به مناسبت اعلام سال 93 به عنوان سال «اقتصاد و فرهنگ، با عزم ملی و مدیریت جهادی» از سوی رهبر معظم انقلاب، دیدگاه‌ها و دغدغه‌های فرهنگی تنی چند از اساتید حوزه و دانشگاه را جویا شدیم که در پی می‌آید.
* آیت‌الله روح‌الله قرهی، مدیر حوزه علمیه امام مهدی (علیه السلام):
رهبر معظم انقلاب نگران این قضیه هستند که عده‌ای در روزنامه، کتاب، فیلم، تئاتر و ... به حقیقت ناب و فرهنگ حقیقی انسان‌ها هجمه کنند. معظم‌له نگران این هستند که به نام فرهنگ، ضدفرهنگ به وجود بیاید، در حقیقت ایشان نگران گوهر وجودی انسان هستند.
«فرهنگ غربی» چیزی را به وجود می‌آورد که باعث خمودگی انسان‌ها و باعث تسلط دشمن بر انسان می‌شود، همچنین باعث می‌شود که دشمن از او سواری بگیرد و مانند زمان طاغوت انسان‌ها را در حال دیگری ببرند و منافع و منابع کشور را یک عده‌ای خاص به خصوص خارجی‌ها غارت و تسلط پیدا کنند.
* محمدعلی آذرشب رئیس مرکز مطالعات فرهنگی ایران و عرب:
در حوزه فرهنگ و تمدن‌سازی از کارهای سطحی، قشری و گزارشی دوری کنیم و به سمت واقعیات برویم. آیا در جامعه ما عناصر سه‌گانه تمدن‌سازی فرهنگ یعنی «احیا»، «عزت» و «استماع» حاکم است؟
ما زمانی که صحبت از جلسات آزاداندیشی و گفت‌وگو می‌کنیم، نخست باید طاغوت‌زدایی کنیم و نگوییم فقط حرف من درست است باید حرف بقیه را هم گوش دهیم و ارزیابی کنیم، بنابراین این مسئله استماع که یکی از مؤلفه‌های فرهنگ اسلامی است اگر نباشد، تمدن سازی صورت نمی‌گیرد.
* حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، رئیس کمیسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی:
غفلت از فرهنگ، غفلت از اهداف، آرمان‌ها و ارزشی است که انقلاب اسلامی برای آن تکوین یافته است. اگر انقلاب اسلامی یک انقلاب سیاسی و اقتصادی نباشد که البته انقلاب در این زمینه‌ها نیز بوده، باید گفت که انقلاب اسلامی ما از افق فرهنگ به وجود آمده است.
اگر برش‌هایی را به فرهنگ، جامعه و نظام اجتماعی بزنیم و سهم خاصی برای هر یک از آنها قائل باشیم برخی اقتصاد و برخی سیاست را اصل می‌داند اما براساس نگاه قرآنی مسئله فرهنگ، اصل است.
* آیت‌الله سیداحمد خاتمی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم:
دغدغه رهبر معظم انقلاب با این رفع می‌شود که مسئولان فرهنگی ما حساسیت بایسته داشته باشند و از لیبرالیسم فرهنگی و تساهل و تسامح فرهنگی دوره اصلاحات دوری کنند. وگرنه اگر لیبرالیسم فرهنگی یا آن تساهل و تسامح زنده شود، قطعاً رخنه در فرهنگ ما و در نتیجه رخنه در شالوده انقلاب پدید خواهد آمد.
* ابراهیم فیاض عضو هیئت علمی دانشگاه تهران:
مشکل امروز در بحث گفتمان‌سازی و حوزه‌های معرفت‌شناسی، شکاف بین حوزه و دانشگاه است. حوزه به شدت تمایل به درون گرایی و بازگشت به آثار گذشته دارد اما دانشگاه به غرب‌گرایی متمایل است. با این ساختار حوزه‌ها به شدت سنت‌گرا و درون‌گرا می‌شوند و به روز حرکت نمی‌کنند اما دانشگاه با غرب‌گرایی سعی در مثبت نشان دادن زشتی‌ها دارد. بنابراین با این ساختار خود به خود مسائل اخلاقی هم در جامعه کمرنگ می‌شود. اختلاف میان حوزه و دانشگاه، اختلاف جهان‌بینی با زندگی روزمره و در نهایت بحران در فرهنگ و زندگی است.
در دیگر امور نیز این نقیصه دیده می‌شود. مثلاً سینمای ما به شدت سیاه‌نما شده و رادیو و تلویزیون هم معرفت‌شناسی صحیح ندارد، اینجاست که ضد گفتمان ایجاد می‌شود تا بن مسائل دینی زده شود.
* آیت‌الله مرتضی مقتدایی قائم مقام رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم:
در امور فرهنگی امروز یک نابسامانی به نظر می‌آید. جناب آقای دکتر روحانی که با شعار اعتدال و امید آمد، بعضی از افراد -که زمینه فساد در آنها بوده است- از این مسأله ذوق‌زده شدند و رو به تسامح و تساهل آوردند، به عبارتی دیگر به اباحی‌گری روی آوردند، این مسائل قطعاً به ضرر کشور است.
