دکتر مریم رسولیان
دکتر راضیه صالحیان
هم دلی چیست؟
وقتی فرد بتواند احساسات دیگران را تشخیص دهد، خود را به جای آن ها بگذارد و حالات هیجانی و احساسی آن ها را درک کند، به چنین تجربه ای هم دلی می گویند. هم دلی در احساس و درک تجربیات احساسی دیگران است، بدون این که فرد احساس خود را با آن ها یکی بداند؛ به عبارتی هم دلی یعنی پا در کفش دیگری گذاشتن و با کفش او راه رفتن، به گونه ای که هم دلی کننده کاملاً آگاه باشد که کفشی که به پا کرده است به خود او تعلق ندارد.به عنوان مثال، اگر یکی از دوستان ما ناراحت است و می گوید که امروز از کار اخراج شده است، هم دلی ما با او یعنی توانایی درک این واقعیت که او از این رویداد بسیار ناراحت است، دل نگرانی های متعددی دارد، از این که موقعیت اجتماعی اش لطمه می خورد مضطرب است، مشکلات اقتصادی متعددی را پیش پای خود می بیند و دغدغه های دیگری از این قبیل دارد.
ما بسته به شناختی که از دوست خود داریم و با توجهی که به او می کنیم، می توانیم تشخیص دهیم که این مسئله تا چه میزان موجب ناراحتی او شده است؛ اما این امر به هیچ وجه به این معنا نیست که ما هم به همان اندازه ی او ناراحت شده ایم یا در موقعیت مشابه، همان دغدغه ها و واکنش های او را نسبت به این مسئله نشان می دهیم.
در هم دلی ما عینک دیگران را قرض می گیریم تا از دریچه ی نگاه دیگران مسئله را ببینیم، در حالی که می دانیم این عینک مال ما نیست و اگر آن را برداریم خودمان آن مسئله را طور دیگری خواهیم دید. با این توضیحات، می توان گفت که هم دلی نوعی تغییر زاویه ی دیدمان نسبت به مسائل است، بدون از دست دادن دیدگاه اصلی خود و بدون قضاوت و ارزش یابی دیدگاه دیگری.
چرا هم دلی مؤثرترین مهارت زندگی است؟
هم دلی، زیباترین ویژگی انسان هاست. انسان ها با هم دلی کردن می توانند احترام عمیق خود را به دیگران ابراز کنند. هم دلی چرخ های ارتباطی بین افراد را نرم و لغزان می کند تا به راحتی بچرخند. هم دلی می تواند باعث افزایش کیفیت روابط و احساس رضایتمندی از برقراری روابط با دیگران شود.وجود هم دلی در فرد علامت خودآگاهی، سلامت ذات، ارزش قایل شدن برای خویشتن و دوست داشتن خود (نه به معنای خودشیفتگی) است و فقدان هم دلی عدم بلوغ هیجانی و شناختی را نشان می دهد که منجر به ناتوانی در دوست داشتنِ دیگران می شود. هم دلی باعث می شود حریم دیگران را محترم بشماریم و احساسات، نیازها، نگرانی ها و علایق و نظرات آن ها را بپذیریم و بتوانیم به طور مؤثر با دیگران ارتباط برقرار کنیم.
افرادی که در روابط با دیگران خودخواهی نشان می دهند و نظرات و ویژگی های شخصی آنان را نادیده می گیرند، غالباً بسیار محدود با مسائل برخورد می کنند. آنها معمولاً از دنیای وسیع انسان های دیگر بی خبر می مانند. در واقع، چنین افرادی در میان میلیون ها انسانی که در این جهان پهناور زندگی می کنند، نمی توانند با کسی صمیمی شوند و دوستانی داشته باشند.
هم دلی به دیدگاه افراد وسعت می بخشد، افزون بر آن، رفتارهای فرد را به تعادل می رساند و هم چون عامل تقویت وجدان انسان ها عمل می کند. هم دلی از افراط و تفریط جلوگیری می کند.
هم چنین هم دلی برای تحقق بخشیدن به پیشرفت های اخلاقی و عدالت و انصاف در جامعه ضروری است و نیز سنگ بنای نوع دوستی و زمینه ساز هماهنگی مردم با یکدیگر و اتحاد اجتماعی است.
می توان به دلایل زیر هم دلی را در زندگی فردی و اجتماعی افراد الزامی دانست:
1. وقتی قصد ایجاد ارتباط با دیگران را داریم، هم دلی کردن با آن ها در برقرارسازی این ارتباط نقش بسیار مؤثر و سرعت دهنده ای خواهد داشت؛ در واقع هم دلی راه میان بری برای ایجاد ارتباط با دیگران برای ما فراهم می کند و افزون بر آن، کیفیت رابطه ی ما با آن ها را نیز بهبود می بخشد. با هم دلی کردن دیگران با سرعت و رضایت بیش تری با ما ارتباط برقرار می کنند. تا وقتی هیجانات دیگران را درک نکنیم، راهی برای ارتباط با آن ها نداریم.
2. هم دلی به ما کمک می کند تا علاوه بر این که رفتار فعلی افراد را درک کنیم، بتوانیم در مواردی حتی رفتارشان را در مواجهه با مسائل آتی نیز پیش بینی کنیم.
3. توانایی گذاشتن خود به جای دیگران، عامل اصلی برای رفتارهای نوع دوستانه و خیرخواهانه است. اگر افراد هم دلی نداشته باشند، مبادلات اجتماعی جایگزین نوع دوستی خواهد شد. همه به دنبال آن خواهند بود که هر نوع ارتباطی برای شان سود و منفعت مادی در پی داشته باشد. اما با هم دلی، شخص بدون منفعت طلبی، با دوستان و اطرافیانش معاشرت می کند؛ حتی شاید گاهی هزینه ای که بابت رفتار هم دلانه ی خود می پردازد، بیش تر از پاداش بالقوه ی آن باشد؛ نمونه ی آن افرادی هستند که در اقدامات نیکوکارانه شرکت می کنند.
4. فردی که هم دلی می کند، بهتر می شنود، درک بهتری از مسئله می یابد، و از این رو کامل تر و دقیق تر به دیگران پاسخ می دهد. او می تواند در حل مسئله بیش تر از کسانی که فقط هم حسی می کنند، به دیگران کمک کند.
رسولیان، مریم، صالحیان، راضیه،(1389)، هم دلی، تهران: چاپ اول1390.
/م