پرسش :
آيا مقام حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ از امامان بالاتر است؟
پاسخ :
از نظر اسلام ارزش انسان ها در پيشگاه خداوند متعال به تقوي است. قرآن کريم مي فرمايند: «...إِنَّ أَکرَمَکمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکمْ...».[1]
طبق اين آيه شريفه هر چه درجه تقوي بالاتر باشد فرد متقي نزد خداوند گرامي تر است و اين درجات در ميان انبيا و معصومين ـ عليهم السلام ـ نيز وجود دارد.
حال تشخيص اين که کدام يک از آن ذوات مقدس بر ديگري برتري دارد بسيار مشکل است چرا که مقام معنوي يک انسان فقط براي خداي متعال به صورت کامل معلوم است و ما قادر به فهم و درک آن نيستيم، مگر از معصومين ـ عليهم السلام ـ مطلبي رسيده باشد.
امّا در مورد حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ مقامات و درجات بسيار بالايي ذکر شده است که کمتر کسي اين مقام و درجه را دارا مي باشد و ايشان برترين بانوان و سيده نساء العالمين مي باشند.
براي پاسخ به سؤال بايد دو موضوع را بررسي کرد اوّل اين که ثابت کنيم مقامات حضرت زهرا کمتر از مقام سایر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نبوده است و دوّم اين که مقام ايشان را با ديگر امامان بررسي کنيم و جايگاه اين بانوي دو عالم را مشخص کنيم.
در مورد بحث اوّل که مقام حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ نسبت به مقامات امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ باشد جاي ذکر اين نکته است که از جمله فضائل امامان که آنها را نسبت به ديگر انسان ها متمايز مي کند داشتن مقام عصمت و ولايت مي باشد. حال براي اين که مقام حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ ثابت شود و مشخص شود که جايگاه ايشان کمتر از ديگر امامان نبوده است بايد عصمت ايشان و ولايت ايشان محرز شود و ما به اختصار به اين دو نکته مي پردازيم.
عصمت حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ
عصمت حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ هم داراي شواهد قرآني و هم داراي شواهد روايي مي باشد که علماي شيعه و بعضي از علماي عامه پذيرفته اند و البته همه علماي شيعه عصمت ايشان را پذيرفته اند.
از جمله شواهد قرآني آيه تطهير مي باشد «...إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَکمْ تَطْهِيرًا».[2]
يعني خدا چنين مي خواهد که رجس (هر پليدي) را از شما خاندان نبوت ببرد و شما را پاک و منزه گرداند.
که منظور از اهل بيت رسول اکرم ص حضرت صديقه، امير المؤمنين علي ع و حسنين صلوات الله عليهم مي باشد که پيامبر اکرم ص بعد از نزول اين آيه با حديث کساء به اين نکته اذعان کردند. پس با توجه به اين آيه عصمت حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ ثابت مي شود.[3]
امّا شواهد روايي مثل حديث ثقلين مي باشد که متواتر ذکر شده است و از اين روايت هم عصمت فهميده مي شود.
ولايت حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ
حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ داراي ولايت کليه و تکويني بوده اند که از آيات و روايات توسط علما برداشت شده است.
شهيد مطهري مي فرمايد: «آيه تطهير و حديث ثقلين ناظر به داشتن ولايت اهل بيت ـ عليهم السلام ـ مي باشد».[4]
علامه اميني مي فرمايد: حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ در مقام ولايت شريک امير المؤمنين علي و حسنين ع است».[5]
علامه سيد محمد حسين مير جهان مي فرمايد: حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ در ولايت مطلقه با پدر و شوهر و دو فرزندش شرکت دارد و هم چنين با همه ائمه نه گانه ديگر از اولاد خود».[6]
پس با توجه به اين دو نکته (عصمت و ولايت) فهميديم که حضرت زهرا داراي عصمت و ولايت همچون امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ مي باشد و دو شرط اساسي در برتري اهل بيت در حضرت زهرا هم وجود دارد. حال به بحث برتري حضرت فاطمه زهرا نسبت به ديگر اهل بيت مي پردازيم.