یکی از مسائل مهم در فرهنگ اسلامی سبک زندگی است، باید سبک زندگی اسلامی در جامعه ترویج شود و مردم با این سبک آشنا شوند، نوع رفت‌آمد و معاشرت با یکدیگر، روابط والدین با فرزندان، رابطه فرزندان با والدین، نوع رابطه و رفت‌وآمد با همسایگان و بستگان، این‌ها ارزشی است که باید ترویج و اهتمام ورزیده شود، همچنین در امور نشر کتاب‌های دینی باید کتاب‌هایی نشر پیدا کند به ارتقای علمی و دانش جوانان شود و آنها را با موازین اسلام و اخلاق اسلامی آشنا پیدا کنند.
* عماد افروغ، استاد بازنشسته دانشگاه:
به اعتقاد بنده کسانی که در این سال‌ها عهده‌دار مسئولیت‌های فرهنگی بوده‌اند باید پاسخ دهند که تاکنون چه کارهایی انجام داده‌اند، اگر واقعاً می‌خواهیم در راستای منویات رهبری، گام برداریم و عمل کنیم باید مقامات مسئول، را در طی این سال‌ها پیدا کنیم و از آنها سؤال کنیم چه کرده‌‌اید؟!
امروز تمام کم‌کاری‌ها در حوزه فرهنگ به دلیل شکاف میان نظر و عمل است، بنابراین وقتی فقط حرف بزنیم و عمل نکنیم در واقع، ارزش‌ها را به لحاظ گفتاری نشر داده‌ایم و نشر افکاری که به عمل ختم نشود به چه دردی می‌خورد؟!
* حجت‌الاسلام مجتبی کلباسی قائم مقام ستاد اقامه نماز:
آنچه به یک جامعه ارزش می‌دهد فرهنگ آن جامعه است و اگر در این زمینه کمبود داشته باشیم واقعاً باید گفت که دسترنج یک جامعه برباد رفته است! بنابراین باید بر این مسائل مطالعات دقیق صورت گیرد و سپس حاصل این مطالعات تبدیل به برنامه‌های اساسی در فرهنگ کشور شود تا بتواند آن اهداف فرهنگی را تبیین کند.
بسیاری از معضلات در جامعه ریشه در مسائل فرهنگی دارد، ما تا ریشه معضلات فرهنگی را نشناسیم به درستی نمی‌توانیم آنها را حل کنیم و قضاوت‌هایی می‌کنیم که بعضاً خام، یکسونگر یا عجولانه است.
* محسن اسماعیلی، استاد دانشگاه امام صادق (علیه السلام):
فرهنگ اعم از این است که مربوط به این جناح یا آن جناح باشد. دغدغه‌های رهبری از گذشته دور تا اکنون بوده است و در این سال‌ها ما به یک اندازه شریک جرم هستیم بنابراین یک مقدار بالاتر به این قضیه نگاه کنیم. بسیاری از دستگاه‌ها هستند که کمتر مورد نقد قرار گرفته‌اند باید به همه به یک چشم نگاه کنیم.
پرداختن به وظایف فرهنگی را دست کم نگیریم تا زمانی که ائمه جماعات ما بیش از آنکه به مسائل دینی بپردازند به ارائه رهنمود نسبت به جزئیات هسته‌ای علاقه نشان می‌دهند ما وضعیتمان همین است، البته منظورم این نیست که این حوزه‌ها اهمیت ندارند در نهایت همه مباحث باید ذیل فرهنگ باشند.
* آیت‌الله محمود رجبی، قائم مقام مؤسسه امام خمینی (رحمت الله علیه):
اصولاً جنس انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است و قانون اساسی ما نیز بر این نکته تأکید دارد که فرهنگ اسلامی باید مدار تمام شئون نظام جمهوری اسلامی باشد. از سوی دیگر تمام دشمنان ما از آغاز انقلاب تا کنون به ویژه در دهه‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌های وسیعی با تمام امکانات برای ضربه زدن به انقلاب اسلامی از بُعد فرهنگی دارند.
اگر آسیب شناسی و ارزیابی درباره مسئله فرهنگ داشته باشیم می‌بینیم که برای سایر حوزه‌ها بیش از حوزه فرهنگ سرمایه‌گذاری شده است در حالی که موفقیت در بخش‌های گوناگون، منوط به پیشرفت و تعالی در حوزه فرهنگ است.
در مقررات، عزل و نصب‌ها، در فرهنگ عمومی و در فضاسازی فرهنگ عمومی و در یاری رساندن به نهادهای فرهنگی و اختصاص بودجه به بخش فرهنگ، وظیفه دولت و مسئولان نظام اسلامی است که به این موارد توجه داشته باشند.
