نگاه جهان سومی به مقوله ورزش

در دنیای ماشینی امروز که کم تحرکی به بلای بزرگ زندگی اجتماعی تبدیل شده، هیچ کس نمی تواند منکر ضرورت توجه بیش از پیش به انواع ورزش اعم از عمومی، قهرمانی و حرفه ای باشد، به ویژه آنکه از قدیم گفته اند: عقل سالم در بدن سالم است، اما بدیهی است که پرداختن به این موضوع نیز همانند سایر عرصه ها مستلزم وجود چارچوبی هدفمند، نظام یافته، منطقی و معقول می باشد. با این حال به نظر می رسد در سالهای اخیر کنترل فضای ورزشی کشور از کف مسئولین خارج و در این عرصه معضلاتی رخ نمایانده که نه تنها سؤالات فراوانی را در افکار عمومی جامعه مطرح نموده، بلکه تداوم آن می تواند منجر به تشدید ناهنجاری ها و مشکلات موجود برای متولیان بخش ورزش، ورزشکاران و حتی تماشاگران گردیده و افول همه جانبه عرصه ورزش را به دنبال باشد.
این سؤالات و دهها سؤال دیگر در شرایطی مطرح است که در سرزمین کهن ایران؛ پیوسته ورزشکاران و به ویژه پهلوانان از جایگاه و منزلت خاصی نزد مردم برخوردار بوده و همواره از پیشکسوتان برتر اخلاقی و رفتاری جامعه ورزشی کشور از جمله؛ پوریای ولی یا جهان پهلوان تختی به نیکی یاد شده و مردم پهلوانی مورد تاکید و تایید عمومی قرار داشته و پس از انقلاب شکوهمند اسلامی نیز ورزشکارانی پا به عرصه ورزش گذاشتند که در اوج قدرت، با عزت نفس مثال زدنی از مواجه با دشمنان اسلام اجتناب نموده و یا مقتدرانه و با صلابت تمام، رقبای خود را مغلوب و برای ایران اسلامی افتخار آفریدند و برای همیشه در ذهن مردم و تاریخ ورزش ایران ثبت و ماندگار شدند.
مهم ترین این سؤالات عبارتند از:
۱ در شرایطی که کشور با تحریم و دهها مشکل اقتصادی مواجه است، چرا برخی از ورزشکاران ما با نادیده انگاشتن وضع عمومی مردم به خود اجازه می دهند تا با سهم خواهی بیشتر، این وضعیت را تشدید نمایند و اصولا چرا مسئولین با پاسخ مثبت، از خواسته های غیرقانونی آنها حمایت می کنند؟
۲ باتوجه به اینکه نتایج فعالیت های ورزشی در بسیاری از موارد به خصوص در ورزش پرهزینه فوتبال، معمولا نتایج مطلوبی را به همراه نداشته، چرا مسئولین ورزشی کشور فکر می کنند که عامه مردم همچنان از صرف بودجه بیت المال برای هزینه های نامتعارف و ریخت و پاشهای غیر منطقی و ناعادلانه بخش ورزشی کشور رضایت دارند؟
۳ با توجه به تنوع آب و هوایی و تعدد ورزشگاه های موجود در سراسر کشور، دلیل اصرار مسئولین باشگاه ها بر تمرینات ورزشی در خارج از کشور چیست؟
۴ چرا خصوصی سازی باشگاهها هنوز به طور کامل محقق نشده و اصولا آیا اگر تأمین هزینه ها بر عهده بخش خصوصی بود، این حاتم بخشی ها همچنان در عرصه ورزش کشور صورت می گرفت؟
۵ چرا برخی از ورزشکاران و ایضا هنرمندان به محض اینکه با عنایت و استقبال آحاد جامعه مواجه و از مشهوریت و معروفیت نسبی برخوردار می شوند، نقش مردم در کسب موقعیت جدید را به فراموشی سپرده و با طرح توقعات نابجا، در حق آنان و کشور خود مرتکب ناسپاسی و خیانت می شوند؟
۶ چرا برخی از ورزشکاران به جای اینکه با اتکاء به ارزشهای ایرانی اسلامی به الگویی برای سایرین تبدیل شوند، نقش ایران اسلامی در الگوسازی را فراموش نموده و به راحتی سبک و سیاق و رفتارهای ناهنجار ورزشکاران خارجی را مورد تقلید قرار می دهند، آیا این گروه تابه حال از خود نپرسیده اند که با توجه با ارزشهای برتر و فرهنگ غنی و کهن ایرانی اسلامی، چرا خود الگو بیگانگان قرار نمی گیرند؟
