ایوان و دالانی با طاق های بلند قرار دارد. کتیبه ای به زبان انگلیسی و عبری بر روی کاشی نوشته و بر دیوار نصب کرده اند با این مضمون: (King davids tomb) (قبر داوود شاه)
روضه مبارکه مزار حضرت داوود نبی (علیه السلام) شامل اتاق کوچکی است با طاقی هلالی شکل که قبر مطهر آن حضرت در سمت شمالی آن و مُحاذی دیوار ارامگاه قرار دارد. سنگ قبر که در دوره صلیبیان در این محل قرار گرفته، حدود 1/60 متر ارتفاع دارد و بر آن پارچه ای آبی رنگ با عبارات و مضامین عبری گسترده شده است. دیوار مجاور که متصل به مقبره است، آینه کاری شده و بخوردان هایی ازنقره در طاقچه کوچک آن نهاده شده است. محدوده اطراف مرقد مطهر مفروش است و به وسیله نرده های فلزی به ارتفاع 1/20 متر از محل ایستادن زوّار جدا شده است. در مجاورت حرم حضرت داوود علیه السلام مسجدی با گنبد و مناره ای زیبا وجود دارد. در این مسجد، محراب با گچ بری و مُقَرنَس های زیبا ساخته شده است؛ دو زاویه نیز در این مکان وجود دارد؛ یکی زاویه ابراهیمی و دیگری که به دستور سلطان عبدالمجید عثمانی بنا گردیده، به زاویه مجیدیه شهرت یافته است.
پی نوشت ها :
1ــ ص/17؛ انبیا /80.
2ــ انجیل متی، 31/20؛ 9/21؛ 15، 22، 43، 45.
3ــ انجیل مرقص، 48/10؛ 10/11؛ 37/12.
4ــ انجیل لوقا، 31/3؛ 8/8؛ 38/18؛ 41/20، 42، 44.
5 ــ کتاب عزرا، 2/8، 20.
6ــ کتاب اول سموئیل، 4/23، 7؛ 12/26، 15؛ کتاب دوم سموئیل، 26/7؛ 1/8، 3، 5، 11، 15.
7ــ کتاب اول سموئیل، 42/17؛ 12/16.
8ــ انبیاء/ 79ــ80.
9ــ انجیل لوقا، 31/3ــ 38.
10ــ کتاب مقدس، کتاب اول ملوک 11/2ــ12.
11ــ کتاب مقدس، کتاب اوّل ملوک، 11/2ــ 12.
12ــ سفرنامه رابی بنیامین تودولایی، ترجمه ی مهوش ناطق، 76؛ وثائق الدیر الصهیون، د.ا. دراج، 27.
13ــ عارف العارف، مجموعه التاسعه، 17-18.
14ــ وثائق الدیر الصهیون بالقدس الشریف، د. دراج، 35.
15ــ روزنامه القدس العربی، 1986/6/20.
نویسنده: رامین رامین نژاد
