توصیه‌های دکتر محمدرضا مهاجری‌تهرانی به والدین کودکان مبتلا به دیابت
با آقای دکتر محمدرضا مهاجری‌تهرانی، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نحوه برخورد والدین با نوجوانان دیابتی گفت وگو کرده ایم.
آقای دکتر! در نوجوانی بیشتر دیابت نوع یک شایع است یا دیابت نوع دو؟
دیابت نوع 1 به طور عمده در کودکان دیده می‌شود و با افزایش سن و رسیدن آنها به سن نوجوانی به دلیل تغییراتی در سیستم هورمونی، به طور عمده کنترل قندخون مختل می‌شود. بسیاری از اوقات این افراد از تزریق انسولین خودداری و رژیم غذایی خود را رعایت نمی‌کنند و به افت قندخون (هایپوگلاسمی) یا افزایش قندخون (هایپرگلاسمی) در سنین نوجوانی دچار می‌شوند. دیابتی‌های این سنین معمولا پرخاشگر می‌شوند و با بیماری خود خیلی سخت کنار می‌آیند و پذیرش اینکه دچار یک بیماری مزمن هستند، برایشان دشوار است چون باید دستورات پزشکی را رعایت و مرتب انسولین تزریق کنند و دائم مراقب قندخوشان باشند و حتی لازم می شود از بعضی از موادغذایی تا حدودی پرهیز کنند.
والدین و اطرافیان چه کمکی می توانند به کودک و نوجوان دیابتی بکنند؟
والدین و مربیان مدرسه باید در مورد اینکه اگر دیابت کنترل شود، می‌تواند از عوارض بعدی جلوگیری کند، با نوجوان صحبت کنند. بیمار باید خود را جزو گروه درمان بداند تا به کمک پزشک و عمل به دستورات او، بر بیماری اش غلبه کند. صحبت کردن در مورد بیمار، نباید به صورت آمرانه باشد. این مساله در مورد بیماران دیابتی نوع 1 است که انسولین مصرف می‌کنند. چون در سنین جوانی و نوجوانی تحرک نسبت به گذشته خیلی کاهش پیدا می کند و این کم‌تحرکی به دلیل نشستن جلوی تلویزیون یا رایانه، باعث افزایش وزن افراد می‌شود و افزایش وزن هم مهم‌ترین عامل برای ایجاد دیابت است، امروزه شاهد افزایش تعداد نوجوانان دیابتی نوع 2 هستیم. به عبارت دیگر، کم‌تحرکی و افزایش وزن در این سنین در افراد دیابتی مشاهده و همین مساله باعث می‌شود دیابت نوع 2 که به طور عمده به انسولین مقاوم است در این سنین شیوع پیدا کند.
چه توصیه ای به نوجوانان دیابتی دارید؟
توصیه ما این است تمهیداتی اندیشیده شود که افراد مبتلا بتوانند فعالیت بدنی خود را مثل گذشته، در هوای آزاد افزایش دهند و تحرک بیشتری داشته باشند و از مصرف غذاهای کم حجم با کالری بالا مثل فست‌فودها، سس، شیرینی، شکلات و... پرهیز کنند. خانواده باید موادغذایی حاوی فیبر مانند سبزی و میوه‌ها را در برنامه‌غذایی‌شان بگنجانند از چاقی شدید بچه‌ها و افزایش وزنشان و در نهایت از دیابت جلوگیری کنند. اگر هم دچار دیابت شدند، علاوه بر مصرف داروهای خوراکی، داشتن رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی برای آنها ضروری است. حداقل فعالیت بدنی برای نوجوانان دیابتی این است روزی 30 دقیقه و 5 روز در هفته یعنی به مدت، 15 دقیقه در هفته به‌طور مداوم، مثلا پیاده‌روی کنند تا قندشان بهتر کنترل شود.
نوجوانان دیابتی معمولا سرکش هستند؛ به نظر شما والدین چگونه می توانند به آنها کمک کنند که شادتر باشند؟
برای سلامت روحی- روانی هم باید با این بچه‌ها صحبت کرد. باید برای آنها وقت گذاشته شود تا بتوانند با دیابت کنار بیایند. بهتر است زندگی با دیابت را به آنها بیاموزیم و از آنها بخواهیم بپذیرند این جزیی از زندگی آنهاست و اگر کنترل شود از عوارض نگران‌کننده‌ای که همه از آنها شنیده‌ایم، می‌توان جلوگیری کرد. آنها باید بدانند اگر در این سنین به کنترل قندخون توجهی نکنند، افزایش چربی و فشارخون در سنین بالاتر را به دنبال خواهد داشت و دچار عوارض مزمن این بیماری مثل عوارض چشمی، قلبی و کلیوی خواهند شد. نوجوانان امروزه به دلیل کم‌تحرکی، در معرض چاقی قرار دارند به همین دلیل باید از مصرف غذاهای پرکالری اجتناب و بیشتر میوه، سبزی و لبنیات مصرف کنند. حداقل در روز 2 لیوان شیر یا یک فنجان ماست به بچه‌های دیابتی بدهید که هم به استخوان‌سازی‌شان کمک و هم از افزایش وزن و چاقی‌شان جلوگیری شود. با بچه‌های دیابتی که در سن بلوغ و رشد و کمی سرکش هستند، باید به آرامی سخن گفت. خانواده‌ها نمی‌توانند با امر و نهی آنها را متوجه کنند که تو نباید چیز خاصی بخوری یا نخوری چون بچه‌ها در این سنین با همه‌چیز مخالفت می کنند، فقط می‌توانند تعادلی در رژیم‌غذایی شان برقرار کنند.