۷ چرا در حالی که فعالیت ها و حتی کسب مقام های ورزشی در مقایسه با افتخارات و دستاوردهای علمی، بیشتر جنبه شخصی و سرگرمی داشته و آثار آن تقریبا مقطعی و زود گذر است، هزینه های فوق العاده سنگین فعالیت های ورزشی و حتی نیازمندیهای شخصی ورزشکاران مانند؛ مسکن، خودرو و هزینه های درمانی آنها را به هر شکل ممکن تأمین می کنند، اما برای ادامه فعالیت یا تشویق یک نخبه یا مدال آور علمی که نتایج کارش پایدار، غرورآفرین، برترین ساز و متضمن پیشرفت کشور در ابعاد مختلف بوده و بعضاً مزایای آن فراگیر می باشد و به تعبیر اخیر مقام معظم رهبری (دامه) باعث کسب قدرت در عرصه بین المللی می گردد، به تأمین اعتبارات ناچیز و تشویقات جزئی که حتی گاهی جبران هزینه های کار پژوهشی آنها را نمی کند، اکتفا می کنند؟
۸ چرا توزیع اعتبارات بین عرصه های مختلف و حتی بین رشته های گوناگون عرصه ورزش، بدون توجه به مصالح و نیازهای ضروری کشور و بطور ناعادلانه و غیرمنطقی صورت می گیرد؟
۹ چه لزومی دارد، در حالی که بسیاری از مردم از اطلاعات و دانش سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی فاصله دارند، رسانه های ما به جای پرداختن به اولویت هایی مانند کارآفرینی و ایجاد اشتغال و رقابت سالم و سازنده در این زمینه، این همه بر جزئیاتی مانند، آسیب دیدگی ساق پای فلان ورزشکار یا اعلام زمان دقیق و نحوه ورود توپ به دروازه حریف، در عرصه های ورزشی تاکید دارند؟
۱۰ علت توجه غیرضروری رسانه ها به اتفاقات زندگی شخصی و حوادث رخ داده برای ورزشکاران چیست؟ آیا طرح بی ضابطه و نامتعادل مسائل مربوط به ورزشکاران در رسانه ها و افراط و تفریط در پرداختن بیش از حد به تامین نیاز مادی و غیرمادی آنان، باعث قهرمان سازی کاذب و بروز و تشدید این نابسامانی ها نمی گردد و آیا این عدم تعادل و توازن در طرح موارد مذکور، بیانگر نوعی نگاه جهان سومی به اولویت های جامعه نیست؟
۱۱ چرا در یک کشور ۷۵ میلیون نفری با این همه استعدادهای ورزشی جوان و امکان شناسایی و جذب برای پرورش و به کارگیری ورزشکاران حرفه ای، هنوز فرآیند شایسته گزینی کاملا فراگیر و نظام مند نشده و پذیرش و بکارگیری ورزشکاران خارج از ضوابط صورت گرفته و به یک تعداد خاص محدود شده است.
۱۲ سوال دیگر این است که پیروزی در رقابت های بین المللی با اتکاء به ورزشکاران خارجی چه افتخاری دارد که به جای رفع اساسی موانع و حل ریشه ای ضعف های آموزشی و مدیریتی در بخش ورزش و تربیت ورزشکاران حرفه ای متخلق به اخلاق اسلامی، هر از گاه به بهانه های مختلف مانند، ارتقاء کیفی و انتقال تجربه، این همه برجذب و به کارگیری بازیکنان خارجی تاکید می شود؟
۱۳ اصولا جایگاه معنویت و اخلاق پهلوانی و به عبارت دیگر آموزش و پرورش در ورزش امروز کشور کجاست و کدام دستگاه متولی آموزش اخلاقی الگوهای اجتماعی و سفیران فرهنگی کشور است؟
همان گونه که قبلا اشاره شد، سوالات متعددی در این زمینه وجود دارد و به نظر می رسد روند امور با انتظارات عمومی فاصله زیادی دارد، به این ترتیب قطعا کسانی که در این شرایط منافع خود را به منافع مردم و مصالح کشور ترجیح می دهند، اعم از اینکه در ردیف متولیان بخش ورزش قرار داشته یا جزء ورزشکاران باشند، لایق و شایسته تکریم و احترام مردم نیستند و لذا پیشنهاد می شود: ۱ در اسرع وقت ساز و کار لازم برای شناسایی و کشف استعدادهای جدید و چهره های گمنام ورزشی و جایگزینی آنان به جای ورزشکاران زیاده خواه و نالایقی که فاقد شایستگیهای لازم هستند، به عمل آمده و حتی در صورت لزوم تیم های فعلی بطور کامل منحل و تیم های جدید تشکیل شوند. لازم به یادآوری است که این روش درسایر کشورهای جهان نیز مسبوق به سابقه بوده و نتایج مثبت و شگفت انگیزی را به همراه داشته است.
