پرسش :
پيامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ در چه سني با عايشه ازدواج كردو هدف از اين ازدواج چه بود؟
پاسخ :
قبل از پاسخ به سؤال، بايد به نکته اي اشاره کنم و آن اين که در تاريخ نگاري مباحث عقيدتي و کلامي تأثير فراواني در چگونگي گزارش وقايع و رويدادهاي تاريخي داشته و دارد. در بيشتر موارد حب و بغض ها، در روايت رويداد تأثير گذارند. جريان ازدواج هاي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نيز از اين قاعده مستثني نيست.
بدين معنا که دشمنان اسلام چون توانائي مقابله با آموزه هاي اصيل دين اسلام را ندارند راه هاي ديگري را براي مبارزه با اسلام برگزيده اند. از جمله اینکه به دنبال يافتن نقاط ضعف در وجود پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي باشند. با اين که مستشرقين در مطالعه روشمند تاريخ و تحليل هاي علمي کم توان نيستند، به عمد حوادث و رويدادهاي تاريخي مربوط به قرن ها قبل را، با عرف و رسوم امروزي مي سنجند تا بيش از پيش نسل جوان را به حقايق ديني بد گمان کنند. از این رو بر عهده محققين و عالمان جامعه است تا ترفند هاي ايشان را خنثي سازند.
امّا در مورد سؤال شما، اکثر منابع اهل سنت سال عقد پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و عايشه را دو سال قبل از هجرت، و برخي از ايشان سه سال قبل از هجرت، متذکر شده اند، آنها سن عايشه را در هنگام عقد شش و يا هفت سال بيان کرده اند.
و ازدواج پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را با او در سن نه سالگي عايشه، هجدهماه بعد از هجرت از مکه به مدينه ذکر کرده اند.
تاريخ دقيق عقد، ماه شوال سال دهمبعد از بعثت، که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ پنجاهساله مي باشند و تاريخ ازدواج، ماه شوال؛ یعنی، هجده ماه بعد از هجرت به مدينه اعلام شده است.
بنابراين او در ازدواج نه ساله و در هنگام فوت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ 18 ساله بوده است.[1]
امّا مسائلي بايد مورد توجه قرار گيرند؛ مانند اين که، اکثر روايات مربوط به عايشه و احوال و فضائل او از طريق عبدالله بن زبير خواهر زاده عايشه بيان شده است.[2] و در برخي از روايات تمايلاتي براي فضيلت تراشي براي خاندان زبير مشاهده مي شود؛ مانند، آنچه که در مورد خطاب عايشه توسط پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با کنيه «ام عبدالله» با اشاره به عبدالله بن زبير بيان شده است.[3] يا روايات فضيلت عايشه بر زنان جهان،[4] و روايت هاي مربوط به دستور خداوند براي ازدواج با عايشه[5] و نظائر آن، که نشان از تحميل عقايد نويسندگان سنّي مذهب بر تاريخ دارد. در ضمن بیشتر روايات مربوط به کمی سن عايشه از قول خود او نقل شده[6] و علاقه زنان به کم کردن سن خويش بر هيچ کس پوشيده نيست.
امّا جعفر مرتضي عاملي، در کتاب «الصحيح من سيرة النبي الاعظم» خود در مورد سن بيان شده در مورد عايشه ترديد مي کند و مي گويد: با اينکه اکثر مورخين سن عايشه را در هنگام عقد شش يا هفت و سن ازدواج را نه اعلام مي کنند، ما مي گوييم که سن عايشه بيشتر از اين مقدار بوده است به دلايلي که بيان مي شود:
1. ابن اسحاق مي گويد که، عايشه از جمله کساني است که در سال اوّل بعثت ايمان آورده است در حالي که خردسال بوده و او پس از هيجده نفر مسلمان شده است.[7] چون تعداد مهاجران به حبشه 80 نفر بوده و هجرت در سال پنجم هجري روي داده اگر او نوزدهمين مسلمان باشد بايد در فاصله کمي قبل از بعثت به دنيا آمده باشد.
