چگونگی ارتقای سبک زندگی اسلامی در سال حماسه اقتصادی (1)
از زمانی که پای اولین خواستگار به خانه خانواده‌های دختردار باز می‌شود، تمام هم و غم مادراین می‌شود که فلان برند یخچال و ماشین‌لباسشویی، فلان سرویس خواب و مبلمان معروف و فلان سرویس کریستال چک را بخرد تا دخترشان پیش در و همسایه و به قول معروف فک و فامیل و دخترعمو و دخترخاله که به تازگی ازدواج کرده‌اند، سرافکنده نشود. و از سوی دیگر هم و غم عروس خانم هم فقط این است که بهترین خرید را با مارک‌های معروف داشته باشد تا بتواند پرستیژی از این طریق برای خود دست و پا کند. و وقتی وارد خانه‌اش می‌شود تمام وسایل باید ست باشد و هیچ‌کم و کسری نداشته باشد.درست از زمانی که پای مصرف‌گرایی و غرب‌زدگی در زندگی خانواده‌های ما باز شد و از وقتی سریالهای تلویزیونی به کمک شبکه های مختلف ماهواره‌ای با تبلیغات فریبنده وسایل لوکس و غیرضروری توجه بینندگان بخصوص خانمها را به خود جلب کرد، از همان موقع بود که سبک زندگی اسلامی جای خود را به زندگی اشرافی‌گری و پرتجمل البته در برخی خانواده‌های خود باخته و به اصطلاح متمول داد.
جوانان و زوجهای دم‌بخت برای مهار آمار طلاق، جلوگیری از خشونت و درگیری‌های خانوادگی به خاطر مال دنیا و داشتن وسایل لوکس در شروع زندگی نیازمند الگوی مناسبی از زندگی ائمه معصومین(ع) هستند. حضرت فاطمه‌زهرا(س) دختر پیامبر خدا زندگی خود را در خانه حضرت علی(ع) با یک گلیم ساده، یک سنگ آسیاب و چند تکه ظروف گلی آغاز کرد و چه شیرین و زیبا و چه ساده و بی‌آلایش زندگی کردند.
سبک زندگی اسلامی در سال حماسه اقتصادی تنها منوط به وسایل و لوازم خانه نیست، بلکه در عرصه‌های مختلف تولیدی و اقتصادی، سیاسی و اجتماعی طبق منویات رهبر معظم انقلاب باید در دستور کار همه مسئولان و مردم قرار گیرد.
در این میان برای تحقق حماسه اقتصادی، تبیین سبک زندگی اسلامی می‌تواند نقش‌آفرینی کند.
دنیایی آباد، آخرتی پربار
نظام اقتصادی اسلام مبتنی بر دو مؤلفه ساخت دنیایی آباد و ساخت آخرت پربار است.آنچه تفاوت بنیادین بین نظام اقتصادی اسلام و مکاتب اقتصادی غربی است، این است که بنیان نظام اقتصادی اسلام بر آخرت و آبادانی دنیا جهت نیل به آخرت است و تمام نظام‌هایی که در اقتصاد اسلامی داریم مثل خمس، زکات، صدقه و وقف برای تحقق این امر است.
دکتر محمدرضا کرمی، استاد دانشگاه درگفت‌وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه اگر کسی درآمد سالانه‌ای بیش از حد نیاز داشته باشد مکلف است 1/5 آن را در اختیار مستمندان و تبلیغ دین قرار دهد، می‌گوید: «همچنین اگر در عرصه تولید کشاورزی و دامپروری فعال باشد بحث زکات در مورد او واجب می‌شود. هر دو این مقوله علاوه بر نفع اقتصادی که برای جامعه دارد به عنوان یک وظیفه الهی و امر تعالی‌بخش در کنار نماز قرار گرفته است.» وی با بیان این نکته که یکی از مقولاتی که در فرهنگ اسلامی و بخصوص شیعه بسیار پربار و اثربخش بوده است فرهنگ وقف می‌باشد، می‌گوید: «وقف یعنی آنکه ما بخشی از مال خود را برای استفاده از عموم قرار دهیم این سنت حسنه نیاز به مال فراوان و گسترده ندارد.
