نویسنده: دکتر رباب حامدی
آیا زن و مرد از نظر ابراز خشم متفاوتند؟ چرا؟
در دوران رشد، پسرها بیشتر از دخترها کج خلقی می کنند و این حالت شان بیشتر ادامه می یابد و دیرتر به حالت عادی برمی گردند. پسرها در سن سه تا چهار سالگی پرخاشگری بیشتری نسبت به دخترها دارند، آنها بیشتر عصبانی و تنبیه شده، از سوی خانواده نیز بیشتر از دختران به انجام پرخاشگری جسمی با همسالان تشویق می شوند. به همین دلیل اکثر جرایم خشونت آمیز توسط مردان صورت می گیرد. آن ها خشم خود را به راحتی ابراز می کنند، در صورتی که زنان بعد از پرخاشگری بیشتر مضطرب می شوند و احساس گناه می کنند و حتی گاهی با قربانیان خود همدلی می کنند. باید گفت تفاوت جنسیتی در ابراز خشم بین کودکان پیش دبستانی بیشتر مشاهده می شود و این تفاوت با افزایش سن کاهش می یابد.در زمینه ی علت تفاوت های جنسیتی در ابراز خشم، عده ای آن را به وضعیت جسمی زن و مرد نسبت می دهند. یعنی جثه ی بزرگ تر، نیروی بیشتر، عضلانی بودن مردان و تفاوت سطح هورمون تستوسترون را در این تفاوت دخیل می دانند. گروهی دیگر طرفدار نظریه ی تربیت هستند و می گویند پرخاشگری بخش مهم نقش مردانه در جامعه و پرخاشگر نبودن و منفعل بودن بخش مهم نقش زنانه است. وقتی کودکان از نقش جنسیتی خود آگاه می شوند، به تدریج دختران متوجه می شوند که نباید پرخاشگر باشند و پسران می فهمند که باید پرخاشگر باشند. از سوی دیگر در پدیده ی همانندسازی، پسران با مردان همانندسازی می کنند و خود را مجاز به نشان دادن عصبانیت می دانند و دختران از زنان تقلید می کنند و کمتر به خود اجازه ی پرخاشگری می دهند. پسرها، هم چنین ممکن است به خاطر پرخاشگری شان از جانب گروه همسالان اعتبار و احترام کسب کنند، در حالی که دختران انتظار چنین پاداشی را ندارند. مسئله ی دیگر این که پسرها به دلیل پرخاشگری بیشتر از دخترها تنبیه می شوند و این کار باعث افزایش پرخاشگری آنها خواهد شد. به طور کلی می توان گفت پایه های جسمی و زیست شناختی، نقش کوچکی در تفاوت های جنسیتی زن و مرد در هنگام ابراز خشم دارد که عوامل تربیتی، فرهنگی و مسائل دوران رشد، آن را به طور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد.
ضعف زنان را در ابزار خشم، چگونه می شود برطرف کرد؟
در ابتدا باید یادآوری کرد که منظور از ابراز خشم، پرخاشگری نیست، بلکه گفت و گو و صحبت درباره ی احساس خشم و عصبانیت است. زنان در مقایسه با مردان کمتر خشم خود را ابراز می کنند. وقتی مردان با مشکلی روبه رو می شوند، عموماً از ابراز خشم نمی ترسند و آن را به راحتی ابراز می کنند. اگرچه گاهی فکر نمی کنند که خشم شان چه مشکلاتی برای دیگران به بار خواهد آورد به این دلیل مرتکب پرخاشگری می شوند. در حالی که زنان عموماً از ابراز خشم می ترسند.آن ها این طور تربیت شده اند که ابراز عصبانیت در شأن یک خانم نیست و نباید خشم خود را صریحاً ابراز کنند. آن ها نگرانند که مبادا خشم شان برای دیگران مشکلاتی بیافریند و گاه پس از ابراز آن احساس گناه و شرمندگی می کنند.
لازمه ی ابراز صحیح خشم، داشتن توانایی ابراز وجود (قاطعیت) است و ابراز وجود نیز مستلزم اعتماد به نفس بالاست. برخی زنان به دلیل تربیت دوران کودکی و شرایط فرهنگی جامعه اعتماد به نفس کمی دارند و قاطعیت به عنوان یک مهارت مهم، در دوران کودکی به آنها آموزش داده نشده است. به همین دلیل غالباً در ابراز خشم ضعیفند. برای رفع این ضعف باید به آنان کمک کرد تا نقاط قوت و ضعف، توانایی ها و استعدادهای خود را بشناسند تا بدین وسیله تصورات اشتباه آن ها در مورد خود تصحیح شود و اعتماد به نفس شان افزایش یابد. باید مهارت قاطعیت را به آنان آموخت تا بتوانند بدون زیر پا گذاشتن حقوق دیگران، از حقوق خود دفاع کنند و در صورت لزوم، خشم و اعتراض خود را ابراز کنند، بدون این که مرتکب پرخاشگری شوند. لازم است مهارت های یاد شده، به مردان یا زنانی هم که خشم خود را به صورت پرخاشگری بروز می دهند، آموزش داده شود.
چگونه می توان خشم خود را نسبت به همسر کنترل کرد؟
بعضی افراد فکر می کنند عصبانی شدن بهترین راه تأثیر گذاشتن روی همسرشان است. در حالی که ممکن است این کار نه تنها تأثیر مثبت نداشته باشد، بلکه برعکس نتایج منفی به بار آورد. هرچند، گاهی زن و شوهر بعد از نزاع احساس آرامش می کنند و ممکن است پس از آن رفتار بهتری داشته باشند. اما باید توجه کرد که گاهی در ضمن مشاجره، حرف هایی بین آنها رد و بدل می شود که علاوه بر این که رابطه ی آنها را تحت تأثیر قرار می دهد ممکن است خاطره ی این صحبت ها سال ها در ذهن شان باقی بماند. بنابراین، وقتی از همسرتان عصبانی می شوید به موارد زیر توجه کنید:- نقش همسرتان را در خشم خود پیدا کنید.
