انواع داروها برای درمان اختلال افسردگی

آیا برای درمان افسردگی مراجعه به پزشک و مصرف دارو الزامی است؟

انسان در بسیاری از موقعیت های ناگوار زندگی احساس غم و اندوه و افسردگی می کند، ولی این لزوماً به معنای دچار شدن به بیماری افسردگی نیست.
بیماری افسردگی با علائمی مانند احساس غم و اندوه، فقدان شور و شوق نسبت به زندگی، بی خوابی، بی اشتهایی و احساس خستگی مفرط
همراه است که روال عادی زندگی فرد را بر هم می زند و اگر این حالت ها مدت زیادی به درازا بکشد و درمان نشود ممکن است با دردهای مختلف به خصوص کمردرد، سردرد و دردهای گوارشی همراه شود.
ممکن است در جوانان و به خصوص در خانم ها افسردگی با پرخوابی و پر خوری نیز دیده شود. بعضی اوقات این موارد با تشدید تنش های قبل از قاعدگی نیز همراه می شود.
نباید هیچ گاه افسردگی را به حال خود رها کرد تا شاید خود به خود بهبود یابد، چون این بیماری می تواند پیامدهای بسیار ناگوار داشته باشد. باید به یاد داشت که هفتاد درصد مرگ و میرهای مرتبط با خودکشی، با افسردگی ارتباط دارد.
افسردگی با روش های مختلف درمان می شود، اما معمولاً حداقل بیش از هشتاد درصد از افسردگی ها در طول سال اول عود می کند و این رفت و برگشت بیماری گاه بیش از دو - سه دهه ادامه می یابد.

افسردگی دو قطبی چیست و چه تفاوتی با افسردگی معمولی دارد؟

اغلب موارد افسردگی از نوع معمولی است که بین چهار تا شش درصد شیوع دارد و در خانم ها چهار برابر آقایان دیده می شود. نوع دو قطبی یک درصد شیوع دارد و تقریباً هر دو جنس را یکسان مبتلا می کند. این افسردگی به تناوب با حملات « مانیا» یا « شیدایی» همراه است.
مانیا، نوعی اختلال خلقی است که با علائمی برعکس افسردگی ظاهر می شود. یعنی بیمار مانیک بسیار شاد و شنگول و به اصطلاح سرحال و سرخوش است؛ در این وضع بسیار پر حرف، پر فعالیت و کم خواب و پر خور می شود، این وضع به طور خود به خودی بعد از چند هفته فروکش می کند و بیمار به شدت افسرده می شود. این نوسانات خلقی بین دو قطب مانیا و افسردگی را به دو قطبی بودن آن تعبیر کرده اند که گاهی در محاکم قانونی از آن به عنوان اختلال جنون ادواری هم یاد می شود.
حدود پانزده درصد بیماران افسرده و بیش از پنجاه درصد بیماران مانیک در اوج بیماری دچار حالت پسیکوز می شوند. البته معمولاً درمان موقت پسیکوز ضرورت ندارد و با درمان اختلال زمینه ای، مشکل بیمار حل می شود.

آیا در همه ی سنین علایم افسردگی یکسان است؟

افسردگی در هر سنی علایم خاص خود را دارد. مثلاً ممکن است در کودکان با ترس از مدرسه یا شب ادراری تظاهر کند، در جوانان با بداخلاقی، کج خلقی، ناسازگاری، فرار از منزل، علاقه به مصرف مواد مخدر و بزهکاری خود را نشان دهد، در میان سالی، یعنی بعد از دهه ی پنجاه و شصت زندگی، با حواس پرتی و فراموش کاری خود را نشان دهد که گاهی با عوارض زوال عقل اشتباه گرفته می شود؛ بنابراین می توان طیف گسترده ای از علایم را از افسردگی انتظار داشت.
درباره ی کودکان مانیک وضع بی قراری و بی خوابی و بی توجهی، شبیه به علایم رفتاری کودکان بیش فعال و ناسازگار است و در جوانان عصبانیت و پرخاشگری شدیدی دیده می شود که گاهی با ضرب و جرح همراه است. از آن جایی که مانیا باعث افزایش میل جنسی می شود اغلب مشکلاتی مثل بی بند و باری جنسی را در جوانان ایجاد می کند.
البته با توجه به این که اصولاً افسردگی با کاهش توان در همه ی زمینه ها بروز می کند، اغلب باعث کاهش تمایلات جنسی می شود که با بهبود بیماری افسردگی این حالت نیز از بین می رود.
متأسفانه تصور غلطی در میان بعضی اقشار جامعه رواج دارد، آن ها معتقدند مواد مخدر می تواند به رفع اختلالات خلقی یا عوارض آن مثل ناتوانی جنسی کمک کند، ولی مواد مخدر و الکل نه تنها اختلال خلقی با بهبود نمی بخشد بلکه در درازمدت بر سرعت گسترش آن نیز می افزاید، از سوی دیگر درمان این نوع اختلال را نیز با مشکلات فراوانی مواجه می کند.

چگونه افسردگی و مانیا در فرد به وجود می آید؟

این اختلالات عمدتاً ریشه ی وراثتی یا به اصطلاح ژنتیک دارد. در اختلالات خلقی نقص فعالیت واسطه های انتقال عصبی به خصوص سروتونین و نورآدرنالین باعث ایجاد علایم بالینی در بیمار می شود.
افسردگی با کاهش سروتونین و نورآدرنالین و در مانیا با افزایش دوپامین و نورآدرنالین همراه است. داروهای ضد افسردگی مقدار سروتونین و نورآدرنالین را به حد عادی می رساند.

با چه داروهایی می توان بیماری افسردگی را درمان کرد؟

داروهای ضد افسردگی را می توان به دو دسته ی داروهای قدیمی و جدید تقسیم کرد. داروهای قدیمی یا کلاسیک از حدود سال های 1960 با ایمی پرامین معرفی شد و داروهای جدید به تدریج از سال های 1980 به بعد با معرفی فلوکستین وارد بازار دارویی شد.
داروهای ضد افسردگی گروه ناهمگونی از ترکیبات شیمیایی خاص هستند که برای درمان طیف وسیعی از انواع اختلالات خلقی به خصوص اختلال افسردگی شدید ( ماژور) تجویز می شوند.

داروهای ضد افسردگی در موارد زیر تأثیر عمده دارند:
- اختلال افسردگی شدید ( یک قطبی و دو قطبی).
- پیشگیری از عود اختلال افسردگی یک قطبی.
- افسردگی پسیکوتیک ( به همراه داروهای ضد پسیکوز).
- دردهای بدنی مزمن که معمولاً عامل جسمانی قابل قبول ندارد.
- انواع اختلالات اضطرابی، به خصوص اختلال هراس ( پانیک).
- اختلال ترس اجتماعی و اختلال وسواسی اجباری ( این موارد در بخش اختلالات اضطرابی توضیح داده شده است).
داروهای ضد افسردگی می توانند در رفع موارد زیر موثر باشند:
- اختلال افسردگی مزمن
- اختلال افسردگی ناشی از مصرف مواد، ضربه به سر، خون ریزی، سکته های مغزی و دیگر بیماری های جسمی همراه با افسردگی.
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلال اضطراب منتشر
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی ( کودک و نوجوان)
- اضطراب جدایی و ترس کودکان از مدرسه
- بعضی انواع اختلالات شخصیت

طبقه بندی داروهای ضد افسردگی

داروهای ضد افسردگی در چهار گروه عمده ی زیر طبقه بندی می شوند:

1. مهارگرهای اختصاصی جذب مجدد سروتونین

Selective Serotonin Reuptake Inhibitors ( SSRIs)

2. داروهای ضد افسردگی موسوم به ترکیبات حلقه ای

Compounds Cyclics

3. مهارگرهای آنزیم منوآمین اکسیداز

Inhibitors Mono Amin Oxidase ( MAOIs)

4. انواع داروهای متفرقه که نحوه ی اثرشان با گروه های سه گانه ی بالا تفاوت دارد.