یکی از سنت‌های قدیمی، وقف کتاب بوده است که یک نفر حتی یک یا چند جلد کتاب را برای گسترش دانش وقف می‌کرده است.»
به اعتقاد این استاد دانشگاه اگر سنت وقف در جامعه احیا شود و مبتنی بر وقفهای کوچک و عام‌المنفعه باشد فرهنگ وقف در جامعه احیا می‌شود و تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند از همین نقطه آغاز شود.
به دکتر کرمی می‌گویم در شرایطی که اکثر جوانان و خانواده‌ها فقط به فکر تامین معاش خود هستند و کسی به فکر این سنت‌ها نیست چطور می‌توان توقع داشت این سنت‌ها تحقق یابد و مشکلات فرهنگی و اقتصادی جامعه با کمک این سنت‌ها رفع شود، پاسخم را این‌طور می‌دهد: «باید باور کنیم که رفاه دنیا ذیل سعادت آخرت معنا پیدا می‌کند و ما بخشی از رفاه دنیای خود را برای نیل به سعادت آخرت هزینه کنیم.»
وی به کم‌کاری‌هایی که در این زمینه صورت گرفته اشاره می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه کم‌کاری در حوزه اطلاع‌رسانی برای گسترش سبک زندگی اسلامی صورت گرفته است.»
وقتی همه‌چیز به تجملات ختم می‌شود!
چه عواملی باعث شد از سبک زندگی دینی فاصله بگیریم و به جای توجه به مظاهر دینی، ارزش‌های غربی را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم!؟ برخی زوجهای جوان ما چرا نتوانستند از زندگی حضرت زهرا(س) الگو بگیرند و به جای توجه به آخرت و راه سعادت دنیوی و اخروی، فقط به تجملات چشم دوخته‌اند؟ مگر پدران و مادران ما در ابتدای زندگی خود از رفاه کامل برخوردار بودند که الآن بچه‌ها توقع دارند برای شروع زندگی در خانه‌ای لوکس و مدرن و پر از وسایل و لوازم غیرضروری، پا بگذارند؟خانم دکتر فرشته روح‌افزا، استاد دانشگاه و مدیرطرح، برنامه و تدوین سیاست شورای فرهنگی اجتماعی زنان در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان توضیحات مفصلی در این خصوص با استناد به تحقیقات زیادی که در این مقوله صورت گرفته، ارائه می‌دهد.
وی می‌گوید: «مشکلات مالی مردم رابطه تنگاتنگی با سبک زندگی آنها دارد. وقتی قرار است یک خانواده تک فرزندی برای تنها بچه خود اتاق خواب مجزا با وسایل خصوصی فراهم کند، او را به انواع و اقسام کلاسهای اضافه بفرستد، لباسهای مارک‌دار به او بپوشاند، طبیعی است که اولا به فکر بچه دوم و سوم نمی‌افتد و ثانیا خود را غرق در سختی‌ها می‌کند تا رفاه کاذب را برای او فراهم کند.
در این شرایط است که والدین غصه هزینه‌های اضافه را می‌خورند و بچه‌دار نمی‌شوند بنابراین سبک زندگی غربی بین خانواده‌های ما باید عوض شود.»دکتر روح‌افزا اضافه می‌کند: «اوقات فراغت بچه‌ها در سبک زندگی امروزی با پدر و مادر تعریف نمی‌شود ما اوقات فراغت پر خرج را تعریف می‌کنیم، یعنی والدین کار می‌کنند تا بچه‌ها در آرامش باشند. این کار نشان می‌دهد فرهنگ غربی مدل زندگی مردم را تغییر داده است و باید این روش اصلاح شود.»
مدیر طرح، برنامه و تدوین سیاست شورای فرهنگی اجتماعی زنان با بیان اینکه دسته‌بندی‌های مختلفی در مورد سبک زندگی از منظر رفتاری داریم به سبک زندگی در مقیاس فردی، خانواده، مقیاس اجتماعی، اقتصادی، حکومت اسلامی و مقیاس بین‌المللی اشاره می‌کند و می‌گوید: «هر یک از این مقیاس‌ها خود مباحث جداگانه‌ای را می‌طلبد که شاید نیاز به چندین شماره گزارش دارد. ولی نکته مهم در سبک زندگی الگوهای مصرفی است که نیاز به اصلاح دارد.»