دلائل برتري حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ
1. روايتي که امام حسن عسکري ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: «نحن حجج الله علي الخلق و جدّتنا فاطمه حجة الله علينا» (ما حجت خدا هستيم در بين خلق و فاطمه ـ سلام الله عليها ـ حجت خداست بر ما.[7] و واضح است که حجت بودن حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ بر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ دلالت بر مقام بالاي ايشان نسبت به اين بزرگواران مي باشد.
2. روايتي که امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: اگر حضرت علي ـ عليه السلام ـ نبود که با حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ ازدواج نمايد از زمان آدم تا روز قيامت هيچ گونه کفو و همتايي براي آن حضرت پيدا نمي شد.[8]
دلالت روايت بر برتري حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ به اين صورت است که کفو و همتايي دلالت مي کند دو شخص از حيث مقام و برتري نزديک به يکديگر هستند و کمالات آنها در رتبه نيز به يکديگر نزديک مي باشد که عبارت کفو و همتا ذکر شده است والا اگر مقام و رتبه حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ کمتر بود وجود اين کلمات لغو مي شد و نبايد کفو و همتايي ذکر مي شد.
3. علامه اميني در ذکر برتري حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ بر 11 اختر تابناک مي فرمايد: در ذکر نام پنج تن آل عبا پيامبر اکرم آنها را با تقدم و تأخر مشخص و معين مي فرمايند گويي مي خواهد بيان فرمايد که امير المؤمنين علي ع از زهرا افضل است و مقام زهرا س تالي امير المؤمنين علي ع است. و اگر چنين نبود شايسته نبود، بلکه شايسته بود که اول نام حضرت زهرا س ذکر شود.[9] علامه اميني(ره)، در کتاب فاطمة الزهرا بيش از پانزده روايت بر برتري حضرت زهرا س به همراه استدلال آورده اند.[10]
نتيجه گيري:
نتيجه اين که حضرت فاطمه زهرا داراي مقامات بالايي که اهل بيت ـ عليهم السلام ـ دارا مي باشد هست که مقام عصمت و ولايت مي باشد. پس ايشان از حيث رتبه پائين تر نيستند امّا دلايلي ذکر شد که با توجه به اين دلايل برتري فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ مشخص مي شود و نشان از اين است که جايگاه حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ با ديگر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ فرق دارد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ فاطمة الزهراء، علامه اميني.
2ـ فاطمه بهجة قلب المصطفي، احمد رحماني همداني.
پی نوشتها:
[1]. حجرات / 13.
[2]. احزاب / 33.
[3]. طباطبايي، سيد محمد حسين الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، ج16، ص43؛ مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج17، ذيل آيه 33 احزاب؛ اميني، ابراهيم، فاطمه الزهرا(س)، ص16.
[4]. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، ج3، ص280؛ مکارم شيرازي، ناصر، پيام قرآن، ج9، ص61.
[5]. فاطمه زهرا؛ همان، ص50.
[6]. ميرجهاني طباطبايي، سيد محمد حسين، خبة العاصمة، تحقيق روح الله عباسي، ص306.
[7]. طيب، سيد عبدالحسين، تفسير اطيب البيان، ج13، ص255؛ قزويني، محمد کاظم، فاطمه من المهد الي اللحد، نشر دارالانصار، ص218؛ سبحاني، حميد، اسرار فاطميه، ص27، نشر آيت الله اشراق، عوالم العلوم، ج11، ص5 و... .
[8]. محمد بن يعقوب کليني، اصول کافي، ج1، ص524، ح10.
[9]. فاطمة الزهراء، همان، ص48.
[10]. همان، ص50 تا 89.