نحوه ی اثر داروهای ضد افسردگی

برای توضیح نحوه ی اثر این داروها لازم است، مختصری درباره ی علت بیولوژیک افسردگی توضیح داده شود.
با توجه به تمام مستندات موجود می توان پذیرفت که « افسردگی به دلیل کاهش و بی نظمی دو عامل شیمیایی بسیار مهم یعنی نوراپی نفرین ( Norepinephrine) و سروتونین ( Serotonin) در دستگاه عصبی مرکزی ( مغز) ایجاد می شود.» بنابراین منطقی است که فرض کنیم داروهای ضد افسردگی باعث افزایش سروتونین و نوراپی نفرین می شود. این داروها بر اساس سه شیوه یا راه کار مختلف اثر می کنند:
1. جلوگیری از جذب مجدد سروتونین و نوراپی نفرین: این دو ماده مجدداً در پایانه ی عصبی جذب می شود، بنابراین تأثیر کافی بر ناحیه ی گیرنده نخواهد داشت. داروهای موسوم به ترکیبات حلقه ای و SSRI ها باعث جلوگیری از جذب مجدد این مواد می شود و سبب افزایش زمان تماس سروتونین با گیرنده می شود.
2. مهار آنزیم منوآمین اکسیداز: این آنزیم باعث تجزیه ی سروتونین و نوراپی نفرین و در نتیجه کم شدن مقدار آن ها می شود. داروهای MAOI این آنزیم را مهار می کنند و سبب بالا رفتن مقدار سروتونین و نوراپی نفرین می شوند.
3. تقویت اثر گیرنده: داروهایی مثل ترازودون ( Trazodone) با تقویت و حساس کردن ناحیه ی گیرنده سبب افزایش اثر سروتونین و نوراپی نفرین می شوند.

داروهای ضد افسردگی موجود در ایران

- مهارگرهای اختصاصی جذب مجدد سروتونین: ( SSRIs)
*Fluoxetine کپسول 10 و 20 میلی گرمی
* Fluvoxamine قرص 50 میلی گرمی
* Citalopram قرص 20 میلی گرمی
* Sertraline قرص 50 میلی گرمی
- ترکیبات حلقه ای: ( Cyclic Compounds)
* Imipramine قرص 10 و 25 و 50 میلی گرمی
* Amitriptyline قرص 10 و 25 و 50 میلی گرمی
* Clomipramine قرص 10 و 25 میلی گرمی
* Trimipramine قرص 25 و 100 میلی گرمی ( قطره ی تریمیپرامین با نام تجاری Surmontil عرضه می شود).
* Nortriptylile قرص 10 و 25 میلی گرمی
* Desipramine کپسول 10 و 25 میلی گرمی
* Maprotiline قرص 25 و 75 میلی گرمی
- داروهای مهارگر منوآمین اکسیداز: ( MAOIs)
* Isocarboxazid ( Marplan) قرص 10 میلی گرمی
* Tnanylcypromine ( Parnate) قرص 10 میلی گرمی
* Selegiline قرص 5 میلی گرمی ( این دارو در بیماری پارکینسون استفاده می شود).
* Moclobemide قرص 100 و 150 میلی گرمی
- داروهای متفرقه:
* Trazodone قرص 50 میلی گرمی
* Bupropione قرص 75 و 100 میلی گرمی

داروهای چند حلقه ای 75 تا 95 درصد قابلیت چسبیدن به پروتئین و بافت های چربی را دارند، دارای حجم انتشار بسیار زیادی در مایعات بدن هستند و نیمه ی عمرشان از 16 تا 126 ساعت است. فلوکستین مثال بسیار مهمی برای داروهای SSRI است، چون را یج ترین دارو از این نمونه است و مطالعات زیادی نیز درباره ی آن انجام شده است. نیمه ی عمر این دارو بین 15 تا 30 ساعت است، ولی ماده ی حاصل از تجزیه ی آن در بدن، که نور فلوکستین نامیده می شود، نیمه ی عمرش بین 5 تا 15 روز است، بنابراین با قطع دارو نمی توان اثر آن را نیز خاتمه یافته تلقی کرد.
این نکته، جایی اهمیت پیدا می کند که ممکن است مصرف هم زمانِ داروهای ضد افسردگی با داروهای دیگر عوارض شدیدی ایجاد کند، به همین دلیل باید حداقل دو هفته برای پاک سازی اثر آن، زمان قایل شد، به این زمان، دوره ی پاکسازی ( Washing Period) گفته می شود. رعایت نکردن این احتیاط گاه منجر به بروز هیجانات شدید، بی خوابی، بی قراری و گاهی نوسانات شدید در فشار خون و وضعیت قلب و عروق بیمار می شود.
مدت زمان لازم برای تأثیر داروهای ضد افسردگی بین 2 تا 4 هفته است. البته خواب و اشتهای بیمار نسبت به روزهای اول بسیار بهتر می شود، ولی علایم بهبود خلق از هفته ی دوم به بعد خود را نشان می دهد. شاید بهبود وضعیت جنسی بیمار به چهار هفته زمان نیاز داشته باشد. در صورتی که نسبت به روزهای اول
احساس بهبودی کامل حاصل شود و بهبودی خلق به سرعت بالا رود، ممکن است مقدمه ی دچار شدن بیمار به حالت مانیک باشد و در بیماران دارای اختلال دو قطبی لازم است این مسئله را با پزشک در میان گذاشت.

