نویسنده: فرهاد شاملو
ملال پیش از قاعدگی چیست؟
تعداد زیادی از خانم ها (بیش از 80 درصد)در طی چند روز قبل از قاعدگی دچار علایمی مثل تغییردر خلق وخو و اختلال خواب و بعضی شکایات جسمی می شوند که معمولاً خیلی شدید نیست و مشکلی ایجاد نمی کند ولی در تعداد کمی از این افراد (حدود 5درصد)علایم به قدری شدید می شود که هم خود ایشان را آزار می دهد و هم اطرافیان شان را. به نمونه های زیر توجه کنیدالف - چند سالی است ازدواج کرده ام و از همسرم راضی هستم، تنها مشکلی که با او دارم این است که هر ماه به مدت چند روز اخلاقش عوض می شود، بی حوصله و عصبانی و زودرنج می شود، پرخاشگری و گریه می کند، دچار بی قراری و دلشوره می شود، به کار خانه و وظایفش کم تر می رسد و خوابش هم مختل می شود، همه ی این علایم چند روز بیش تر طول نمی کشد و مجدداً همان همسر قبلی ام می شود. آیا راه حلی برای رفع این مشکل وجود دارد؟
مورد ب: با نامزدم هماهنگی کامل دارم، به او علاقه مندم و ایراد مهمی در وی نمی بینم. تنها مشکل این است که بعضی روزها از سردرد و خستگی و بی حوصلگی شکایت می کند و از من کناره می گیرد و در مقابل اصرار من برای این که بیش تر با هم باشیم از کوره درمی رود. این حالت او چند روزی طول می کشد و پس از آن حوصله اش سرجایش می آید. اگر چه این حالات او خیلی شدید نیست ولی تا حدودی مرا نگران می کند. علت این خلق و خوی متغیر او چیست؟
علت تغییرات چند روزه ی خلق و خوی خانم ها چیست؟
علت دقیق آن مشخص نیست، ولی وجود تغییرات هورمونی در خانم ها را مسبب این علایم به شمار می آورند. هورمون های زنانه (استروژن و پروژسترون)در طول ماه تغییراتی دارند که منجر به دوره های خونریزی ماهانه (قاعدگی) می شوند و همین هورمون ها بر خلق و خوی آن ها نیز تأثیر می گذارند.علایم دلتنگی پیش از قاعدگی حدود یک هفته قبل از شروع خونریزی ماهانه آغاز می شود و چند روز بعد از قاعدگی از میان می رود و به همین دلیل است که اثر این تغییر هورمون ها را در دلتنگی های بیمار مؤثر می دانند. ورم کردن بدن و پستان ها و افزایش وزن را نیز به تغییرات هورمونی نسبت می دهند. البته بر نقش شرایط زندگی و حوادث استرس زای آن هم تأکید می شود. به طور کلی در زمینه ی شرایط روحی نامناسب، تغییرات هورمونی قادرند اثرات خاص خود را بر بدن اعمال کنند. البته همان طور که ذکر علت اصلی این تغییرات خلق وخو هنوز به طور دقیق مشخص نیست.
گاهی علت علایم بیماری به خصوص علامت های جسمی آن به بیماری های زنان و زایمان مربوط می شود، مثل اختلال در هورمون های زنانه یا کیست تخمدان و غیره و به همین دلیل مراجعه به متخصص زنان و زایمان نیز لازم است.
ملال پیش از قاعدگی چه علایمی دارد؟
مهم ترین علایم آن تغییرات در عواطف و روحیه ی خانم هاست. شایع ترین علامت، احساس افسردگی و نومیدی است که با سرزنش خود و احساس گناه بی مورد همراه می شود. غمگینی، گریه، زودرنجی، حساسیت به رفتار دیگران و آزرده خاطر شدن هم دیگر علایم اند. بی علاقگی نسبت به اموری که قبلاً مورد توجه فرد بوده، مثل کار کردن، دید و بازدید، تفریحات، درس خواندن و ملاقات دوستان هم ممکن است به وجود بیاید. احساس کمبود انرژی و زود خسته شدن، کاهش اشتها، کاهش خواب و گاهی پرخوابی از دیگر علایم این مرحله است.گاهی نیز اضطراب وجود دارد و هم چنین عصبانیت و زودخشمی و از کوره در رفتن هم مشاهده می شود که می تواند منجر به درگیری با سایرین از جمله همسر شود.
بعضی از تغییرات و علایم جسمی نیز به وجود می آید، مثل سردرد، دردهای عضلانی و مفاصل، احساس ورم شکم، درد و حساسیت و تورم پستان ها و گاهی افزایش وزن بدن. البته کلیه ی علایم فوق محدود به چند روز هستند و با شروع قاعدگی از بین می روند. چنان چه علاوه بر این عارضه، بیماری افسردگی هم وجود داشته باشد، علایم فوق شدیدتر خواهند بود.
