روشها و فوائد تشویق در تربیت

اهمیت بوسیدن کودک و در آغوش گرفتن آنها

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:

«اکثروا من قُبلة اولادکم فانّ لکم بکلّ قُبلة درجةً فی الجنة»
فرزندان خود را زیاد ببوسید زیرا با هر بوسه برای شما مقام و مرتبتی در بهشت فراهم می شود.
روزی رسول اکرم صلی الله علیه و آله با اصحاب خود به راهی می رفت در میان راه با نوه خود امام حسین علیه السلام در حالیکه کودکی پیش نبود برخورد کرد. امام حسین علیه السلام با دخترکی مشغول بازی بود. پیامبراکرم صلی الله علیه و آله از اصحاب خود جدا شد و به طرف امام حسین علیه السلام آمد امام حسین علیه السلام به این سو و آن سو فرار می کرد و پیامبر با رفتار کودکانه خود امام حسین علیه السلام را می خنداند سپس او را نگاهداشت و یکی از دستها را زیر چانه و دست دیگر را روی فرق سر امام گذاشت و او را بوسید و فرمود:
«انا من حسین و حسین منی احب الله من احبه»
1- باید عمل و اخلاق نیک کودک را تحسین کنید نه خود او را زیرا کودک باید به خوبی بفهمد که کار نیک ارزش دارد نه شخص، و ارزش هرکس به واسطه کار نیک اوست.
2- تشویق و تحسین نباید از حد تجاوز کند زیرا ممکن است بچه را به غرور و خودبینی مبتلا سازد.
3- باید اولین تقلیدها و همانند سازیهای مثبت فرزند خود را به فال نیک بگیرید و او را در مسیر مطلوب هدایت و تشویق نمایید.
4- آنها را در انجام کارهای خویش تشویق کنید چرا که آنها مایلند محصول کار خویش را با دنیایی از اشتیاق و شور به خانواده برده و خود را در معرض نسیم مهرآمیز و تشویق والدین قرار دهند.
5- با تحسین و تقدیر باعث شوید که کودک به خود اعتماد پیدا کند و اطمینان نسبت به کاری که انجام می دهد داشته باشد، این امر سبب می شود که در تصمیم گیری و اجرا، قاطعیت بیشتری از خود بروز دهد.
6- در تقدیر و تحسین کودکان خود اصل بر این است که به گونه ای عمل کنید که او را به وظیفه شناسی سوق دهید و مسئولیت شناس ببار آورید و عمل تزلزل درونی او را به گونه ای از میان ببرید و او را در انجام تلاشش بیش از پیش کوشا سازید همچنین تلاش و مراقبت او را به گونه ای جهت بدهید که از موفقیت خود احساس شادمانی نماید و باز هم از کودکتان بخواهید آن را ادامه دهد.
7- وقتی در مورد یک کودک به یک نظر و فکر صحیح و منطقی برخورد کردید آن فکر را تأیید کرده، و عملاً صاحب آن را تشویق کنید.
8- نباید تشویق و تقدیر از حدود متناسب خارج شود بلکه هر فعالیتی را باید مطابق با میزان لیاقت کودک و مشکلاتی که کودک رفع کرده است بسنجید.
9- ضروری است که به کودک روحیه بدهید سعی نمایید نقطه مثبتی در زندگی او پیدا کرده و آن را مورد تقدیر قرار دهید.
10- نام بزرگان و قهرمانان برجسته فضیلت را برای کودکان خود انتخاب کنید زیرا اثر تلقینی و تربیتی چنین نامهایی برای کودک، خاطره انگیز و پرافتخار است.
11- تحسین و تمجید شما مشوقی برای حرکت و فعالیت کودکانتان می باشد.
12- تا ممکن است برای هدایت فرزندان و فراگیران خویش بویژه کودکان از روشهای تشویقی استفاده کنید.
13- وقتی که کودکی در حال آموختن رفتاری تازه است پاداش دادن پیاپی بهترین روش یادگیری است.
14- توجه داشته باشید که میزان تشویق و تقدیر نباید بیش از ارزش کار کودک باشد و کودک را به تشویق و پاداش عادت ندهید.
15- در تشویق نباید مبالغه و افراط کنید تا رنگ تعلق بخود بگیرد و احیاناً رشوه پردازی تلقی شود.
16- والدین باید بدانید که تشویق به منزله منبعی است که نیروی اضافی برای انجام دادن کارها در بچه ها ایجاد می کند.
17- به جای سرزنش کودکانتان اعمال مثبت او را تشویق کنید.
18- متوجه باشید کودک را با ملایمت در اجرای رفتار مطلوب کمک کنید و پس از کامل شدن رفتار باید پاداش بگیرد و تشویق شود انگار که آن رفتار را خودش عملاً انجام داده است.
19- تحسین و تشویق شما به عمل خوب، ذوق او را در اصلاح خود برمی انگیزد.
20- سعی کنید کودک را به ازای هر پیشرفتی تشویق کنید.
21- نقطه مثبت در زندگی فرزندتان را شناخته و مورد تحسین قرار دهید.
22- برای رفتارهای خوب کودکان خود از پاداشهای طبیعی استفاده کنید. پاداشهای طبیعی بهتر از خریدن اسباب بازی و دادن پول و شیرینی است.