داروهای ضد افسردگی چه عوارضی دارند؟

ممکن است داروهای ضد افسردگی نیز مانند سایر داروها عوارضی را در بیمار ایجاد کنند. داروهای قدیمی به نسبت داروهای جدید عوارض خطرناک تری دارند که از آن جمله می توان به ایجاد تپش قلب، نامنظمی در ثبت امواج قلبی و احتمال ایست قلبی اشاره کرد. این نکات آن چنان واجد اهمیت است که برای شروع درمان با داروهای چند حلقه ای، انجام معاینات ویژه ی قلبی مثل گرفتن نوار قلب در آقایان از سن 35 و در خانم ها از 40 سال به بالا الزامی است. اما SSRIها فاقد چنین عوارضی هستند، بنابراین برای بیماران افسرده ای که سابقه ی بیماری های قلبی و عروقی دارند می توان از این گروه با آسودگی بیش تری بهره جست.
از عوارض مهم دیگر داروهای چند حلقه ای می توان به خشکی دهان، تاری دید، ایجاد یبوست، سرگیجه، حالت گیجی، منگی و خواب آلودگی اشاره کرد که SSRIها از این جهت بسیار راحت تر تحمل می شوند.
سردرد، سرگیجه، احساس تهوع، تعریق، لرزش، خشکی دهان، گاهی احساس بی خوابی و گاه خواب آلودگی و حالت اضطراب و بی قراری از عوارض رایج داروهای SSRI است. این عوارض خطرناک
نیست و اغلب با کم کردن مقدار دارو از بین می رود و در بسیاری موارد نیاز به قطع یا تغییر داروی تجویز شده نیست. یکی از عوارض ناخوشایند SSRI کاهش میل جنسی است که اکثراً باعث می شود بیماران دارو را قطع کنند؛ توصیه می شود مشکل را با پزشک معالج در میان بگذارند و از قطع دارو جداً خودداری کنند، راه حل های مناسبی برای این مسئله وجود دارد که با کمک پزشکان قابل دسترسی است.

عارضه ی حمله ی فشار خون دارویی یا واکنش پنیر چیست؟

ممکن است این عارضه با استفاده از داروهای گروه MAOIs دیده شود. مصرف کردن بعضی مواد غذایی و داروها باعث می شود این عارضه به وجود بیاید که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
پنیر، سوسیس، کالباس، گوشت های کنسرو شده، انواع محصولات تخمیر شده مثل ماء الشعیر، ترشی، جگر گاو و گوسفند و انواع پرندگان، غلات، موز، آناناس، قهوه و ...
هم چنین داروهای چند حلقه ای ضد افسردگی ( SSRIs)، مواد مخدر، الکل، داروهای ضد فشار خون، قرص سرماخوردگی و ...
با توجه به وسعت این فهرست طبیعی است که این « داروها» انتخاب اول محسوب نمی شوند و در صورتی که بیمار به هیچ داروی دیگری پاسخ ندهد، ممکن است توسط پزشک تجویز شوند.
مصرف داروهای ضد افسردگی در خانم های باردار چه دستورالعملی دارد؟
درباره ی داروهای SSRI و به خصوص فلوکستین مطالعات مهمی انجام شده است و عوارض مهم و ناهنجاری های عمده ای یافت نشده است، ولی عوارضی مثل کاهش وزن جنین، کاهش طول قد جنین، زایمان پیش رس و بی قراری نوزاد گزارش شده است.
از دسته ی داروهای چند حلقه ای دو داروی نورتریپ تیلین و دزی پرامین برای خانم های باردار کم خطر تلقی می شود. احتیاط است که دارو به تدریج در حدود 5 تا 10 روز قبل از زایمان قطع شود.
با توجه به فقدان اطلاعات لازم درباره ی داروهای مهار کننده ی منوآمین اکسیداز، استفاده از آن ها در دوران بارداری ممنوع است. در صورت جدی بودن مراتب افسردگی مادران باردار، به خصوص در سه ماهه ی اول بارداری، درمان با الکتروشوک اولویت دارد.
با این که مقدار داروی دفع شده از راه شیر زیاد نیست ولی با این حال توصیه می شود که حتی الامکان در دوران بارداری و شیردهی از SSRI ها استفاده نشود.