به اعتقاد دکتر روح‌افزا، ما در سبک زندگی الگوی اسلامی، در حلال حساب داریم و در حرام عقاب.
در سبک زندگی از نگاه اسلامی می‌بینیم نقطه مقابل ما سبک زندگی غربی قرار دارد که هویت را با تجملات تعریف می‌کند. هویت را در مبلمان و چینش دکوراسیون خانه می‌داند.
در یک خانه 40 متری یک تلویزیون 45 اینچی می‌گذاریم و با محصولات مارک‌دار خارجی پرستیژ کسب می‌کنیم.
این استاد دانشگاه می‌گوید: «در الگوی مصرفی که رهاورد غربی‌هاست صله رحم در سبک زندگی ما قطع می‌شود و چون از پس هزینه‌های تجملی کاذب برنمی‌آییم ترک صله‌رحم می‌کنیم.»
دکتر روح‌افزا با تاکید بر این نکته که در جامعه و در سیستم گردش مالی اسلامی بر مسائلی چون خمس و زکات و وقف نگاه ویژه‌ای وجود دارد، می‌گوید: «این نگاه در مورد مالیات وجود ندارد. افراد زیادی داریم که درآمدهای میلیاردی دارند ولی مالیات نمی‌پردازند، حال آن که در سبک زندگی اسلامی افراد خودشان خمس مال را پرداخت می‌کنند و زکات می‌دهند، صدقه می‌دهند و اموال خود را وقف می‌نمایند ولی نباید بگذاریم این سنت‌ها رو به فراموشی سپرده شود و متاسفانه روی مقوله تهاجم فرهنگی در بحث اقتصادی کار فرهنگی جامعی نکرده‌ایم.»
این استاد دانشگاه با استناد به فرمایش سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) که می‌فرمایند اگر دین ندارید، آزاده باشید، خاطرنشان می‌کند: «این مدل کار از نظر امنیت جامعه که خود افراد خمس و زکات دهند یا مالی را وقف کنند، جایگاه ویژه‌ای دارد و نشان می‌دهد اسلام حرف برتر را در این زمینه می‌زند و باید طبق فرمایش مقام معظم رهبری در زمینه اقتصادی حماسه‌آفرینی کنیم.»
چگونه حماسه اقتصادی محقق می‌شود؟
به او می‌گویم چگونه این حماسه‌آفرینی شکل می‌گیرد و چه باید کرد؟ دکتر روح‌افزا این طور پاسخم را می‌دهد: «مردم باید در این مورد متقاعد شوند، اگر همه دین مدار باشیم و دلایل موجه داشته باشیم، جامعه امن‌تری خواهیم داشت، همه باید نسبت به فقرا و همسایگان خود مسئول باشیم و فردگرایی و خودمحوری را جایگزین نوع‌دوستی کنیم.»دکتر روح‌افزا در ادامه به سبک زندگی در مقیاس اقتصادی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در سبک زندگی اسلامی، مالکیت اسلامی، بانک اسلامی، قرض‌الحسنه و بانکداری بدون ربا داریم ولی در سیستم غربی سیستم ربوی، مقروض بودن دائمی به بانک ترویج داده می‌شود. در سبک زندگی اسلامی رزق مقدر شده و نظام‌مند الهی را در مقابل ذخیره حداکثری و اعتباری خرج کردن در مدل زندگی غربی داریم. باید سیستم اقتصادی اسلامی را که هنوز در جامعه ایجاد نشده ایجاد کنیم.»
به اعتقاد دکتر روح‌افزا، نظر مقام معظم رهبری در بحث حماسه اقتصادی، آرامش اقتصادی است که با یک برنامه‌ریزی صحیح اقتصادی می‌توان به آن دست یافت.»
