نویسنده:مرتضی حاج بابایی
(انگیزه کتاب خواندن دوچیز است: یکی لذت بردن، دیگری فخر فروختن.)
1- تمرکز یعنی تداوم دقت و توجه در طول زمان بر روی موضوع یا محرکی خاص به منظور درک هر چه بیشتر از مشخصات آن موضوع یا محرک.
2- اضطراب عامل اصلی بر هم زننده تمرکز است. سعی کنید برای داشتن تمرکز بالاتر بر اضطرابتان غلبه کنید. تجربه نشان می دهد که اکثر کسانی که تمرکز ندارند اضطراب دارند.
3- نقطه مقابل تمرکز، حواس پرتی است. هر چه تمرکز بالاتری داشته باشید حواس پرتی تان کمتر است و بر عکس. پس سعی کنیم مانع از پراکندگی فکرمان شویم.
4- تمرکز عامل اصلی یادگیری است. بدون تمرکز هیچگونه یادگیری صورت نمی گیرد. بسیاری از دانش آموزان، فکر می کنند که وقتی کتابی یا جزوه ای را مطالعه کردند باید آن را ببندند به این ترتیب پرونده آن را هم در ذهنشان می بندند. این مسئله از نظر روانشناسی یادگیری قابل قبول نیست توصیه ما روانشناسان این است که به تمرکز بعد از مطالعه بسیار اهمیت بدهید. 5- قبل از هر گونه یادگیری هم تمرکز ضرورت دارد. این تمرکز شما را آماده یادگیری هر چه بیشتر می کند. پس قبل از آمدن دبیر به کلاس و شروع تدریس لازم است که شما برای لحظاتی تمرکز حاصل کرده آنچه را قبلاً تدریس شده به خاطر بیاورید و به آنچه که قرار است تدریس شود (یعنی درس جدید) بیاندیشید. این کار ذهن شما را آماده و پذیرای یادگیریهای تازه تر و مؤثرتر خواهد کرد.
6- قبل از هر گونه مطالعه کردن هم تمرکز لازم است. معمولاً ما وقتی می خواهیم به مطالعه موضوع خاصی بپردازیم. ابتدا به ساکن کتاب یا جزوه را باز می کنیم و شروع به مطالعه می کنیم. در حالی که قبل از این کار لازم است از خودمان بپرسیم که چه موضوعی از چه درسی را برای رسیدن به چه هدفی می خواهیم مطالعه کنیم؟ این مطالعه چگونه باید صورت پذیرد؟ آیا می باید مرور شود؟ آموخته شود؟ تمرین شود؟ رفع اشکال شود؟ یا... به نظر می آید که پاسخ به این سؤالات و تعیین اینکه آیا این درس سخت است یا آسان؟ و چه مدت وقت نیاز دارد؟ و دهها مورد مشابه دیگر تعیین کننده عمق و گستردگی تمرکز ما و نحوه یادگیری ما خواهد بود.
7- بسیاری از دانش آموزان، فکر می کنند که وقتی کتابی یا جزوه ای را مطالعه کردند باید آن را ببندند به این ترتیب پرونده آن را هم در ذهنشان می بندند. این مسئله از نظر روانشناسی یادگیری قابل قبول نیست توصیه ما روانشناسان این است که به تمرکز بعد از مطالعه بسیار اهمیت بدهید. تمرکز بعد از مطالعه از طریق جمع بندی کردن آنچه آموخته ایم. دسته بندی ذهنی کردن مطالب، خلاصه نویسی کردن، به زبان خود بازگو کردن، از خود پرسیدن و به خود پس دادن و موارد مشابه حاصل می شود.
8- تمرکز پیدا کردن آسان است اما حفظ و تداوم تمرکز کار سختی است که نیاز به هوشیاری و آگاهی و اراده و انگیزه دارد. روشها و تکنیک های حفظ تمرکز را فرا گیرید.
9- تمرکز رابطه تنگاتنگی با علاقه و انگیزه دارد. تمرکز پیدا کردن روی موضوعاتی که به آن علاقه داریم بسیار آسان و محتمل است اما اگر به موضوعی یا درسی علاقه نداشته باشیم نمی توانیم روی آن به راحتی تمرکز حاصل کنیم. پس سعی کنید با افزایش علاقه خود به دروس مختلف دامنه تمرکز تان را افزایش دهید.