اختلال دو قطبی با چه داروهایی درمان می شود؟

اختلال دو قطبی با داروهای مخصوص درمان های ضد مانیا و تثبیت کننده های خلق درمان می شود که عبارتند از:

- کربنات لیتیم ( Lithium Carbonate) قرص 300 میلی گرمی
- والپرات سدیم ( Sodium Valproate) قرص 200 میلی گرمی
- کاربامازپین ( Carbamazepine) قرص 200 میلی گرمی
- لاموتریژین ( Lamotrigine) قرص 100 میلی گرمی

افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی چه در مقطع حمله ی بیماری و چه برای جلوگیری از عود مجدد باید از این داروها استفاده کنند. در موارد خفیف اختلالات دو قطبی که با نوسانات مداوم خلقی همراه است و علایم خفیف مانیک دارد، ولی فاقد نشانه های هذیان و توهم است، این داروها قادرند به بیماران کمک کنند.

چه عواملی باعث بروز حملات مانیا می شود؟

در اختلالات خلقی که ذکر شد، زمینه ی ارثی باعث اشکالاتی در ترشح مواد شیمیایی مثل نورآدرنالین، دوپامین و سروتونین در مغز می شود. مهم ترین دلیل دیگر بروز چنین حالاتی مصرف انواع مواد مخدر، الکل و بعضی داروهاست.
متأسفانه بسیاری از معتادین به مواد مخدر با مصرف خودسرانه ی بعضی داروهای غیرمجاز، خود را در معرض این اختلالات قرار می دهند. باید به این نکته توجه شود که افراد معتاد چه با مصرف مواد
مخدر و چه پس از قطع مواد، ممکن است درگیر حملات اختلالات دو قطبی شوند، به همین دلیل ترک اعتیاد حتماً بایستی تحت نظارت پزشک انجام شود.
در این میان به بعضی از تغییرات در انواع واسطه های انتقال عصبی دیگر مثل دوپامین، استیل کولین و هورمون های تیروئیدی نیز اشاره می شود.

احتمال عود کردن اختلالات خلقی چه قدر است و تا چه مدتی باید درمان شود؟

از آن جا که خطر عود مجدد اختلال دو قطبی در طول دو سال اول 40 تا 50 درصد است، برای مدت چند سال لازم است از دارو استفاده شود.
در بعضی از موارد اثر فصول را می توان در عود این بیماری دخیل دانست، مثلاً عود مانیا در بهار و تابستان و عود افسردگی در پاییز و زمستان بیش تر است. برای توضیح این مسئله به میزان نور خورشید در محیط زندگی این افراد به عنوان عامل شدت اختلال اشاره می شود.
اختلال خلقی معمولاً 1 تا 2 بار در سال عود می کند، ولی اگر بیش از چهار بار عود کند آن را تندچرخ ( Rapid Cycling) می نامند که تمهیدات درمانی خاصی را می طلبد.
مهم ترین عامل تفاوت در شدت و ضعف انواع مختلف اختلالات خلقی اعم از دو قطبی تندچرخ، فصلی، خفیف و ... همان طرح زمینه ی
وراثت و دخالت عوامل کروموزومی است که بسته به میزان دخالت ژن ها، شدت و شکل علایم و حتی دوره های عود و فواصل آن ها تفاوت و تغییر می کند. به عنوان مثال افسردگی یا مانیای پس از زایمان دارای شباهت خانوادگی زیادی است و میزان آماری این شباهت بین 15 تا 35 درصد است. از علل دیگر این تفاوت ها می توان به جنسیت، سن، تعداد و شدت استرس های وارد شده به فرد، ساختار و زمینه ی شخصیتی او اشاره کرد. آن چه از این مجموعه بر می آید، می تواند به عنوان شاخصی برای تعیین میزان موفقیت آمیز بودن درمان بیماران به کار آید.

