پرسش :
پیامبراکرم-صلی الله علیه و آله - در دعوت صدر اسلام فرمود ایمان بیاورید تادیگران در مقابل شما ذلیل شوند منظور چه بود؟
پاسخ :
دين اسلام به عنوان آخرين دين و کامل ترين اديان از سوي خداوند توسط آخرين فرستاده خداوند براي راهنمايي و هدايت بشر از هر نوع قوميت، مليت، نازل شد. از آنجا که اين دين بنا به مقتضيات آن زمان در منطقه عربستان ظهور کرد و پيامبرش از قوم عرب انتخاب شد لذا برخي از غير عرب ها از همان صدر اسلام و با گسترش آن به سرزمين هاي ديگربا هر وسیله ممکن خواستند بين قوم عرب و غير عرب تفاوت قائل بشوند و اين گونه تلقين کنند که اسلام قوم عرب را برتر از اقوام ديگر مي داند در اين راستا رفتار و برخورد برخي از عرب هاي حاکم بر جوامع غير عربي بي تأثير نبود.
پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در سن چهل سالگي به رسالت مبعوث شدند که سه سال ابتدايی رسالت ايشان به دعوت سري و مخفيانه و تبليغ چهره به چهره گذشت . و بعد از گذشت سه سال دعوت عمومي آغاز مي شود و اين امر پس از دعوت خويشان آن حضرت در روزی معروف به یوم الدار صورت گرفت. که اين بار حضرت با صداي بلند و رسا عموم مردم را مورد خطاب قرار دادند. وقتي کنار کوه صفا بر بلندي قرار گرفتند با کلمه «يا صباحاه» که عرب آن را در مواقع خبر و گزارش مهم ندا مي دادند، مردم را با خبر ساخت.[1] هنگامی که مردم جمع شدند حضرت فرمود: اي مردم اگر من به شما خبر دهم که پشت اين کوه «صفا» دشمنان شما موضع گرفته اند، و قصد جان و مال شما را دارند. آيا مرا تصديق مي کنيد؟ همه گفتند: آري، زيرا ما تا به حال از تو دروغي نشنيده ايم، آنگاه فرمود: اي گروه قريش خود را از آتش نجات دهيد.[2]
پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ اول مردم را نسبت به خودش که چه ديدگاهي درباره صداقت و راستگويي ايشان دارند. امتحان و آزمايش کرد و سپس آنها را از بت پرستي و غفلت به يکتاپرستي و برابري دعوت نمود.
اما آنچه از کتاب فروغ ابديت نقل شده عبارت کتاب مذکور چنين است:
بعد از آنکه حضرت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به طور عمومي رسالت خود را ابلاغ نمودند، سران قريش از راه تطميع پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ وارد شدند و پيشنهاد خود را دادند... پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ درجواب آنها فرمود: من از آنان چيزي نمي خواهم و در ميان اين پيشنهاد ها که به من دادند يک سخن از من بپذيرند تا در پرتو آن بر عرب حکومت کنند غير عرب را پيرو خود قرار دهند.[3]
البته همچنان که اشاره شد حضرت رسول اين کلام را در جواب تطميع اعراب فرمودند که: «شما مي توانيد با پذيرش دعوت من و کلمه لا اله الا الله و متدين شدن به دين اسلام، ديگران را نيز به سوي خود جذب کرد و پيرو آيين خود که اسلام است درآوريد».
البته آنچه در سئوال آمده در فروغ ابديت نيست چنانکه اصل عبارت در منابع ديگر نيز آمده است.
طبرسي مي نويسد: پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بعد از سه سال دعوت مخفي وقتي که آيه، فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشرکين[4]. پس تو به صداي بلند آنچه مأموري را به خلق برسان و از مشرکان روي بگردان، نازل شد حضرت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از منزل خارج شد و روي سنگي قرار گرفت و فرمود: اي گروه قريش اي گروه عرب شما را به عبادت خداوند متعال و دل کندن از بت ها دعوت مي کنم و دعوت مي کنم به اينکه شهادت به يگانگي خداوند دهيد و شهادت دهيد که من فرستاده خداوند هستم پس مرا جواب مثبت دهيد تا «تملکوا بها العرب و تدين العجم و تکونوا ملوکا في الجنه...» به اين وسيله بر عرب حکومت کنيد و غير عرب را هم به دين خود (اسلام) در آوريد و تابع خود قرار دهيد.[5] و در بهشت فرمانروا باشيد بنابراين جمله بايد کامل و درست گفته شود.
