پرسش :
درباره شهادت حضرت زهرا (س)، کیفیت ميخ در آن زمان به چه شکلی بوده است؟
پاسخ :
حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ معيار و ترازويي است که ايمان مردم و ميزان استقامت آنان در راه هدايت، نيکي،خلوص و اخلاص با آن سنجيده مي شود. به وسيله همين معيار، خشنودي خدا و رسولش در خشنودي حضرت زهرا قرار گرفته است و اين روايت را شيعه و سني نقل کرده اند که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: فاطمه پاره من است، هر که او را اذيت کند مرا اذيت کرده و هر که مرا اذيت کند، قطعا خدا را اذيت کرده است. آنچه فاطمه را خشنود کند، مرا خشنود کرده و آنچه او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است.[1]
براي روشن شدن کیفیت مسماري که در خانه اميرمومنان علي ـ عليه السلام ـ بود و سينه مبارک حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ را مجروح کرد،[2] و آيا اين جزئي از درب بود يا نه توجه به نکاتي ضروري است:
1. مسمار در لغت: در اصطلاح عرب هر آهني که به صورت ميخ و لوله درآيد به آن مسمار مي گويند و البته اين استعمال در هر کدام از اجناس اسم خاص خود را دارد مثلا مسمار زره، مسمار سر نيزه، مسمار درب، مسمار محمل شتر و... که هر کدام، گاهي عنوان خود را دارند.[3]
به عنوان نمونه به ميخ و ميله هايي که با آن زره ساخته مي شود، حرباء گويند و به ميله آهني سر تيز ظنبوب و مسمار به هر چيزي که از آهن باشد مي گويند و براي همين عرب به ميخ در مسمار مي گويد و در الانوار القدسيه آمده است که مسمار عربي در فارسي به ميخ آهني معروف است.[4] بنابراين در عربي به ميخ در مسمار مي گويند.
2. استفاده از مسمار در تاريخ: با توجه به اينکه استخراج آهن و ذوب آن و درست کردن اجناس آهني را با امکانات کم و دستي هم مي توان به دست آورد لذا در همه زمان ها مردم از آن استفاده مي کردند، مانند ساخت شمشير، سر نيزه، زره، سپر، کلاه جنگي، زنجير، چاقو و... که در همه زمان ها بوده و از جمله کاربردهاي آهن، ساخت ميخ بود و از آن در ساخت قايق و کشتي، در و پنجره و... استفاده مي کردند، چنانچه از رواياتي استفاده مي شود که حضرت نوح ـ عليه السلام ـ در ساخت کشتي از چوب، ليف خرما و مسمار (ميخ آهني) استفاده مي کرد.[5]
در روايتي ديگر آمده است که شخصي نزد امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ آمد و گفت از تعميرکار در خواستم که در خانه ام را تعمير کند ولي او با کوبيدن ميخ باعث شکسته شدن آن گرديد و امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ مرد تعميرکار را ضامن خسارت دانست.[6]
از اين روايات مي توان استفاده کرد که در ساخت در از ميخ استفاده مي شد، بنابراين وجود ميخ در صدر اسلام و استفاده از آن در در و پنجره روشن است.
3. شکل مسمار: هر چند نوع و شکل ميخ و مسمار در کتب تاريخ يافت نشد (و شايد هم تتبع ما کم بوده باشد) ولي آنچه از نگاه به درهاي چوبي مي توان استفاده کرد اين است که درهاي چوبي اين گونه بوده که چند تخته را کنار هم مي گذاشتند تا به اندازه در مورد نياز باشد و آنگاه تخته ديگري را افقي روي آنها مي گذارند وبا کوبيدن ميخ باعث نگه داري تخته هاي عمودي شده، در درست مي شود و سپس آن را با لولا به چارچوب مي چسبانند. بنابراين مدل و شکل ميخ هاي درب همان است که امروزه در برخي مراکز به آن مسمار و در برخي موارد نيز مفتول گفته مي شود.
4. جزء در بودن ميخ: با توجه به اينکه در تاريخ شهادت حضرت زهرا آتش گرفتن در خانه آمده است ممکن است مسماري که تخته هاي در را به هم وصل کرده بودند بعد از سوختن تخته به سينه حضرت زهرا س اصابت کرده باشد. البته در برخي از مناطق روستايي امروزه نيز از مسمار در ساخت درهاي منازل استفاده مي شود؛ بنابراين وجود ميخ و مسمار در طول تاريخ با وجود تمدن هاي درخشان بشري چيزي قابل انکار نيست. در عربستان نيز استفاده از اين ابزار براي ساخت در و لوازم ديگر بر اساس منابع کهن اثبات شده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ رنج هاي حضرت زهرا ، جعفر مرتضي عاملي.
2ـ بيت الاحزان، شيخ عباس قمي.
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: ابن شهر آشوب، مناقب آل ابي طالب، نجف، حيدريه، 1376ش، ج3، ص112.
[2]. ابن منظور، لسان العرب، بي جا، نشر ادب الحوزه. چاپ اول. 1405ق، ج1، ص306.
[3]. مسعودي، محمد فاضل، الاسرار الفاطميه، قم، امير، دوم، 1420ق، ص126.
[4]. ر.ک: مجمع البحرين، ج3، ص337، ذيل کلمه مسمار، ور.ک: اصفهاني، محمد حسين، الانوار القدسيه، بي جا، موسسه المعارف الاسلاميه، بي تا، ص43.
[5]. مازندراني، محمد صالح، شرح اصول کافي، بي جا، بي نا، بي تا، ج12، ص398، و ر.ک: طبري، محمد بن جرير، سني، جامع البيان عن تأويل آي القرآن، بيروت، دارالفکر، 1415ق، ج27،ص 123.