2. در منابع اهل سنت گفته شدکه، (اسماء) دختر بزرگ ابوبکر مي گويد: وقتي پدرم مسلمان شد به خانه آمد و بلافاصله ما هم اسلام آورديم و عايشه هم در حالي که کوچک بود اسلام آورد؛[8] و گفته شده: اسماء هفدهمين مسلمان بود و در سال 73 هجري در گذشت،[9] به تحقيق که سن او در هنگام مرگ صد يا بيش از آن بود و او 17 سال قبل از بعثت به دنيا آمده بود. و او ده سال از عايشه بزرگتر بود.[10] و در هنگام ولادت او ابوبکر بيست و يک ساله بود.[11] که در نتيجه بنا بر قول خود ايشان عايشه در هنگام هجرت 17 ساله مي شود و اگر به روايات اسلام آوردن ابوبکر دقت شود که اهل سنت مدعي هستند اولين مسلمان است، عايشه در هنگام هجرت بالغ بوده است.
3. ابن قتيبه، سال فوت عايشه را 58 هجري در حالي که نزديک هفتاد سال داشت ذکر مي کند و با اضافه کردن اين مطلب که سال وفات حضرت خديجه ـ سلام الله علیها ـ سه سال يا چهار و يا پنج سال قبل از هجرت، بيان شده است و توجه به نقل قولي از عايشه، که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مرا تزويج کرد در حالي که من نه ساله بودم[12]، معلوم مي شود که عايشه متولد سال اول بعثت و يا قبل از آن است؛ که با روايات مستندات 1 و 2 ناسازگار است که در نتيجه سن عايشه در هنگام عقد در سال دهم بعثت بسيار بيشتر از شش سال و در حدود 13 الي 17 سال معين مي گردد.[13]
امّا در مورد هدف از ازدواج، بايد گفت نکات مختلفي در مورد ازدواج هاي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مطرح شده است. از جمله مسائل سياسي و تحکيم موقعيت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از طريق وصلت با قبايل مختلف؛ امّا در مورد عايشه، اصرار پدر او هم مزيد بر علت بوده است.[14] همان طور که به اين نکته در برخي از منابع اهل سنت اشاره شده است، هر چند برخي از آنها به خاطر مقاصد سياسي و تعصبات مذهبي، اين امر را به گونه ديگري توصيف کرده اند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ حکمت تعدد همسران پيامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ ، محمد علي صابوني.
2ـ همسران پيامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ ،پرسش ها و پاسخ هاي دفتر تبليغات اسلامي قم.
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: ابن اثیر، اسد الغابة، ج6، ص188 ـ 190؛ ابن حجر العسقلانی، الاصابة، ج8، ص231 به بعد؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج1، ص409؛ ابن کثیر، البداية و النهاية،ج3، ص130؛ ذهبی، تاريخ الاسلام، ج1، ص279؛طبری، تاريخ طبري، ج3، ص161؛ بیهقی، دلائل النبوة، ج2، ص409؛ ابن سید الناس، عيون الاثر، ج2، ص367.
[2]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1881 و ما بعد.
[3]. ابن عبدالبر، همان؛ ابن کثير، همان، ج8، ص91.
[4]. ابن اثير، همان، ج6، ص189.
[5]. ابن حجر، همان،ج8، ص234.
[6]. ابن حجر، همان.
[7]. ابن هشام، عبدالملک، همان،ج1، ص254.
[8]. کراجکي، کنزالفوائد، ص124، به نقل از: الجعفر مرتضي عاملي، الصحيح من سيرة النبي الاعظم، ج4، ص97.
[9]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1782.
[10]. ابن اثير، همان، ج6، ص9.
[11]. همان منبع.
[12]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1882.
[13]. العاملي، سيد جعفر المرتضي، الصحيح من سيرة النبي الاعظم، قم، دارالحديث، چاپ اوّل، 1385ش، ج4، ص96 ـ 102.
[14]. ابن سعد، الطبقات الکبري، تحقيق محمد عبدالقاهر العطا، بيروت، دارالکتب العلميه، چاپ اول، 1410ق، ج8.ص49.