10- دامنه تمرکز مداوم یک انسان بزرگسال بر روی یک موضوع حداکثر 45 الی 50 دقیقه است، پس، برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر در فواصل 45 الی 50 دقیقه به ذهن تان استراحت دهید. به عبارت دیگر برنامه های مطالعاتی خود را در فواصل زمانی کوتاه پیاده کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
11- برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر باید سرعت خودتان را با سرعت ذهن تان هماهنگ کنید. سرعت ذهن شما بسیار بالاست اما وقتی از او کار کمی می خواهید بصورت طبیعی و اتوماتیک ذهن شما متوجه محرکهای نامربوط دیگر می شود و در نتیجه حواس پرتی ایجاد می شود و تمرکز از بین می رود. برای این منظور هنگام مطالعه کردن ذهنتان را درگیر فعالیتهای متعدد دیگری مثل خلاصه کردن، دسته بندی کردن، به حافظه سپردن، طراحی سؤال، حدس زدن و... نمایید.
12- هیچ وقت سعی نکنید وقتی خسته هستید یا گرسنه یا خواب آلود به یادگیری بپردازید زیرا خستگی، گرسنگی، خواب آلوگی و سایر موارد مشابه بر دامنه تمرکزتان اثر گذاشته و موجب حواس پرتی شما می شوند. تمرکز وقتی در اوج خودش خواهد بود که سیستم های مختلف بدنی در آرامش کامل به فعالیت خود مشغولند.
13- فراموش نکنید که پاره ای از مشکلات جسمی مثل اختلال در کارکرد تیروئید یا کم خونی می تواند علائمی مثل خستگی پذیری، خواب آلودگی و... را ایجاد کند و به این ترتیب مانع از تمرکز کامل شما گردد. حتماً با پزشک خود در این زمینه ها مشورت کنید و امر پیشگیری و درمان را جدی بگیرید تا عملکرد تحصیلی بالاتر و بهتری داشته باشید.
14- یکی از روشهای غلط مطالعاتی که معمولاً منتهی به کندخوانی و در نتیجه حواس پرتی می شود استفاده از روش کلمه خوانی به جای عبارت خوانی و جمله خوانی است. مکث های متعدد و سرعت کم خواندن شما حتماً به فقدان تمرکز و ایجاد حواس پرتی می انجامد.
15- ایجاد تنوع در مطالعه به صورت تنوع در انجام خواندنی ها، تکالیف حل کردنی، حفظ کردنی و عملی مستقیماً به افزایش سطح تمرکز شما خواهد انجامید. پس از خواندن یا انجام دادن یکنوع تکلیف در طول زمان زیاد خودداری کنید.
16- برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر بهتر است به هنگام مطالعه، علامت گذاری یا حاشیه نویسی کنیم. یادداشت برداری کنیم. مطالب را به صورت نموداری رسم کنیم. نکته یابی کنیم یا زیر نکات مهم خط بکشیم. اینگونه فعالیتها از طریق درگیر کردن تمام عیار ذهن با موضوع مورد یادگیری به افزایش سطح تمرکزتان خواهد انجامید.
17- برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر به همکلاسان خود اجازه تمرکز زدایی ندهید و به آنها تذکر دهید که حرکاتشان، رفتارشان یا صحبت کردنشان مانع تمرکز شما می شود.
18- معمولاً ورودیه ها و جمع بندی مطالب که از جانب دبیران در ابتدا و انتهای درس ارائه می شود فوق العاده مهم و حائز اهمیت است به هنگام حضور در کلاس با تمرکز بیشتر بر این بخش از گفتگوهای دبیران از یادگیری بالاتر برخوردار شوید.
19- خودتان را عادت دهید که تحت هر شرایطی تمرکزتان را حفظ کنید. برخی بدون صدای ضبط نمی توانند بخوانند. برخی ادعا می کنند که کوچکترین صدایی تمرکز آنها را بر هم می زند به نظر شما این افراد در اثر تلقین بیش از حد خودشان را وابسته به شرایط نکرده اند؟ تمرکز حاصل می شود، اگر بخواهیم همین و بس.
20- مداد و کاغذی را همیشه آماده داشته باشید تا موج افکار ناخواسته را با نوشتن مهار کنید. با این کار ضمیر ناخودآگاهتان را خلع سلاح کرده و تمرکزتان را افزایش می دهد زیرا افکار ناخواسته معمولاً منتهی به اعمال ناخواسته ای می شود که مغایر هدف فعلی و عمل در حال انجام است.