قرطبي هم در تفسير خودش به اين امر اشاره کرده مي نويسد: وقتي که پيامبر قريش را به گفتن: لا اله الا الله دعوت کرد تا با گفتن اين جمله بر عرب تملک يابند و به واسطه آن غير عرب را به دين و آيين خود در آورده و مطيع خود سازند (تملکوا بها العرب و تدين لکم بها العجم و تکونوا ملوکا في الجنة...» ولي قريش از گفتن آن ابا کردند و ديگران را نيز مانع شدند و اين در اثر کبر و خود بزرگ بيني قريش بود.[6]
ابوجهل گفت اگر گفته محمد درست است خداوند از آسمان سنگ بر سر ما بريزد يا عذاب دردناک بر ما بفرستد.[7]
اما اينکه چگونه شده در برخي نسخ و کتاب ها «تدين» به صورت «تذل» آمده است.
بايد گفت: در قديم اکثر کتب را به صورت استنساخ (نسخه برداري) مي کردند و اغلب با دست مي نوشتند که احتمال غلط نوشتن اين گونه کلمات بسيار فراوان بود. ديگر اينکه اگرکلمات اين چنيني را با خطوط و کلمات نزديک بهم بنويسند خواندنش سخت مي شود لذا ممکن است «تدين» را در برخي منابع «تدن» بنويسند و اگر در کلمه «تدن» نقطه روي حرف «نون» کمي به حرف «د» نزديک باشد «تذل، خوانده مي شود و اشتباهي که در اين جمله صورت گرفته از اين قبيل مي باشد. چنانچه به اين تغيير و تحول در کلمه تدين در تفسير الاصفي اشاره شده است.[8]
وگرنه ساحت حضرت ختمي مرتبت از اين نسبت هاي ناروا مبرا است، چنانکه درباره اهل ايران سخنان گهرباري قبل از مسلمان شدن ايرانيان گفته با اين مسئله سازگار نيست، پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر اساس توصيف قرآن «و در حقيقت تو بر نيکو خلقي عظيم آراسته اي».[9]
و در جاي ديگر از قرآن کريم پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به عنوان بهترين الگو براي انسان ها معرفي مي کند و مي فرمايد: «البته شما را در اقتداي به رسول خدا چه در صبر و مقاومت با دشمن و چه ديگر اوصاف و افعال نيکو خير و سعادت بسيار است».[10]
بنابراين تعبير «تذل لکم العجم،» قطعا از سوي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ صادر نشده و در اثر اشتباه نسخه برداران چنين اتفاقي افتاده است و الا اصل کلمه و جمله در موارد متعدد، چنين است «تدين لکم بها العجم» و يا شاید چون برخي بخاطر دشمني که با اسلام دارند چنين نسبتي را به پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي دهند و يا شاید افراد مغرضي با اين گونه کلمه سازي در پي بدبين کردن مسلمانان غير عرب به اسلام هستند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ سیره صحیح پیامبر(ص) نوشته سید جعفرمرتضی، ترجمه سپهری.
2- سیره رسول خدا ؛رسول جعفریان. .
پی نوشتها:
[1]. ابن هشام، سيرة النبويه، بيروت، دارالمعرفة، بي تا، ج1، ص351.
[2]. بيهقي، ابوبکر احمد بن حسين، دلائل النبوة، بيروت، دارالکتب العلميه، 1405ق، ج2، ص181.
[3]. سبحاني، جعفر، فروغ ابديت، قم، دفتر تبليغات اسلامي، 1373ش ج1، ص269 ـ 270 «يعطوني کلمِة يملکون بها العرب و تدين لهم بها غير العرب».
[4]. حجر / 94.
[5]. طبرسي، فضل بن حسن، اعلام الوري باعلام الهدي، قم، انتشارات آل البيت(ع)، 1417ق، ج1، ص106.
[6]. قرطبي، محمد بن احمد، تفسير قرطبي، بيروت، موسسه التاريخ، العربي، 1405ق، ج15، ص76.
[7]. مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، ج9، ص210.
[8]. فيض کاشاني، محسن، الاصفي في تفسير القرآن، قم، تبليغات اسلامي، 1418ق، ج1، ص436.