منبع: اندیشه قم
از نظر اسلام ارزش انسان ها در پيشگاه خداوند متعال به تقوي است. قرآن کريم مي فرمايند: «...إِنَّ أَکرَمَکمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکمْ...».[1]
طبق اين آيه شريفه هر چه درجه تقوي بالاتر باشد فرد متقي نزد خداوند گرامي تر است و اين درجات در ميان انبيا و معصومين ـ عليهم السلام ـ نيز وجود دارد.
حال تشخيص اين که کدام يک از آن ذوات مقدس بر ديگري برتري دارد بسيار مشکل است چرا که مقام معنوي يک انسان فقط براي خداي متعال به صورت کامل معلوم است و ما قادر به فهم و درک آن نيستيم، مگر از معصومين ـ عليهم السلام ـ مطلبي رسيده باشد.
امّا در مورد حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ مقامات و درجات بسيار بالايي ذکر شده است که کمتر کسي اين مقام و درجه را دارا مي باشد و ايشان برترين بانوان و سيده نساء العالمين مي باشند.
براي پاسخ به سؤال بايد دو موضوع را بررسي کرد اوّل اين که ثابت کنيم مقامات حضرت زهرا کمتر از مقام سایر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نبوده است و دوّم اين که مقام ايشان را با ديگر امامان بررسي کنيم و جايگاه اين بانوي دو عالم را مشخص کنيم.
در مورد بحث اوّل که مقام حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ نسبت به مقامات امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ باشد جاي ذکر اين نکته است که از جمله فضائل امامان که آنها را نسبت به ديگر انسان ها متمايز مي کند داشتن مقام عصمت و ولايت مي باشد. حال براي اين که مقام حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ ثابت شود و مشخص شود که جايگاه ايشان کمتر از ديگر امامان نبوده است بايد عصمت ايشان و ولايت ايشان محرز شود و ما به اختصار به اين دو نکته مي پردازيم.
عصمت حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ
عصمت حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ هم داراي شواهد قرآني و هم داراي شواهد روايي مي باشد که علماي شيعه و بعضي از علماي عامه پذيرفته اند و البته همه علماي شيعه عصمت ايشان را پذيرفته اند.
از جمله شواهد قرآني آيه تطهير مي باشد «...إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَکمْ تَطْهِيرًا».[2]
يعني خدا چنين مي خواهد که رجس (هر پليدي) را از شما خاندان نبوت ببرد و شما را پاک و منزه گرداند.
که منظور از اهل بيت رسول اکرم ص حضرت صديقه، امير المؤمنين علي ع و حسنين صلوات الله عليهم مي باشد که پيامبر اکرم ص بعد از نزول اين آيه با حديث کساء به اين نکته اذعان کردند. پس با توجه به اين آيه عصمت حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ ثابت مي شود.[3]
امّا شواهد روايي مثل حديث ثقلين مي باشد که متواتر ذکر شده است و از اين روايت هم عصمت فهميده مي شود.
ولايت حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ
حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ داراي ولايت کليه و تکويني بوده اند که از آيات و روايات توسط علما برداشت شده است.
شهيد مطهري مي فرمايد: «آيه تطهير و حديث ثقلين ناظر به داشتن ولايت اهل بيت ـ عليهم السلام ـ مي باشد».[4]
علامه اميني مي فرمايد: حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ در مقام ولايت شريک امير المؤمنين علي و حسنين ع است».[5]
علامه سيد محمد حسين مير جهان مي فرمايد: حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ در ولايت مطلقه با پدر و شوهر و دو فرزندش شرکت دارد و هم چنين با همه ائمه نه گانه ديگر از اولاد خود».[6]
پس با توجه به اين دو نکته (عصمت و ولايت) فهميديم که حضرت زهرا داراي عصمت و ولايت همچون امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ مي باشد و دو شرط اساسي در برتري اهل بيت در حضرت زهرا هم وجود دارد. حال به بحث برتري حضرت فاطمه زهرا نسبت به ديگر اهل بيت مي پردازيم.