۲ از آنجا که ورزشکاران در بسیاری از موارد به عنوان یکی از مصادیق الگوهای رفتاری برای جوانان داخل کشور مطرح و نقش سفیران فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رقابتهای بین المللی را برعهده دارند، لذا پیشنهاد می شود؛ شایسته گزینی، شایسته پروری و الگوسازی درعرصه ورزش در راس اولویتها قرارگرفته و از به کارگیری افراد فاقد اخلاق و رفتار اسلامی در میادین بین المللی به شدت اجتناب شود.
۳ با مشارکت اهالی ورزش، بازنگری و بهینه سازی فرآیند شناسایی، جذب و بکارگیری ورزشکاران تیم های ملی و باشگاهی و سایر ضوابط ورزشی با تاکید بر روح معنوی و اخلاق پهلوانی در دستورکار قرارگرفته و در شرایط جذب و بکارگیری ورزشکاران، بخصوص بازیکنان تیمهای ملی که نقش سفیران فرهنگی کشور را برعهده دارند، تجدید نظر شود.
۴ به منظور جلب رضایت مردم درخصوص نحوه هزینه کرد بودجه های ورزشی و اجتناب از اتهام نگاه جهان سومی، ضمن توجه به توزیع عادلانه اعتبارات بین رشته های مختلف، تعدیل لازم در بودجه ورزشی صورت گرفته و کارهای پژوهشی و نخبگان علمی نیز به همین مقدار و حتی بیش از آن مورد حمایت قرار گیرند.
۵ به جای صرف هزینه های کلان برای جذب ورزشکاران خارجی درتیم های ملی یا صرف هزینه برای استفاده از ورزشگاههای خارجی جهت تمرینات ورزشی، بودجه تخصیص یافته صرف توسعه زیر ساختهای ورزشی و تربیت و پرورش ورزشکاران حرفه ای شود.
۶ برای کاهش هزینه های دولتی وجلوگیری از صرف غیر ضروری بودجه بیت المال درامور ورزشی، در واگذاری باشگاهها به بخش خصوصی تسریع و فرهنگ باشگاه داری در کشور تعمیم یافته و ترویج شود.
۷ رسانه های کشور نیز برای جلوگیری از قهرمان سازی کاذب، از بزرگنمایی بیش از حد مسائل شخصی ورزشکاران بخصوص افراد فاقد صلاحیت های اخلاقی اجتناب و تنها به معرفی ورزشکاران متعهد و متخلق به ارزش های ایرانی اسلامی اکتفا کنند و همراه با آن حتی المقدور معرفی قهرمانان واقعی یعنی شهدا و ایثارگران و همچنین نخبگان علمی را فراموش نکنند.
۸ اگر چه توجه به سرگرمی وتامین نیازهای روحی نیز جزء ضروریات زندگی اجتماعی محسوب می شود، اما مسئولین باید همگام با این رویکرد و به جای نگاه تک بعدی به مقوله ورزش به عنوان ابزاری برای سرگرمی مردم، نسبت به تقویت و توسعه بیش از پیش ورزش های عمومی اقدام کنندو شرایط را برای گسترش و ترویج ورزشهای همگانی که متضمن سلامت توام روحی وجسمی جامعه می باشد، فراهم آورند.

پی‌نوشت‌ها:

* کارشناس ارشد مدیریت