[9]. قلم / 4.
[10]. احزاب / 21.
منبع: اندیشه قم
دين اسلام به عنوان آخرين دين و کامل ترين اديان از سوي خداوند توسط آخرين فرستاده خداوند براي راهنمايي و هدايت بشر از هر نوع قوميت، مليت، نازل شد. از آنجا که اين دين بنا به مقتضيات آن زمان در منطقه عربستان ظهور کرد و پيامبرش از قوم عرب انتخاب شد لذا برخي از غير عرب ها از همان صدر اسلام و با گسترش آن به سرزمين هاي ديگربا هر وسیله ممکن خواستند بين قوم عرب و غير عرب تفاوت قائل بشوند و اين گونه تلقين کنند که اسلام قوم عرب را برتر از اقوام ديگر مي داند در اين راستا رفتار و برخورد برخي از عرب هاي حاکم بر جوامع غير عربي بي تأثير نبود.
پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در سن چهل سالگي به رسالت مبعوث شدند که سه سال ابتدايی رسالت ايشان به دعوت سري و مخفيانه و تبليغ چهره به چهره گذشت . و بعد از گذشت سه سال دعوت عمومي آغاز مي شود و اين امر پس از دعوت خويشان آن حضرت در روزی معروف به یوم الدار صورت گرفت. که اين بار حضرت با صداي بلند و رسا عموم مردم را مورد خطاب قرار دادند. وقتي کنار کوه صفا بر بلندي قرار گرفتند با کلمه «يا صباحاه» که عرب آن را در مواقع خبر و گزارش مهم ندا مي دادند، مردم را با خبر ساخت.[1] هنگامی که مردم جمع شدند حضرت فرمود: اي مردم اگر من به شما خبر دهم که پشت اين کوه «صفا» دشمنان شما موضع گرفته اند، و قصد جان و مال شما را دارند. آيا مرا تصديق مي کنيد؟ همه گفتند: آري، زيرا ما تا به حال از تو دروغي نشنيده ايم، آنگاه فرمود: اي گروه قريش خود را از آتش نجات دهيد.[2]
پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ اول مردم را نسبت به خودش که چه ديدگاهي درباره صداقت و راستگويي ايشان دارند. امتحان و آزمايش کرد و سپس آنها را از بت پرستي و غفلت به يکتاپرستي و برابري دعوت نمود.
اما آنچه از کتاب فروغ ابديت نقل شده عبارت کتاب مذکور چنين است:
بعد از آنکه حضرت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به طور عمومي رسالت خود را ابلاغ نمودند، سران قريش از راه تطميع پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ وارد شدند و پيشنهاد خود را دادند... پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ درجواب آنها فرمود: من از آنان چيزي نمي خواهم و در ميان اين پيشنهاد ها که به من دادند يک سخن از من بپذيرند تا در پرتو آن بر عرب حکومت کنند غير عرب را پيرو خود قرار دهند.[3]
البته همچنان که اشاره شد حضرت رسول اين کلام را در جواب تطميع اعراب فرمودند که: «شما مي توانيد با پذيرش دعوت من و کلمه لا اله الا الله و متدين شدن به دين اسلام، ديگران را نيز به سوي خود جذب کرد و پيرو آيين خود که اسلام است درآوريد».
البته آنچه در سئوال آمده در فروغ ابديت نيست چنانکه اصل عبارت در منابع ديگر نيز آمده است.
طبرسي مي نويسد: پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بعد از سه سال دعوت مخفي وقتي که آيه، فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشرکين[4]. پس تو به صداي بلند آنچه مأموري را به خلق برسان و از مشرکان روي بگردان، نازل شد حضرت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از منزل خارج شد و روي سنگي قرار گرفت و فرمود: اي گروه قريش اي گروه عرب شما را به عبادت خداوند متعال و دل کندن از بت ها دعوت مي کنم و دعوت مي کنم به اينکه شهادت به يگانگي خداوند دهيد و شهادت دهيد که من فرستاده خداوند هستم پس مرا جواب مثبت دهيد تا «تملکوا بها العرب و تدين العجم و تکونوا ملوکا في الجنه...» به اين وسيله بر عرب حکومت کنيد و غير عرب را هم به دين خود (اسلام) در آوريد و تابع خود قرار دهيد.[5] و در بهشت فرمانروا باشيد بنابراين جمله بايد کامل و درست گفته شود.