منبع: اندیشه قم
قبل از پاسخ به سؤال، بايد به نکته اي اشاره کنم و آن اين که در تاريخ نگاري مباحث عقيدتي و کلامي تأثير فراواني در چگونگي گزارش وقايع و رويدادهاي تاريخي داشته و دارد. در بيشتر موارد حب و بغض ها، در روايت رويداد تأثير گذارند. جريان ازدواج هاي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نيز از اين قاعده مستثني نيست.
بدين معنا که دشمنان اسلام چون توانائي مقابله با آموزه هاي اصيل دين اسلام را ندارند راه هاي ديگري را براي مبارزه با اسلام برگزيده اند. از جمله اینکه به دنبال يافتن نقاط ضعف در وجود پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي باشند. با اين که مستشرقين در مطالعه روشمند تاريخ و تحليل هاي علمي کم توان نيستند، به عمد حوادث و رويدادهاي تاريخي مربوط به قرن ها قبل را، با عرف و رسوم امروزي مي سنجند تا بيش از پيش نسل جوان را به حقايق ديني بد گمان کنند. از این رو بر عهده محققين و عالمان جامعه است تا ترفند هاي ايشان را خنثي سازند.
امّا در مورد سؤال شما، اکثر منابع اهل سنت سال عقد پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و عايشه را دو سال قبل از هجرت، و برخي از ايشان سه سال قبل از هجرت، متذکر شده اند، آنها سن عايشه را در هنگام عقد شش و يا هفت سال بيان کرده اند.
و ازدواج پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را با او در سن نه سالگي عايشه، هجدهماه بعد از هجرت از مکه به مدينه ذکر کرده اند.
تاريخ دقيق عقد، ماه شوال سال دهمبعد از بعثت، که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ پنجاهساله مي باشند و تاريخ ازدواج، ماه شوال؛ یعنی، هجده ماه بعد از هجرت به مدينه اعلام شده است.
بنابراين او در ازدواج نه ساله و در هنگام فوت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ 18 ساله بوده است.[1]
امّا مسائلي بايد مورد توجه قرار گيرند؛ مانند اين که، اکثر روايات مربوط به عايشه و احوال و فضائل او از طريق عبدالله بن زبير خواهر زاده عايشه بيان شده است.[2] و در برخي از روايات تمايلاتي براي فضيلت تراشي براي خاندان زبير مشاهده مي شود؛ مانند، آنچه که در مورد خطاب عايشه توسط پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با کنيه «ام عبدالله» با اشاره به عبدالله بن زبير بيان شده است.[3] يا روايات فضيلت عايشه بر زنان جهان،[4] و روايت هاي مربوط به دستور خداوند براي ازدواج با عايشه[5] و نظائر آن، که نشان از تحميل عقايد نويسندگان سنّي مذهب بر تاريخ دارد. در ضمن بیشتر روايات مربوط به کمی سن عايشه از قول خود او نقل شده[6] و علاقه زنان به کم کردن سن خويش بر هيچ کس پوشيده نيست.
امّا جعفر مرتضي عاملي، در کتاب «الصحيح من سيرة النبي الاعظم» خود در مورد سن بيان شده در مورد عايشه ترديد مي کند و مي گويد: با اينکه اکثر مورخين سن عايشه را در هنگام عقد شش يا هفت و سن ازدواج را نه اعلام مي کنند، ما مي گوييم که سن عايشه بيشتر از اين مقدار بوده است به دلايلي که بيان مي شود:
1. ابن اسحاق مي گويد که، عايشه از جمله کساني است که در سال اوّل بعثت ايمان آورده است در حالي که خردسال بوده و او پس از هيجده نفر مسلمان شده است.[7] چون تعداد مهاجران به حبشه 80 نفر بوده و هجرت در سال پنجم هجري روي داده اگر او نوزدهمين مسلمان باشد بايد در فاصله کمي قبل از بعثت به دنيا آمده باشد.