در طی این روزها شوهر باید بداند که اگر همسرش در طی ماه چند روز بدخلق و عصبی و افسرده می شود، دلیل آن وجود ناراحتی یا نارضایتی از زندگی یا عوامل دیگر نیست بلکه تغییرات هورمونی علت این امر است. او باید سعی کند در طی این چند روز با وی مدارا نماید، در مقابل عصبانیت های او تحمل داشته باشد و ملایمت به خرج دهد و حتی همسر را دلداری دهد. از جر و بحث کردن با وی بپرهیزد و صحبت در مورد مسائل مهم و جدی و بحث برانگیز را به روزهای دیگر موکول کند و به طور کلی در این چند روزه مراعات وی را بنماید.
با توجه به این که درمان های دارویی و غیردارویی در پیش گیری و کنترل علایم مؤثرند، تشویق همسر به مراجعه کردن به پزشک نیز ضرورت دارد.
باید توجه داشت که اگر افسردگی محدود به این چند روز نبود و در تمام طول ماه ادامه یافت، باید به فکر بیماری مهم تری بود که درمان آن ضروری است.
بهتر است در این دوره همسر تا حدی در امور منزل به وی کمک کند و مسئولیت های فرزندان را هم بیش تر به عهده بگیرد، چرا که علایم بیماری مانع از آن است که بیمار توانایی انجام وظایف خود را داشته باشد.
آیا برای درمان ملال پیش از قاعدگی، مراجعه به پزشک لازم است؟
چنان که گفته شد حدود 80 درصد خانم ها علایم خفیف این بیماری را در روزهای مشخصی دارا هستند که چندان اختلالی در زندگی شان به وجود نمی آورد، ولی حدود 5 درصد این افراد گرفتار علایم شدیدی می شوند که آسایش شان را از بین می برد و در روابط شان با همسر و فرزند و دیگران تأثیر می گذارد. از آن جا که درمان توسط پزشک می تواند در پیش گیری و کاهش علایم بیماری مؤثر واقع شود، بهتر است از این درمان استفاده شود.مراجعه به روان پزشک و پی گیری درمان تأثیر مثبتی بر رفع علایم خواهد داشت. گاهی نیاز به متخصص زنان یا غدد هم وجود دارد تا اگر اختلالی در هورمون های زنانه مشاهده شد، درمان مناسب در مورد آن صورت گیرد.
در صورتی که علایم ملال پیش از قاعدگی بیش از حد باشد و موجب آشفتگی در زندگی و روابط بین افراد خانواده شود و خود فرد مبتلا تمایلی به درمان نداشته باشد، بهتر است همسر او با لحنی ملایم که موجب آزردگی نشود، (چرا که اکثر افراد توصیه ی دیگران جهت مراجعه به روان پزشک را به معنای تحقیر خود به حساب می آورند و از آن دلخور می شوند.) او را به مراجعه کردن به روان پزشک مجاب کند.
همان گونه که ذکر شد حمایت از بیمار توسط افراد خانواده از اصول مهم درمانی است. در وهله ی اول لازم است خود بیمار بداند که این کج خلقی و افسردگی اش ناشی از تغییرات ماهانه ی هورمونی است و باید تا آن جا که امکان دارد در این روزها خود را از شرایط استرس زا دور نگه دارد و آرامش روانی داشته باشد. اطرافیان نیز سعی کنند در این دوره با وی مدارا نمایند. از جر و بحث بپرهیزند و اگر وی حوصله ی کار یا دید و بازدید را ندارد به نظر او احترام بگذارند و مطابق میلش رفتار کنند. در کار منزل به او کمک کنند تا این دوره ی چند روزه ی ملال سپری شود.
اقدامات دارو درمانی نیز نقش مهمی در پیش گیری و کنترل علایم دارد که تجویز نوع آن بستگی به نظر پزشک معالج دارد و معمولاً شامل داروهای ضد افسردگی مثل فلوکستین و داروهای مشابه، داروهای آرام بخش مثل آلپرازولام، داروهای ضد درد و گاهی داروهای افزایش دهنده ی ادرار برای کاهش ورم می شود.
متاسفانه مشاهده شده اکثر خانم هایی که حتی به علایم شدید اختلال دچار هستند، هیچ گونه اقدامی جهت درمان نمی کنند و در هر ماه به مدت چند روز گرفتار این علایم ناخوشایند می شوند.
منبع مقاله : شاملو، فرهاد؛ (1388)، من و افسردگی همسرم (همه ی آن چه که باید درباره ی افسردگی همسر خود دانست)، تهران: نشر قطره، چاپ اول