قرطبي هم در تفسير خودش به اين امر اشاره کرده مي نويسد: وقتي که پيامبر قريش را به گفتن: لا اله الا الله دعوت کرد تا با گفتن اين جمله بر عرب تملک يابند و به واسطه آن غير عرب را به دين و آيين خود در آورده و مطيع خود سازند (تملکوا بها العرب و تدين لکم بها العجم و تکونوا ملوکا في الجنة...» ولي قريش از گفتن آن ابا کردند و ديگران را نيز مانع شدند و اين در اثر کبر و خود بزرگ بيني قريش بود.[6]
ابوجهل گفت اگر گفته محمد درست است خداوند از آسمان سنگ بر سر ما بريزد يا عذاب دردناک بر ما بفرستد.[7]
اما اينکه چگونه شده در برخي نسخ و کتاب ها «تدين» به صورت «تذل» آمده است.
بايد گفت: در قديم اکثر کتب را به صورت استنساخ (نسخه برداري) مي کردند و اغلب با دست مي نوشتند که احتمال غلط نوشتن اين گونه کلمات بسيار فراوان بود. ديگر اينکه اگرکلمات اين چنيني را با خطوط و کلمات نزديک بهم بنويسند خواندنش سخت مي شود لذا ممکن است «تدين» را در برخي منابع «تدن» بنويسند و اگر در کلمه «تدن» نقطه روي حرف «نون» کمي به حرف «د» نزديک باشد «تذل، خوانده مي شود و اشتباهي که در اين جمله صورت گرفته از اين قبيل مي باشد. چنانچه به اين تغيير و تحول در کلمه تدين در تفسير الاصفي اشاره شده است.[8]
وگرنه ساحت حضرت ختمي مرتبت از اين نسبت هاي ناروا مبرا است، چنانکه درباره اهل ايران سخنان گهرباري قبل از مسلمان شدن ايرانيان گفته با اين مسئله سازگار نيست، پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر اساس توصيف قرآن «و در حقيقت تو بر نيکو خلقي عظيم آراسته اي».[9]
و در جاي ديگر از قرآن کريم پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به عنوان بهترين الگو براي انسان ها معرفي مي کند و مي فرمايد: «البته شما را در اقتداي به رسول خدا چه در صبر و مقاومت با دشمن و چه ديگر اوصاف و افعال نيکو خير و سعادت بسيار است».[10]
بنابراين تعبير «تذل لکم العجم،» قطعا از سوي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ صادر نشده و در اثر اشتباه نسخه برداران چنين اتفاقي افتاده است و الا اصل کلمه و جمله در موارد متعدد، چنين است «تدين لکم بها العجم» و يا شاید چون برخي بخاطر دشمني که با اسلام دارند چنين نسبتي را به پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي دهند و يا شاید افراد مغرضي با اين گونه کلمه سازي در پي بدبين کردن مسلمانان غير عرب به اسلام هستند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ سیره صحیح پیامبر(ص) نوشته سید جعفرمرتضی، ترجمه سپهری.
2- سیره رسول خدا ؛رسول جعفریان. .
پی نوشتها:
[1]. ابن هشام، سيرة النبويه، بيروت، دارالمعرفة، بي تا، ج1، ص351.
[2]. بيهقي، ابوبکر احمد بن حسين، دلائل النبوة، بيروت، دارالکتب العلميه، 1405ق، ج2، ص181.
[3]. سبحاني، جعفر، فروغ ابديت، قم، دفتر تبليغات اسلامي، 1373ش ج1، ص269 ـ 270 «يعطوني کلمِة يملکون بها العرب و تدين لهم بها غير العرب».
[4]. حجر / 94.
[5]. طبرسي، فضل بن حسن، اعلام الوري باعلام الهدي، قم، انتشارات آل البيت(ع)، 1417ق، ج1، ص106.
[6]. قرطبي، محمد بن احمد، تفسير قرطبي، بيروت، موسسه التاريخ، العربي، 1405ق، ج15، ص76.
[7]. مجلسي، محمد باقر، بحارالأنوار، ج9، ص210.
[8]. فيض کاشاني، محسن، الاصفي في تفسير القرآن، قم، تبليغات اسلامي، 1418ق، ج1، ص436.
[9]. قلم / 4.
[10]. احزاب / 21.
منبع: اندیشه قم