- دقت کنید که آیا واقعاً رفتار همسرتان خشم برانگیز بوده است یا تفسیری که ذهن تان از رفتار او داشته شما را عصبانی کرده است؟ از خودتان بپرسید: خشم من به جاست؟ دلیل واقعی عصبانیت من چیست؟ آیا خشم من متناسب و به اندازه است؟ آیا هر کس دیگری هم به جای من بود همین قدر عصبانی می شد؟ آیا ممکن است برداشت من از رفتار همسرم اشتباه باشد؟
-بررسی کنید که آیا دچار خطاهای شناختی نشده اید؟
- در صورت تشخیص خطای شناختی، تفکر صحیح را جایگزین کنید. برای این کار سعی کنید از دریچه ی چشم او به ماجرا نگاه کنید. اگر به خاطر این که همسرتان با دوستانش به گردش رفته عصبانی هستید، ممکن است فکر کنید «فقط به فکر خودش است، من برایش بی ارزشم» و در نتیجه خشمگین شوید. در حالی که اگر فکر کنید «گاهی برای روحیه اش خوب است که با دوستانش به گردش برود» از خشم تان کاسته خواهد شد. در واقع معنایی که شما به رفتار همسرتان می دهید، تعیین می کند که باید از او عصبانی شوید یا رفتارش را بپذیرید.
- در مورد رفتار با همسرتان تصمیم بگیرید. شما حق انتخاب دارید می توانید خشم خود را هر طور که مایلید نشان دهید. به شکل آتشفشان عمل کرده، مشاجره کنید، آن را کتمان کنید یا در موقع مناسب با شیوه ای صحیح نارضایتی خود را نشان دهید.
- در ابراز خشم عجله نکنید. با خویشتن داری و منع خود از واکنش سریع، به خود فرصتی می دهید تا درباره ی رفتار همسرتان و تفسیر ذهنی از آن فکر کنید.
- آخرین باری که عصبانی شدید را به یاد بیاورید و پیامدهای مثبت و منفی ابراز خشم خود را در نظر بگیرید.
- قبل از ابراز خشم از خود بپرسید: عصبانی شدن، انتقاد و مجازات کردن همسرم چه فایده ای دارد؟ با خشمگین شدن چه چیزهایی را از دست می دهم و چه چیزی را به دست می آورم؟ چه چیزهایی به همسرم انتقال می دهم؟ بهترین راه برای رسیدن به هدف چیست؟
- اگر تصمیم به ابراز خشم گرفتید، از گفتن حرف های تحریک کننده و مواردی که همسرتان به آن حساسیت دارد خودداری کنید.
- از شیوه های صحیح ابراز خشم استفاده کنید.
چگونه با خشم همسرتان روبه رو شوید؟
گاهی همسرتان از شما عصبانی می شود و نمی تواند خود را کنترل کند. موارد زیر به شما کمک کند تا در کاهش خشم او موفق شوید:- نقش خود را در عصبانیت همسرتان پیدا کنید.
- مراقب باشید خشم همسرتان به شما منتقل نشود. آرامش خود را حفظ کنید.
- در صورتی که همسرتان از شدت عصبانیت نمی تواند منطقی صحبت کند، بهتر است صحبت در مورد مشکل به وجود آمده را به بعد موکول کنید. حواسش را به نوار موسیقی، تلویزیون و... متوجه کنید.
- همسرتان را آرام کنید. بی آنکه لزوماً با او هم عقیده باشید در مقام تأیید او حرفی بزنید. خشمگین بودنش را بپذیرید و به او بگویید برای این که مشکل حل شود باید خونسردی اش را حفظ کند.
- شرایطی فراهم سازید تا همسرتان مشکل را با شما در میان بگذارد. ممکن است مشکل اصلی در لابه لای تهمت ها و انتقادات پنهان شده باشد و شما نتوانید مسئله را آن طور که هست ببینید. اگر حمله ی او را با ضد حمله پاسخ دهید، بر مشکل خواهید افزود. شاید در این شرایط حفظ خونسردی سخت باشد اما در نهایت به سود شما و زندگی تان خواهد بود. اگر به جای عصبانیت متقابل، به حل مسئله بپردازید موفق تر خواهید بود.
- گاهی بهتر است چند دقیقه سکوت کنید و زمانی را به فکر کردن بگذرانید.
- در زمان صحبت در مورد مشکل، از محکوم کردن و توهین به یکدیگر بپرهیزید.
- به عادت های ناخوشایند همسرتان یا رویدادهای منفی زندگی گذشته اشاره نکنید.
- در صورتی که ضمن گفت و گو متوجه عصبانیت خود با همسرتان شدید، آتش بس اعلام کنید و ادامه ی بحث را به زمان دیگری موکول نمایید.
- گاهی لازم است از همسرتان دور شوید و به اتاق دیگری بروید و اگر او به دنبال تان آمد از منزل خارج شوید.
- سعی کنید در حین رانندگی یکی از طرفین، با هم بحث نکنید. فضای محدود اتومبیل جای ابراز احساسات منفی نیست و ممکن است منجر به حادثه ی رانندگی شود. در این شرایط بهتر است سکوت کنید و به صدای رادیو گوش کنید یا به مناظر اطراف توجه نمایید.
منبع مقاله:
حامدی، رباب؛ (1385)، کنترل خشم(علل، پیامدها، راهکارها)، تهران: نشر قطره، چاپ ششم
/م