23- در تربیت کودکان خود به محبت و تشویق بیشتر از تنبیه توجه کنید.
24- به فرزندان شایسته و صالح خود امتیاز دهید.
25- علت تشویق را معین کنید تا کودک بداند برای چه کار شایسته ای تشویق شده است.
26- کودک را در حضور جمع تشویق کنید چون در این صورت اثر بیشتری دارد.
27- یکی از طرق ارضاء‌ انگیزه حب ذات، تشویق رفتاری است که کودک انجام داده، تأیید و تمجید کودک چیزی جز رضایت برای وی نیست بویژه که این تحسین در حضور جمع صورت گیرد و دیگران شاهد تحسین کودک باشند.
28- کودکانتان را تشویق کنید زیرا تشویق به منزله منبعی است که نیروی اضافی برای انجام دادن کارها در افراد ایجاد می کند.
29- فرمانها و دستورات خود را خوشایند کنید آن هم در لباس تشویق، ترغیب و تحریک که حتی الامکان به آزادی کودک لطمه وارد نیاید.
30- برای اینکه رفتاری در کودک تقویت شود یا دوام یابد ترتیبی بدهید که پس از اینکه کودک هر بار رفتار مورد نظر را انجام داد پاداشی به او بدهید به بیان دیگر هر رفتار مطلوب کودک نتیجه خوشایندی به دنبال داشته باشد.
31- هرچند یک بار بچه ها را در سنین گوناگون تشویق کنید تا راههای سخت و دشواری را دنبال نمایند.
32- از کودکی بچه ها را تشویق کنید تا جستجوگر و جوینده باشند.
33- بچه ها را تشویق کنید غذاهای جدیدی را امتحان کنند و سعی کنند غذای مورد علاقه خودشان را خود پخته و تهیه نمایند «البته باید یاد داده و راهنمایی کنید.»
34- کوچکترین رفتارهای مثبت و مطلوب را تشویق کنید.
35- از تشویق بیش از تنبیه استفاده نمایید، برای اینکه در پیشرفت رفتاری و درسی کودک مؤثر است.
36- اگر کودک عمل خوبی را انجام داد تشویق کنید ولی این تشویق نباید بصورت رشوه درآید چرا که کودک باید بداند عمل خوب به عنوان وظیفه شخصی و اجتماعی است بدون اینکه توقعی برای ستایش آن داشته باشد. ولی فرزندانتان را به خاطر انجام عمل خوب و اینکه او فردی وظیفه شناس است تشویق کنید.
37- نوجوان و جوان را از جایگاه رفیع و ارزشمندی که نزد خدا دارند مطلع کنید که در ترغیب و تشویق آنان نسبت به مسائل اخلاقی و مذهبی نقش تعیین کننده ای دارد.
38- تشویق و ترغیب و محبت و اهمیت دادن می توانند به کودکان کمک کنند پس سعی کنید تا احساس تعلق لازم را به دست آورند، که بدینوسیله انگیزه بدرفتاری در آنها از بین می رود.
39- رفتارتان با کودک همیشه با تشویق و تحسین باشد. در این صورت کودک فردی متکی به خود بار می آید.
40- والدین عزیز به این نکته توجه داشته باشید که پاداش و مجازات کودکان باید متناسب با عقل آنها باشند.
41- موفقیتهای کودک خود را تشویق کنید تا مسئولیت را تجربه کند و علایق خود را بشناسد.
42- سعی کنید علایق درونی فرزندتان را شناسایی کنید. انگشت روی کارهای مثبت او بگذارید تا از این طریق اعتماد به نفس او را تقویت کنید.
43- کودک خود را به سبب اعتراف کردن به کارهای خطایی که انجام داده است و گفتن حقیقت، مورد ستایش و تشویق قرار دهید و به آنها بفهمانید که گفتن حقیقت پسندیده و کتمان آن ناپسند است.
44- توجه داشته باشید که تأیید رفتار کودک و یا عدم تأیید لازم است نسبت به موارد مشخص صورت گیرد و به گونه ای نباشد که موجب ابهام و سردرگمی و تعارض فکری و عاطفی وی شود.
45- از عواملی که شما را در تشویق شاگردان به علم و دانش مدد می کند استفاده نمایید و به آنها گوشزد کنید که باید نسبت به مسائل دنیوی به امکانات و به اندازه کفایت، قناعت و بسنده کنند تا از این طریق بتوانید آنها را از انگیزه دنیاگرایی که موجب دل مشغولی و پریشانی خاطر آنها می گردد دور نگهدارید.
46- با پاداش در برابر رفتار مطلوب و پاداش ندادن در برابر رفتار نامطلوب احساس امنیت بیشتری به نوجوانان بدهید.
47- نحوه صحیح تمجید، تشویق، تحسین و تعریف کردن از فرزندان خود را در نظر داشته باشید تا نتایج نیکویی به بار آورد.
48- سعی کنید با تشویق و ترغیب، قدرت تحمل کودکان و نوجوانان را در نماز خواندن افزایش دهید و از تحقیر آنها خودداری کنید و نماز خواندن کودکان دیگر را به رخ فرزندانتان نکشید.
49- نماز را با تشویق و تأیید همراه کنید. عمل کودک را در این زمینه بستایید و آن را مهم بشمارید آن چنان که عظمت کار باورش شود.
منبع مقاله :
شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم