چزهایی که درباره نقش مزاج در طب سنتی نمی دانستید
«غذا به من نساخت»، حتماً این جمله را تا به حال شنیده اید و احتمالاً از آن استفاده کرده اید یا مثلاً کسی را دوروبرتان می شناسید که بدنش با بعضی مواد غذایی سازگار است. مثلاً قادر است یک بشقاب خرما همراه با دارچین و زنجبیل بخورد. بدون ظاهر شدن حتی یک جوش بر پوستش از سوی دیگر کسانی را هم دیده اید که با خوردن حتی نصف خرما صورتشان پر از جوش می شود. این جور وقت ها می گویند فلان چیز به فلانی نساخته اما باید بدانید به قول اطبای طب سنتی بدن محل ساخت و ساز نیست. اینکه غذایی، دارویی و فصلی از سال با بدن سازگار نیست، به مزاج ما برمی گردد. شاید بسیاری از ما بر اثر ندانستن نوع کلی مزاج بدن مشکلاتی را برای خودمان ایجاد کرده باشیم. همچنین ممکن است عدم شناخت مزاج اطرافیانمان باعث شود با آنها برخورد خوبی نداشته باشیم و ما را به دردسر انداخته باشد. این بار به سراغ دکتر غلامرضا کردافشار، متخصص و مدرس دانشکده طب سنتی رفته ایم تا از دنیای ناشناخته مزاج ها سر در بیاوریم. اگر دوست دارید بدانید مزاج شما از کدام نوع است و چه خوارکی برایتان مناسب است. این مطلب را از دست ندهید.چرا باید مزاج بدنمان را بشناسیم؟
مسلماً با شناخت مزاج، بدن با طبیعت سازگار می شود. و سلامتی و تندرستی به زندگی انسان برمی گردد. اگر مزاج غذاها را بشناسیم. و از آنها در زمان خاص خودش استفاده کنیم، انسان می تواند در حالت تعادل زندگی کند. قدرت و توان خود را حفظ کرده و ضعف بدن خود را جبران کند. حتی در آیات و روایات قرآنی آمده است که خداوند متعال انسان ها را با مزاج های مختلف آفریده تا از طریق مزاج ها خلق و خویشان شناخته شود. اما برای آنکه وارد مزاج شناسی شویم باید بدانیم چند نوع مزاج داریم. تصور برخی از مردم این است که در طبیعت تنها چهار مزاج مفرد سرد، گرم، تر و خشک و چهار مزاج مرکب گرم و خشک، سرد و خشک، گرم و تر و سرد و تر وجود دارد. به هر حال باید بدانیم این یک قانون کلی است و طیف مزاج ها بی نهایت است. همان طور که بین صفر تا یک بی نهایت عدد وجود دارد، هیچگاه مزاج دو انسان با هم یکی نیست. وقتی می گوییم مزاج شخصی گرم و تر است، این آدم هم حرارت دارد و هم رطوبت. از این رو ممکن است هم چاق باشد و هم لاغر. دلیل نمی شود که بگوییم همه گرم و ترها چاقند. همچنین برخی در مزاج شناسی دچار اشتباه شده و می گویند فرد مزاجش سودایی، بلغمی، صفراوی و دموی است. در صورتی که اینها اخلاط بدنند و همچون چهار رکن نظام طبیعت (آب، آتش، خاک و باد) دارای ویژگی گرمی و سردی هستند. صفرا گرم و خشک، دم گرم و تر، بلغم سرد و تر و سودا سرد و خشک است. هر یک از این مواد چهارگانه در بدن انسان کم یا زیاد شوند، ویژگی گرمی و سردی را در خود آشکار می سازند. به عنوان مثال هرگاه مقدار صفرا در بدن فردی نسبت به فرد معتدل افزایش پیدا کند، فرد دارای مزاجی گرم و خشک است. در کل جالب است بدانیم که سن، فصول، مکان های جغرافیایی، زمان ها، اعضای بدن، جنسیت، بوها، رنگ ها، آهنگ ها و رفتارها دارای مزاجی متفاوتند.یک نکته
مزاج را تغییر دهیم یا نه؟
باید بدانیم هر فرد موقع تولد دارای مزاجی سرشتی است که از پدر و مادرش به ارث برده. این مزاج برای او یک حالت طبیعی است و مزاجی است که خداوند در بنیاد او نهاده. کسی که یکی از انواع مزاج های گفته شده را داشته باشد بدین معنی نیست که دچار بیماری ناشی از صفرا، بلغم، سودا و دم است. در واقع چیزی که باعث بیماری شده است. غلبه خلط دم، صفرا، سودا یا بلغم است. لازم است به این نکته اشاره کنم؛ هر خلطی که در بدن بسوزد، یک قسمت حرارتی دارد و یک قسمت رسوبی. بنابراین قسمتی که رسوب می دهد، تبدیل به سودای محترقه می شود که بسیار مضر است. این سودا ممکن است در اثر سوختن دم، بلغم و صفرا ایجاد شود. به هر حال توصیه می شود مزاج را تغییر ندهیم چرا که با اسکلت بدن ما جور در نمی آید و بهتر است مزاج ها را تعدیل و به هم نزدیک کرد.مزاج گرم و خشک
این افراد اندامی لاغر همراه با استخوان بندی درشت دارند، رنگ چهره و سفیدی چشم آنها به زردی می زند و پوستی گرم و خشک دارند.مهم ترین ویژگی آنها گرمایی بودنشان است. و تحمل فصل گرم تابستان را ندارند و دوستداران فصل زمستانند، عطش زیاد و دهانی خشک دارند. خوابشان کم است، به خوردن ترشی هایی مثل لواشک، سرکه و همچنین غذاهایی سرد همچون خیار و کاهو تمایل نشان می دهند. و به خوراکی های شیرین علاقه چندانی ندارند. این افراد زود عصبی شده و بسیار سریع آرام می شوند. پرجنب و جوش، پرانرژی، باهوش و پرحرف و دقیق و ظریفند. از این رو معمولاً بیشتر قاضی ها مزاجی صفراوی دارند.