2. در منابع اهل سنت گفته شدکه، (اسماء) دختر بزرگ ابوبکر مي گويد: وقتي پدرم مسلمان شد به خانه آمد و بلافاصله ما هم اسلام آورديم و عايشه هم در حالي که کوچک بود اسلام آورد؛[8] و گفته شده: اسماء هفدهمين مسلمان بود و در سال 73 هجري در گذشت،[9] به تحقيق که سن او در هنگام مرگ صد يا بيش از آن بود و او 17 سال قبل از بعثت به دنيا آمده بود. و او ده سال از عايشه بزرگتر بود.[10] و در هنگام ولادت او ابوبکر بيست و يک ساله بود.[11] که در نتيجه بنا بر قول خود ايشان عايشه در هنگام هجرت 17 ساله مي شود و اگر به روايات اسلام آوردن ابوبکر دقت شود که اهل سنت مدعي هستند اولين مسلمان است، عايشه در هنگام هجرت بالغ بوده است.
3. ابن قتيبه، سال فوت عايشه را 58 هجري در حالي که نزديک هفتاد سال داشت ذکر مي کند و با اضافه کردن اين مطلب که سال وفات حضرت خديجه ـ سلام الله علیها ـ سه سال يا چهار و يا پنج سال قبل از هجرت، بيان شده است و توجه به نقل قولي از عايشه، که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مرا تزويج کرد در حالي که من نه ساله بودم[12]، معلوم مي شود که عايشه متولد سال اول بعثت و يا قبل از آن است؛ که با روايات مستندات 1 و 2 ناسازگار است که در نتيجه سن عايشه در هنگام عقد در سال دهم بعثت بسيار بيشتر از شش سال و در حدود 13 الي 17 سال معين مي گردد.[13]
امّا در مورد هدف از ازدواج، بايد گفت نکات مختلفي در مورد ازدواج هاي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مطرح شده است. از جمله مسائل سياسي و تحکيم موقعيت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از طريق وصلت با قبايل مختلف؛ امّا در مورد عايشه، اصرار پدر او هم مزيد بر علت بوده است.[14] همان طور که به اين نکته در برخي از منابع اهل سنت اشاره شده است، هر چند برخي از آنها به خاطر مقاصد سياسي و تعصبات مذهبي، اين امر را به گونه ديگري توصيف کرده اند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ حکمت تعدد همسران پيامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ ، محمد علي صابوني.
2ـ همسران پيامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ ،پرسش ها و پاسخ هاي دفتر تبليغات اسلامي قم.
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: ابن اثیر، اسد الغابة، ج6، ص188 ـ 190؛ ابن حجر العسقلانی، الاصابة، ج8، ص231 به بعد؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج1، ص409؛ ابن کثیر، البداية و النهاية،ج3، ص130؛ ذهبی، تاريخ الاسلام، ج1، ص279؛طبری، تاريخ طبري، ج3، ص161؛ بیهقی، دلائل النبوة، ج2، ص409؛ ابن سید الناس، عيون الاثر، ج2، ص367.
[2]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1881 و ما بعد.
[3]. ابن عبدالبر، همان؛ ابن کثير، همان، ج8، ص91.
[4]. ابن اثير، همان، ج6، ص189.
[5]. ابن حجر، همان،ج8، ص234.
[6]. ابن حجر، همان.
[7]. ابن هشام، عبدالملک، همان،ج1، ص254.
[8]. کراجکي، کنزالفوائد، ص124، به نقل از: الجعفر مرتضي عاملي، الصحيح من سيرة النبي الاعظم، ج4، ص97.
[9]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1782.
[10]. ابن اثير، همان، ج6، ص9.
[11]. همان منبع.
[12]. ابن عبدالبر، همان، ج4، ص1882.
[13]. العاملي، سيد جعفر المرتضي، الصحيح من سيرة النبي الاعظم، قم، دارالحديث، چاپ اوّل، 1385ش، ج4، ص96 ـ 102.
[14]. ابن سعد، الطبقات الکبري، تحقيق محمد عبدالقاهر العطا، بيروت، دارالکتب العلميه، چاپ اول، 1410ق، ج8.ص49.
منبع: اندیشه قم