در مورد رژیم غذایی چطور؟ این نوجوانان می توانند میوه های شیرین و نوشابه بخورند؟
مثلا در مورد میوه‌ها قبلا گفته می‌شد میوه‌های شیرین برای بیماران دیابتی منع مصرف دارد در حالی که امروزه این دیدگاه به کلی منسوخ شده و بیماران دیابتی چه نوع 1 و چه نوع 2 می‌توانند میوه‌های شیرین را به شرط رعایت حد و تعادل مصرف کنند و در وعده غذایی شان حداقل 3 بار در روز آنها را بگنجانند. به خصوص کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند، می‌توانند در میان‌وعده‌ها از میوه‌های فصل و میوه‌های شیرین یا مثلا یک لیوان شیر یا یک لقمه نان و پنیر استفاده کنند. توصیه می‌کنم نوجوانان دیابتی، مخصوصا مبتلایان به دیابت نوع 1، اگر به این سنین رسیدند، کنترل قندشان را فراموش و از تزریق انسولین خود خودداری نکنند چون این دارو یک ماده حیاتی برای آنهاست. بیماران بسیاری را دیده‌ایم که قندشان قبل از اینکه به سن بلوغ برسند، کاملا کنترل شده بوده ولی در دوران بلوغ به دلیل وضعیت‌های تهاجمی که پیدا کرده‌اند و تزریق نکردن انسولین و رعایت‌نکردن رژیم غذایی، قندشان کاملا از کنترل خارج شده است و مجبور شده‌ایم آنها را بستری و با مشکلات زیادی از این وضعیت خارج کنیم. اگر بیماران دیابتی نوع 1 انسولین خود را به طور ناگهانی قطع کنند این عارضه برایشان مرگبار خواهد بود. با شناخت کافی و آموزش به نوجوان دیابتی و خانواده، او می‌توان این دوره را هم به خوبی سپری کرد تا به سنین بلوغ برسند و از آنجا به بعد هم، باز با آموزش، قند خون خود را تحت‌کنترل داشته باشند.
منبع: هفته نامه سلامت
با آقای دکتر محمدرضا مهاجری‌تهرانی، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نحوه برخورد والدین با نوجوانان دیابتی گفت وگو کرده ایم.
آقای دکتر! در نوجوانی بیشتر دیابت نوع یک شایع است یا دیابت نوع دو؟
دیابت نوع 1 به طور عمده در کودکان دیده می‌شود و با افزایش سن و رسیدن آنها به سن نوجوانی به دلیل تغییراتی در سیستم هورمونی، به طور عمده کنترل قندخون مختل می‌شود. بسیاری از اوقات این افراد از تزریق انسولین خودداری و رژیم غذایی خود را رعایت نمی‌کنند و به افت قندخون (هایپوگلاسمی) یا افزایش قندخون (هایپرگلاسمی) در سنین نوجوانی دچار می‌شوند. دیابتی‌های این سنین معمولا پرخاشگر می‌شوند و با بیماری خود خیلی سخت کنار می‌آیند و پذیرش اینکه دچار یک بیماری مزمن هستند، برایشان دشوار است چون باید دستورات پزشکی را رعایت و مرتب انسولین تزریق کنند و دائم مراقب قندخوشان باشند و حتی لازم می شود از بعضی از موادغذایی تا حدودی پرهیز کنند.
والدین و اطرافیان چه کمکی می توانند به کودک و نوجوان دیابتی بکنند؟
والدین و مربیان مدرسه باید در مورد اینکه اگر دیابت کنترل شود، می‌تواند از عوارض بعدی جلوگیری کند، با نوجوان صحبت کنند. بیمار باید خود را جزو گروه درمان بداند تا به کمک پزشک و عمل به دستورات او، بر بیماری اش غلبه کند. صحبت کردن در مورد بیمار، نباید به صورت آمرانه باشد. این مساله در مورد بیماران دیابتی نوع 1 است که انسولین مصرف می‌کنند. چون در سنین جوانی و نوجوانی تحرک نسبت به گذشته خیلی کاهش پیدا می کند و این کم‌تحرکی به دلیل نشستن جلوی تلویزیون یا رایانه، باعث افزایش وزن افراد می‌شود و افزایش وزن هم مهم‌ترین عامل برای ایجاد دیابت است، امروزه شاهد افزایش تعداد نوجوانان دیابتی نوع 2 هستیم. به عبارت دیگر، کم‌تحرکی و افزایش وزن در این سنین در افراد دیابتی مشاهده و همین مساله باعث می‌شود دیابت نوع 2 که به طور عمده به انسولین مقاوم است در این سنین شیوع پیدا کند.