توصیه می شود اگر همسری صفراوی مزاج دارید ممکن است در فصل تابستان مخصوصاً اگر یک غذای گرم هم خورده باشد وقتی به خانه برمی گردد عصبانی باشد؛ بنابراین مراقب باشید به شعله آتش او دامن نزنید. با یک لیوان شربت خنک بهار نارنج یا یک بشقاب هندوانه از او پذیرایی کرده، سپس راجع به مشکلات خانه با او صحبت کنید.
مزاج سرد و خشک
خشک مزاج ها و سردمزاج ها اندامی لاغر دارند، کم خوابی و بینی خشکی دارند، به شیرینی جات و گرمی جات نسبت به سردیجات تمایل بیشتری نشان می دهند. هوای گرم برایشان مطبوع بوده و در فصل بهار راحت ترند اما از فصل پاییز فراری اند. این افراد سودایی مزاجند، انسان هایی دقیق و نظام مندند. هر کاری را بنابر قانون و اصول خودش انجام می دهند. نکته بین هستند و مو را از ماست می کشند، دوراندیش و محاسبه گرند و افرادی قابل اعتمادند. باید گفت بیشتر فیلسوفان و نوابغ مزاجی سرد و خشک دارند. و این تصور اشتباه است که افراد سوداوی گوشه گیر و عصبی اند و سوداوی ها را نوعی بیمار تلقی کنیم چرا که انسان های درستکار و نابغه ای هستند.مزاج سرد و تر
افرادی چاق و پرچربی هستند. پوستی سفید و موهایی کم پشت دارند، تشنه نمی شوند و دهان مرطوبی دارند، خوابشان زیاد است. به خوردن انواع شیرینی ها و ادویه جات تمایل دارند به خوردن سردیجات مثل ترشی علاقه ندارند و فصل زمستان را سخت سپری می کنند اما از جهت ویژگی های رفتاری، بی حال و کسلند و در کارها کند و کم انرژی هستند.معمولاً صبور و آرام و خیلی کم عصبانی می شوند اما کینه شتری دارند.
مزاج گرم و تر
افراد دارای مزاج گرم و تر دارای اندامی درشت و عضلانی هستند، پوستی سرخ و سفید و موهای پر پشت دارند، نبض شان پر و قوی می زند اگر چه تحمل بی خوابی برایشان راحت است اما خوابی خوب دارند. این افراد تحمل گرمای بیش از حد و تحمل سرمای زیاد را ندارند. ولی سرما را بهتر تحمل می کنند، علاقه به شیرینی و ترشی جات دارند و تقریباً همه نوع غذایی می خورند.این افراد پوستی گرم، مرطوب و نرم دارند. از خصوصیات اخلاقی شان باید گفت انسان هایی جسور و شجاعند و معمولاً آنها را پیشرو و رهبر گروه قرار می دهند. افرادی سخاوتمند، متواضع، شکل پذیر، فعال و پر جنب و جوشند. معمولاً انسان های آرامی هستند. نه در حق کسی اجحاف می کنند و نه می گذارند کسی از ظرفیت آنها سوء استفاده کند چرا که هنگام عصبانیت ممکن است رفتارهای مخاطره آمیز داشته باشند. به هیچ عنوان کینه ای نیستند. اکثر فرماندهان جنگی مزاجی گرم و تر دارند.
انواع دیگر مزاج ها
جالب است بدانیم هر سنی برای خود مزاجی دارد. از تولد تا 15 سالگی افراد مزاجی گرم و تر دارند. در واقع کودک در سن رشد گرم و مرطوب است و برای رشد به رطوبت احتیاج دارد. نوجوانان و جوانان از 15 تا 35 سالگی مزاجی گرم و خشک دارند. در این سنین رطوبت غریزی مصرف شده و گرمی خشکی در سنین جوانی غلبه می کند. این دوران سن هیجان شور و نشاط فعالیت و انرژی و کار است. در این سن، اتفاقات مهم زندگی همچون تحصیلات عالی، انتخاب شغل و ازدواج صورت می گیرد. اما از 35 تا 60 سالگی افراد مزاجی سرد و خشک دارند. در این سنین، حرارت غریزی تحلیل رفته و بدن سرد می شود. این دوران زمان تکامل عقل و تدبیر است اما از 60 سال به بالا مسن تر ها مزاجی سرد و تر دارند. مرتب چرت می زنند و سست و بی حالند.فصول سال نیز مزاج مخصوص به خود را دارند بهار گرم و تر، تابستان گرم و خشک، پاییز سرد و خشک و زمستان سرد و تر است.
اوقات همچون دیگر عناصر نظام هستی دارای مزاجند. صبح مزاجش گرم و تر است، ظهر مزاجی گرم و خشک دارد.
علاوه بر مزاج های کلی که بر بدن حاکم است، هر یک از اعضای بدن مزاج خاص خود را دارد. اعضای گوشتی مثل عضلات و قلب مزاجی گرم و تر دارند. اندام های چرب همچون چربی های زیرپوستی و مغز مزاجی بلغمی و سرد و تر دارند و مزاج استخوان و مو سرد و خشک است.
باید گفت به طور کلی مردان مزاجی گرم و بانوان مزاجی سرد دارند. در واقع مردان نسبت به زنان مزاجی گرم تر دارند چرا که خانم ها بر اساس وظیفه ای که بر دوششان است باید در تربیت فرزندان حوصله داشته باشند و آرامش را در خانه حاکم کنند.