آسیبهای وارده به سبک زندگی دینی
دکتر محمدرضا کرمی در گفت‌وگو با کیهان به آسیبهای وارده به سبک زندگی اسلامی اشاره می‌کند و به دلایل فاصله گرفتن از زندگی دینی می‌پردازد. وی با بیان این نکته که در عرصه دینی پس از انقلاب دچار دو بحران شدیم، می‌گوید: «بحران اول گرایش شدید به سبک زندگی دینی و کمبود عالم پاسخگو در این زمینه است. این باعث شد برخی مبتنی بر سلایق و بعضا با انحرافات شدید یک تعریفی از زندگی دینی ارائه دهند که با حقیقت سبک زندگی دینی فاصله زیادی داشت. گروههایی مثل فرقان نمونه بارز این بحران است و این جریان با جریان سلفی‌گری امروز قابل مقایسه است.»این استاد دانشگاه و کارشناس مسائل فرهنگی می‌گوید: «بحران دیگر زمانی شکل گرفت که ما تعداد بسیار زیادی عالم دینی تربیت کردیم که توان پاسخگویی به نسل امروز در حوزه دین و سبک زندگی را دارند، اما کانالهای ارتباطی مناسبی برای انتقال آنها فراهم نشده است.متاسفانه فضای مجازی، گروه‌های هم‌سن، رسانه‌ها و دیگر عوامل باعث شد صدای عالم دینی به گوش مخاطب نویسنده با وجود تولید انبوهی از محصولات جامعه امروز نرسد و ما از شناخت درست یک زندگی اسلامی غافل باشیم.»
از او می‌خواهم در مورد راهکارها صحبت کند که در راستای تحقق منویات مقام معظم رهبری باشد، می‌گوید: «امروز اگر کسی بتواند یک سامانه پیامکی وصل کند که در آن محتوای سبک زندگی دینی به مخاطب خاص خود برسد، کمتر از جهاد در جبهه‌های جنگ نیست و قطعا در احیای سنت وقف و بهره‌مندی در تغییر مدل زندگی مؤثر است.»
به اعتقاد این استاد دانشگاه، «اگر هدف غایی اسلام را سعادت فرد و زندگی برای معنویت بدانیم، هر یک از این تلاشها می‌تواند در ذیل این هدف معنا شود و انسان را گامی به خدا نزدیک تر کند.»
دهه پیشرفت و عدالت
در سال حماسه اقتصادی
با توجه به آنکه در دهه پیشرفت و عدالت و سال حماسه اقتصادی با رویکردی که مقام معظم رهبری در مسائل اقتصادی دارند، هستیم، باید از ظرفیت عظیم وقف استفاده کنیم.حجت‌الاسلام غلامرضا محمدزاده، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان تهران در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان در مورد چگونگی استفاده از این ظرفیت می‌گوید: «یکی از سرمایه‌هایی که دارای ظرفیت بسیار بالایی است و عدد و رقم آن قابل توجه است، نهاد وقف می‌باشد که توسط خیرین و واقفین خیراندیش در طول سالیان متمادی تا امروز برای ما به یادگار مانده است. بنابراین یکی از مهم‌ترین موضوعات، فقرزدایی است که نهاد وقف می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.»
چگونگی حرکت در جهت حمایت از تولید ملی و کار و سرمایه ایرانی و تحقق حماسه اقتصادی و تبیین راهکارهای بهره‌گیری از ابزار وقف در جهت‌دهی فعالیت‌های اقتصادی در کشور موضوعی بود که در مورد آن از آقای محمدزاده سؤال کردم.وی یکی از کارکردهای وقف در مسائل فوق را بهبود سرمایه انسانی برای تامین نیازهای جامعه با تاکید بر استعداد داخلی بیان می‌کند و می‌گوید: «نقش اصلی در توسعه یک جامعه و زیربنای توسعه ملی، تربیت نیروی انسانی و سرمایه انسانی است و نهاد وقف از جمله مصادیقی است که در این زمینه هم در مساجد، حسینیه‌ها و امامزادگان و هم براساس نیات واقفین نقش‌آفرینی می‌کند.»
به عنوان مثال وقفنامه های بسیار زیادی راجع به کتابخانه‌ها، دانشگاهها، مدارس و مراکز علمی و آموزشی در کشور وجود دارد و این در راستای تربیت سرمایه انسانی است.
منبع مقاله : www.kayhan.ir
/ج