توصیه ما این است تمهیداتی اندیشیده شود که افراد مبتلا بتوانند فعالیت بدنی خود را مثل گذشته، در هوای آزاد افزایش دهند و تحرک بیشتری داشته باشند و از مصرف غذاهای کم حجم با کالری بالا مثل فست‌فودها، سس، شیرینی، شکلات و... پرهیز کنند. خانواده باید موادغذایی حاوی فیبر مانند سبزی و میوه‌ها را در برنامه‌غذایی‌شان بگنجانند از چاقی شدید بچه‌ها و افزایش وزنشان و در نهایت از دیابت جلوگیری کنند. اگر هم دچار دیابت شدند، علاوه بر مصرف داروهای خوراکی، داشتن رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی برای آنها ضروری است. حداقل فعالیت بدنی برای نوجوانان دیابتی این است روزی 30 دقیقه و 5 روز در هفته یعنی به مدت، 15 دقیقه در هفته به‌طور مداوم، مثلا پیاده‌روی کنند تا قندشان بهتر کنترل شود.
نوجوانان دیابتی معمولا سرکش هستند؛ به نظر شما والدین چگونه می توانند به آنها کمک کنند که شادتر باشند؟
برای سلامت روحی- روانی هم باید با این بچه‌ها صحبت کرد. باید برای آنها وقت گذاشته شود تا بتوانند با دیابت کنار بیایند. بهتر است زندگی با دیابت را به آنها بیاموزیم و از آنها بخواهیم بپذیرند این جزیی از زندگی آنهاست و اگر کنترل شود از عوارض نگران‌کننده‌ای که همه از آنها شنیده‌ایم، می‌توان جلوگیری کرد. آنها باید بدانند اگر در این سنین به کنترل قندخون توجهی نکنند، افزایش چربی و فشارخون در سنین بالاتر را به دنبال خواهد داشت و دچار عوارض مزمن این بیماری مثل عوارض چشمی، قلبی و کلیوی خواهند شد. نوجوانان امروزه به دلیل کم‌تحرکی، در معرض چاقی قرار دارند به همین دلیل باید از مصرف غذاهای پرکالری اجتناب و بیشتر میوه، سبزی و لبنیات مصرف کنند. حداقل در روز 2 لیوان شیر یا یک فنجان ماست به بچه‌های دیابتی بدهید که هم به استخوان‌سازی‌شان کمک و هم از افزایش وزن و چاقی‌شان جلوگیری شود. با بچه‌های دیابتی که در سن بلوغ و رشد و کمی سرکش هستند، باید به آرامی سخن گفت. خانواده‌ها نمی‌توانند با امر و نهی آنها را متوجه کنند که تو نباید چیز خاصی بخوری یا نخوری چون بچه‌ها در این سنین با همه‌چیز مخالفت می کنند، فقط می‌توانند تعادلی در رژیم‌غذایی شان برقرار کنند.
در مورد رژیم غذایی چطور؟ این نوجوانان می توانند میوه های شیرین و نوشابه بخورند؟
مثلا در مورد میوه‌ها قبلا گفته می‌شد میوه‌های شیرین برای بیماران دیابتی منع مصرف دارد در حالی که امروزه این دیدگاه به کلی منسوخ شده و بیماران دیابتی چه نوع 1 و چه نوع 2 می‌توانند میوه‌های شیرین را به شرط رعایت حد و تعادل مصرف کنند و در وعده غذایی شان حداقل 3 بار در روز آنها را بگنجانند. به خصوص کسانی که از انسولین استفاده می‌کنند، می‌توانند در میان‌وعده‌ها از میوه‌های فصل و میوه‌های شیرین یا مثلا یک لیوان شیر یا یک لقمه نان و پنیر استفاده کنند. توصیه می‌کنم نوجوانان دیابتی، مخصوصا مبتلایان به دیابت نوع 1، اگر به این سنین رسیدند، کنترل قندشان را فراموش و از تزریق انسولین خود خودداری نکنند چون این دارو یک ماده حیاتی برای آنهاست. بیماران بسیاری را دیده‌ایم که قندشان قبل از اینکه به سن بلوغ برسند، کاملا کنترل شده بوده ولی در دوران بلوغ به دلیل وضعیت‌های تهاجمی که پیدا کرده‌اند و تزریق نکردن انسولین و رعایت‌نکردن رژیم غذایی، قندشان کاملا از کنترل خارج شده است و مجبور شده‌ایم آنها را بستری و با مشکلات زیادی از این وضعیت خارج کنیم. اگر بیماران دیابتی نوع 1 انسولین خود را به طور ناگهانی قطع کنند این عارضه برایشان مرگبار خواهد بود. با شناخت کافی و آموزش به نوجوان دیابتی و خانواده، او می‌توان این دوره را هم به خوبی سپری کرد تا به سنین بلوغ برسند و از آنجا به بعد هم، باز با آموزش، قند خون خود را تحت‌کنترل داشته باشند.
منبع: هفته نامه سلامت
/ج