لیتیوم چیست، چگونه باید مصرف شود و چه عوارضی دارد؟

لیتیوم عنصری طبیعی است که در بسیاری از چشمه های آب معدنی یافت می شود. در قرن 19 میلادی در یکی از چشمه های موجود در کشور ایالات متحده بیش از دویست هزار گالن آب محتوی لیتیوم فقط در طول یک ماه به فروش رفت.
در گذشته از لیتیوم برای درمان نقرس و بعضی از دردهای مزمن رماتیسمی استفاده می شد، ولی مصرف آن به علت ایجاد عوارض جانبی ای که داشت به تدریج ممنوع شد. اما در سال 1949 میلادی مجدداً و این بار از آن به عنوان داروی ضد مانیا استفاده شد، و از آن زمان تا کنون به صورت قرص های 300 تا 400 میلی گرمی به عنوان یکی
از داروهای استاندارد برای درمان و پیشگیری از عود اختلالات دو قطبی به کار می رود.
لیتیوم جزء عناصر ساختاری بدن نیست، بنابراین اگر در حالت طبیعی مقدار آن در بدن اندازه گیری شود عدد صفر به دست خواهد آمد. یعنی هیچ کس دچار کمبود لیتیوم نیست. این دارو به دلیل این که اعمال حیاتی خاصی را در بدن بیمار انجام می دهد، می تواند مفید واقع شود.
لیتیوم فقط شکل قرصی خوراکی دارد و مقدار آن با اندازه گیری غلظت سرمی لیتیوم تجویز می شود. از آن جایی که حداقل پس از 5 تا 7 روز مصرف، دارو به مقدار ثابت پلاسمایی می رسد، در روزهای آخر هفته ی اول قابل اندازه گیری است. مقدار مصرف دارو در مرحله ی درمان دوره ی حمله ی بیماری 0/8-1/5 میلی اکی والان در لیتر و در مرحله ی پیشگیری از عود بیماری 0/4-0/7 میلی اکی والان در لیتر است.
دوره ی حاد حمله ی بیماری مانیا حدود 6 تا 8 هفته است، ولی دوره ی پیشگیری از عود، اغلب یک دوره ی چند ساله را شامل می شود، البته گاهی ممکن است، این دوره ها در صورت عود مجدد تا پایان عمر هم طول بکشد.
نیمه ی عمر لیتیوم حدود 12 تا 24 ساعت است، بنابراین از حدود 12 ساعت قبل از آزمایشس نباید دارو مصرف شود و آزمایش خون ناشتا انجام می شود.
عوارض را در دو مرحله ی کوتاه مدت و بلند مدت می توان در نظر گرفت: لیتیوم در کوتاه مدت باعث افزایش مقدار دفعات ادرار، احساس
خشکی دهان و پر نوشی آب، گاهی حالت استفراغ و اسهال و لرزش دست ها می شود.
در درازمدت مهم ترین عارضه ی استفاده از لیتیوم بزرگ شدن غده ی تیروئید در 10 تا 15 درصد بیماران است ( حدود 10 درصد موارد بزرگ شدنی تیروئید باعث کم کاری تیروئید نیز می شود) این عارضه در دو سال اول درمان بیش تر بروز می کند و در خانم ها دو برابر شایع تر است. عارضه ی دیگر لیتیوم که در درازمدت رخ می دهد، کم کاری کلیه هاست.
برای شناخت و جلوگیری از این عوارض لازم است حداقل هر سه ماه یک بار آزمایشات خاصی انجام شود.
مقدار سرمی لیتیوم اگر کم تر از 1/5 میلی اکی والان باشد، مفید است و اثر درمانی دارد و اگر از 2 میلی اکی والان بیش تر شود به مرز خطرناک یا سمی ( Toxic level) می رسد. بنابراین به دلیل نزدیک بودن « مقدار مفید» و « مقدار خطرناک» لیتیوم لازم و ضروری است که این دارو با اندازه گیری مقدار سرمی خون بیمار تجویز و مصرف شود.
لکنت زبان، لرزش شدید دست و پا، عدم تعادل به هنگام حرکت، گیجی و منگی، تشنج و حالت اغمای خطرناک از عوارض مسمومیت با لیتیوم است که برای کاهش این عوارض، نوشیدن آب زیاد و انجام دادن آزمایش های ادواری به توصیه ی پزشک می تواند موثر باشد.
از آن جا که بسیاری از خانم های مبتلا به این بیماری در سنین باروری قرار دارند، لازم است به این نکات توجه شود که مصرف لیتیوم
در خانم های باردار به علت ایجاد ناهنجاری قلبی در جنین اصولاً ممنوع است. مصرف داروی لیتیوم و داروهای دیگر روان پزشکی باعث تغییرات مادرزادی در جنین نمی شود، ولی گاهی سبب بروز کاهش میزان میل جنسی در او می شود.
ضمناً با توجه به انتشار وسیع این دارو در آب بدن، شیردهی هم زمان با مصرف این دارو ممنوع است.

داروهای تثبیت کننده ی خلق برای رفع چه علائمی تجویز می شوند؟

داروهای تثبیت کننده ی خلق مثل لاموتریژین، کاربامازپین، سدیم والپرات به استثنای لیتیوم برای درمان تشنج و صرع به کار می روند. البته داروهای دیگری مثل کلونازپام، توپیرامات و گاباپنتین نیز در درمان اختلالات خلقی استفاده می شوند، ولی داروهای مصرفی رایج بیش تر لاموتریژین، کارباماپین و سدیم والپرات هستند.
فرضیه ی رایج آن است که این داروها مرکز هیجانات و تنش را که دچار برانگیختگی است، مهار و آرام می کنند و از این فرایند به عنوان « فرونشاندن» یاد می شود.
این داروها تا یک دهه قبل فقط برای بیمارانی که به لیتیوم پاسخ درمانی مناسب نمی دادند یا به افسردگی دو قطبی تند چرخ مبتلا بودند تجویز می شدند، ولی به دلیل عوارض کلیوی ناشی از مصرف لیتیوم و اثبات مفید بودن این داروها، امروزه نه فقط به عنوان داروی جایگزین
لیتیوم بلکه به عنوان انتخاب اول استفاده می شوند.
برای بیماران مبتلا به افسردگی دو قطبی تندچرخ که بیش از 4 بار در سال دچار عود حملات اختلال مانیا می شوند، گاهی مجموعه ای از لیتیوم به همراه یک داروی ضد تشنج به کار می رود.

عوارض جانبی داروهای ضد تشنج چیست؟

عارضه ی جانبی شایع داروهای ضد تشنج، حساسیت های شدید پوستی است. بیماران به محض مشاهده ی سرخی پوست، تاول و عوارضی از این دست باید بلافاصله پزشک را در جریان امر قرار دهند. 5 تا 10 درصد بیماران تحت درمان با سدیم والپرات دچار ریزش مو می شوند که معمولاً با مشورت پزشک قابل رفع است.
به علت بروز ناهنجاری هایی در لوله ی عصبی جنین، در سه ماهه ی اول بارداری حتی الامکان نباید از این داروها استفاده کرد، ولی در صورتی که راه دیگری نباشد با تجویز حداقل مقدار موثر دارو و افزودن اسید فولیک می توان از این داروها استفاده کرد. مواردی مبنی بر ایجاد ناهنجاری های مادرزادی مثل لب شکری شدن و شکاف در کام در اثر مصرف لاموتریپین گزارش شده است. بنابراین درمان با سدیم والپرات و کارمابازپین در اولویت است.
با توجه به دفع مقدار ناچیز این داروها از راه شیر، مصرف آن ها در دوران شیردهی منع بالینی ندارد.
منبع مقاله : احمدی سرتختی، امیرمسعود، (1388)؛ دارو درمانی در روان پزشکی، (آشنایی با داروهای روان پزشکی)، تهران: نشر قطره، چاپ اول.