1- تمرکز یعنی تداوم دقت و توجه در طول زمان بر روی موضوع یا محرکی خاص به منظور درک هر چه بیشتر از مشخصات آن موضوع یا محرک.
2- اضطراب عامل اصلی بر هم زننده تمرکز است. سعی کنید برای داشتن تمرکز بالاتر بر اضطرابتان غلبه کنید. تجربه نشان می دهد که اکثر کسانی که تمرکز ندارند اضطراب دارند.
3- نقطه مقابل تمرکز، حواس پرتی است. هر چه تمرکز بالاتری داشته باشید حواس پرتی تان کمتر است و بر عکس. پس سعی کنیم مانع از پراکندگی فکرمان شویم.
4- تمرکز عامل اصلی یادگیری است. بدون تمرکز هیچگونه یادگیری صورت نمی گیرد. بسیاری از دانش آموزان، فکر می کنند که وقتی کتابی یا جزوه ای را مطالعه کردند باید آن را ببندند به این ترتیب پرونده آن را هم در ذهنشان می بندند. این مسئله از نظر روانشناسی یادگیری قابل قبول نیست توصیه ما روانشناسان این است که به تمرکز بعد از مطالعه بسیار اهمیت بدهید. 5- قبل از هر گونه یادگیری هم تمرکز ضرورت دارد. این تمرکز شما را آماده یادگیری هر چه بیشتر می کند. پس قبل از آمدن دبیر به کلاس و شروع تدریس لازم است که شما برای لحظاتی تمرکز حاصل کرده آنچه را قبلاً تدریس شده به خاطر بیاورید و به آنچه که قرار است تدریس شود (یعنی درس جدید) بیاندیشید. این کار ذهن شما را آماده و پذیرای یادگیریهای تازه تر و مؤثرتر خواهد کرد.
6- قبل از هر گونه مطالعه کردن هم تمرکز لازم است. معمولاً ما وقتی می خواهیم به مطالعه موضوع خاصی بپردازیم. ابتدا به ساکن کتاب یا جزوه را باز می کنیم و شروع به مطالعه می کنیم. در حالی که قبل از این کار لازم است از خودمان بپرسیم که چه موضوعی از چه درسی را برای رسیدن به چه هدفی می خواهیم مطالعه کنیم؟ این مطالعه چگونه باید صورت پذیرد؟ آیا می باید مرور شود؟ آموخته شود؟ تمرین شود؟ رفع اشکال شود؟ یا... به نظر می آید که پاسخ به این سؤالات و تعیین اینکه آیا این درس سخت است یا آسان؟ و چه مدت وقت نیاز دارد؟ و دهها مورد مشابه دیگر تعیین کننده عمق و گستردگی تمرکز ما و نحوه یادگیری ما خواهد بود.
بیشتر بخوانید: تمرکز حواس و افکار مزاحم در مطالعه
7- بسیاری از دانش آموزان، فکر می کنند که وقتی کتابی یا جزوه ای را مطالعه کردند باید آن را ببندند به این ترتیب پرونده آن را هم در ذهنشان می بندند. این مسئله از نظر روانشناسی یادگیری قابل قبول نیست توصیه ما روانشناسان این است که به تمرکز بعد از مطالعه بسیار اهمیت بدهید. تمرکز بعد از مطالعه از طریق جمع بندی کردن آنچه آموخته ایم. دسته بندی ذهنی کردن مطالب، خلاصه نویسی کردن، به زبان خود بازگو کردن، از خود پرسیدن و به خود پس دادن و موارد مشابه حاصل می شود.
8- تمرکز پیدا کردن آسان است اما حفظ و تداوم تمرکز کار سختی است که نیاز به هوشیاری و آگاهی و اراده و انگیزه دارد. روشها و تکنیک های حفظ تمرکز را فرا گیرید.
9- تمرکز رابطه تنگاتنگی با علاقه و انگیزه دارد. تمرکز پیدا کردن روی موضوعاتی که به آن علاقه داریم بسیار آسان و محتمل است اما اگر به موضوعی یا درسی علاقه نداشته باشیم نمی توانیم روی آن به راحتی تمرکز حاصل کنیم. پس سعی کنید با افزایش علاقه خود به دروس مختلف دامنه تمرکز تان را افزایش دهید.
10- دامنه تمرکز مداوم یک انسان بزرگسال بر روی یک موضوع حداکثر 45 الی 50 دقیقه است، پس، برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر در فواصل 45 الی 50 دقیقه به ذهن تان استراحت دهید. به عبارت دیگر برنامه های مطالعاتی خود را در فواصل زمانی کوتاه پیاده کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.
11- برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر باید سرعت خودتان را با سرعت ذهن تان هماهنگ کنید. سرعت ذهن شما بسیار بالاست اما وقتی از او کار کمی می خواهید بصورت طبیعی و اتوماتیک ذهن شما متوجه محرکهای نامربوط دیگر می شود و در نتیجه حواس پرتی ایجاد می شود و تمرکز از بین می رود. برای این منظور هنگام مطالعه کردن ذهنتان را درگیر فعالیتهای متعدد دیگری مثل خلاصه کردن، دسته بندی کردن، به حافظه سپردن، طراحی سؤال، حدس زدن و... نمایید.
12- هیچ وقت سعی نکنید وقتی خسته هستید یا گرسنه یا خواب آلود به یادگیری بپردازید زیرا خستگی، گرسنگی، خواب آلوگی و سایر موارد مشابه بر دامنه تمرکزتان اثر گذاشته و موجب حواس پرتی شما می شوند. تمرکز وقتی در اوج خودش خواهد بود که سیستم های مختلف بدنی در آرامش کامل به فعالیت خود مشغولند.
13- فراموش نکنید که پاره ای از مشکلات جسمی مثل اختلال در کارکرد تیروئید یا کم خونی می تواند علائمی مثل خستگی پذیری، خواب آلودگی و... را ایجاد کند و به این ترتیب مانع از تمرکز کامل شما گردد. حتماً با پزشک خود در این زمینه ها مشورت کنید و امر پیشگیری و درمان را جدی بگیرید تا عملکرد تحصیلی بالاتر و بهتری داشته باشید.
14- یکی از روشهای غلط مطالعاتی که معمولاً منتهی به کندخوانی و در نتیجه حواس پرتی می شود استفاده از روش کلمه خوانی به جای عبارت خوانی و جمله خوانی است. مکث های متعدد و سرعت کم خواندن شما حتماً به فقدان تمرکز و ایجاد حواس پرتی می انجامد.
15- ایجاد تنوع در مطالعه به صورت تنوع در انجام خواندنی ها، تکالیف حل کردنی، حفظ کردنی و عملی مستقیماً به افزایش سطح تمرکز شما خواهد انجامید. پس از خواندن یا انجام دادن یکنوع تکلیف در طول زمان زیاد خودداری کنید.
16- برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر بهتر است به هنگام مطالعه، علامت گذاری یا حاشیه نویسی کنیم. یادداشت برداری کنیم. مطالب را به صورت نموداری رسم کنیم. نکته یابی کنیم یا زیر نکات مهم خط بکشیم. اینگونه فعالیتها از طریق درگیر کردن تمام عیار ذهن با موضوع مورد یادگیری به افزایش سطح تمرکزتان خواهد انجامید.
17- برای داشتن تمرکز هر چه بیشتر به همکلاسان خود اجازه تمرکز زدایی ندهید و به آنها تذکر دهید که حرکاتشان، رفتارشان یا صحبت کردنشان مانع تمرکز شما می شود.
18- معمولاً ورودیه ها و جمع بندی مطالب که از جانب دبیران در ابتدا و انتهای درس ارائه می شود فوق العاده مهم و حائز اهمیت است به هنگام حضور در کلاس با تمرکز بیشتر بر این بخش از گفتگوهای دبیران از یادگیری بالاتر برخوردار شوید.
19- خودتان را عادت دهید که تحت هر شرایطی تمرکزتان را حفظ کنید. برخی بدون صدای ضبط نمی توانند بخوانند. برخی ادعا می کنند که کوچکترین صدایی تمرکز آنها را بر هم می زند به نظر شما این افراد در اثر تلقین بیش از حد خودشان را وابسته به شرایط نکرده اند؟ تمرکز حاصل می شود، اگر بخواهیم همین و بس.
20- مداد و کاغذی را همیشه آماده داشته باشید تا موج افکار ناخواسته را با نوشتن مهار کنید. با این کار ضمیر ناخودآگاهتان را خلع سلاح کرده و تمرکزتان را افزایش می دهد زیرا افکار ناخواسته معمولاً منتهی به اعمال ناخواسته ای می شود که مغایر هدف فعلی و عمل در حال انجام است.
منبع: حاجی بابایی، مرتضی، اصول و نکات کلیدی مطالعه و یادگیری، تهران، نشر ما و شما، چاپ هشتم، زمستان 1389
/ج