دلائل برتري حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ
1. روايتي که امام حسن عسکري ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: «نحن حجج الله علي الخلق و جدّتنا فاطمه حجة الله علينا» (ما حجت خدا هستيم در بين خلق و فاطمه ـ سلام الله عليها ـ حجت خداست بر ما.[7] و واضح است که حجت بودن حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ بر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ دلالت بر مقام بالاي ايشان نسبت به اين بزرگواران مي باشد.
2. روايتي که امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: اگر حضرت علي ـ عليه السلام ـ نبود که با حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ ازدواج نمايد از زمان آدم تا روز قيامت هيچ گونه کفو و همتايي براي آن حضرت پيدا نمي شد.[8]
دلالت روايت بر برتري حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ به اين صورت است که کفو و همتايي دلالت مي کند دو شخص از حيث مقام و برتري نزديک به يکديگر هستند و کمالات آنها در رتبه نيز به يکديگر نزديک مي باشد که عبارت کفو و همتا ذکر شده است والا اگر مقام و رتبه حضرت فاطمه ـ سلام الله عليها ـ کمتر بود وجود اين کلمات لغو مي شد و نبايد کفو و همتايي ذکر مي شد.
3. علامه اميني در ذکر برتري حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ بر 11 اختر تابناک مي فرمايد: در ذکر نام پنج تن آل عبا پيامبر اکرم آنها را با تقدم و تأخر مشخص و معين مي فرمايند گويي مي خواهد بيان فرمايد که امير المؤمنين علي ع از زهرا افضل است و مقام زهرا س تالي امير المؤمنين علي ع است. و اگر چنين نبود شايسته نبود، بلکه شايسته بود که اول نام حضرت زهرا س ذکر شود.[9] علامه اميني(ره)، در کتاب فاطمة الزهرا بيش از پانزده روايت بر برتري حضرت زهرا س به همراه استدلال آورده اند.[10]
نتيجه گيري:
نتيجه اين که حضرت فاطمه زهرا داراي مقامات بالايي که اهل بيت ـ عليهم السلام ـ دارا مي باشد هست که مقام عصمت و ولايت مي باشد. پس ايشان از حيث رتبه پائين تر نيستند امّا دلايلي ذکر شد که با توجه به اين دلايل برتري فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ مشخص مي شود و نشان از اين است که جايگاه حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ با ديگر اهل بيت ـ عليهم السلام ـ فرق دارد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ فاطمة الزهراء، علامه اميني.
2ـ فاطمه بهجة قلب المصطفي، احمد رحماني همداني.
پی نوشتها:
[1]. حجرات / 13.
[2]. احزاب / 33.
[3]. طباطبايي، سيد محمد حسين الميزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، ج16، ص43؛ مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، ج17، ذيل آيه 33 احزاب؛ اميني، ابراهيم، فاطمه الزهرا(س)، ص16.
[4]. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، ج3، ص280؛ مکارم شيرازي، ناصر، پيام قرآن، ج9، ص61.
[5]. فاطمه زهرا؛ همان، ص50.
[6]. ميرجهاني طباطبايي، سيد محمد حسين، خبة العاصمة، تحقيق روح الله عباسي، ص306.
[7]. طيب، سيد عبدالحسين، تفسير اطيب البيان، ج13، ص255؛ قزويني، محمد کاظم، فاطمه من المهد الي اللحد، نشر دارالانصار، ص218؛ سبحاني، حميد، اسرار فاطميه، ص27، نشر آيت الله اشراق، عوالم العلوم، ج11، ص5 و... .
[8]. محمد بن يعقوب کليني، اصول کافي، ج1، ص524، ح10.
[9]. فاطمة الزهراء، همان، ص48.
[10]. همان، ص50 تا 89.
منبع: اندیشه قم