[6]. ر.ک: کليني، محمد، کافي، تهران، دارالکتب الاسلاميه، چاپ سوم، 1367ش، ج5، ص243، حديث 9.
منبع: اندیشه قم
حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ معيار و ترازويي است که ايمان مردم و ميزان استقامت آنان در راه هدايت، نيکي،خلوص و اخلاص با آن سنجيده مي شود. به وسيله همين معيار، خشنودي خدا و رسولش در خشنودي حضرت زهرا قرار گرفته است و اين روايت را شيعه و سني نقل کرده اند که رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: فاطمه پاره من است، هر که او را اذيت کند مرا اذيت کرده و هر که مرا اذيت کند، قطعا خدا را اذيت کرده است. آنچه فاطمه را خشنود کند، مرا خشنود کرده و آنچه او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است.[1]
براي روشن شدن کیفیت مسماري که در خانه اميرمومنان علي ـ عليه السلام ـ بود و سينه مبارک حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ را مجروح کرد،[2] و آيا اين جزئي از درب بود يا نه توجه به نکاتي ضروري است:
1. مسمار در لغت: در اصطلاح عرب هر آهني که به صورت ميخ و لوله درآيد به آن مسمار مي گويند و البته اين استعمال در هر کدام از اجناس اسم خاص خود را دارد مثلا مسمار زره، مسمار سر نيزه، مسمار درب، مسمار محمل شتر و... که هر کدام، گاهي عنوان خود را دارند.[3]
به عنوان نمونه به ميخ و ميله هايي که با آن زره ساخته مي شود، حرباء گويند و به ميله آهني سر تيز ظنبوب و مسمار به هر چيزي که از آهن باشد مي گويند و براي همين عرب به ميخ در مسمار مي گويد و در الانوار القدسيه آمده است که مسمار عربي در فارسي به ميخ آهني معروف است.[4] بنابراين در عربي به ميخ در مسمار مي گويند.
2. استفاده از مسمار در تاريخ: با توجه به اينکه استخراج آهن و ذوب آن و درست کردن اجناس آهني را با امکانات کم و دستي هم مي توان به دست آورد لذا در همه زمان ها مردم از آن استفاده مي کردند، مانند ساخت شمشير، سر نيزه، زره، سپر، کلاه جنگي، زنجير، چاقو و... که در همه زمان ها بوده و از جمله کاربردهاي آهن، ساخت ميخ بود و از آن در ساخت قايق و کشتي، در و پنجره و... استفاده مي کردند، چنانچه از رواياتي استفاده مي شود که حضرت نوح ـ عليه السلام ـ در ساخت کشتي از چوب، ليف خرما و مسمار (ميخ آهني) استفاده مي کرد.[5]
در روايتي ديگر آمده است که شخصي نزد امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ آمد و گفت از تعميرکار در خواستم که در خانه ام را تعمير کند ولي او با کوبيدن ميخ باعث شکسته شدن آن گرديد و امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ مرد تعميرکار را ضامن خسارت دانست.[6]
از اين روايات مي توان استفاده کرد که در ساخت در از ميخ استفاده مي شد، بنابراين وجود ميخ در صدر اسلام و استفاده از آن در در و پنجره روشن است.
3. شکل مسمار: هر چند نوع و شکل ميخ و مسمار در کتب تاريخ يافت نشد (و شايد هم تتبع ما کم بوده باشد) ولي آنچه از نگاه به درهاي چوبي مي توان استفاده کرد اين است که درهاي چوبي اين گونه بوده که چند تخته را کنار هم مي گذاشتند تا به اندازه در مورد نياز باشد و آنگاه تخته ديگري را افقي روي آنها مي گذارند وبا کوبيدن ميخ باعث نگه داري تخته هاي عمودي شده، در درست مي شود و سپس آن را با لولا به چارچوب مي چسبانند. بنابراين مدل و شکل ميخ هاي درب همان است که امروزه در برخي مراکز به آن مسمار و در برخي موارد نيز مفتول گفته مي شود.
4. جزء در بودن ميخ: با توجه به اينکه در تاريخ شهادت حضرت زهرا آتش گرفتن در خانه آمده است ممکن است مسماري که تخته هاي در را به هم وصل کرده بودند بعد از سوختن تخته به سينه حضرت زهرا س اصابت کرده باشد. البته در برخي از مناطق روستايي امروزه نيز از مسمار در ساخت درهاي منازل استفاده مي شود؛ بنابراين وجود ميخ و مسمار در طول تاريخ با وجود تمدن هاي درخشان بشري چيزي قابل انکار نيست. در عربستان نيز استفاده از اين ابزار براي ساخت در و لوازم ديگر بر اساس منابع کهن اثبات شده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ رنج هاي حضرت زهرا ، جعفر مرتضي عاملي.
2ـ بيت الاحزان، شيخ عباس قمي.
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: ابن شهر آشوب، مناقب آل ابي طالب، نجف، حيدريه، 1376ش، ج3، ص112.
[2]. ابن منظور، لسان العرب، بي جا، نشر ادب الحوزه. چاپ اول. 1405ق، ج1، ص306.
[3]. مسعودي، محمد فاضل، الاسرار الفاطميه، قم، امير، دوم، 1420ق، ص126.
[4]. ر.ک: مجمع البحرين، ج3، ص337، ذيل کلمه مسمار، ور.ک: اصفهاني، محمد حسين، الانوار القدسيه، بي جا، موسسه المعارف الاسلاميه، بي تا، ص43.
[5]. مازندراني، محمد صالح، شرح اصول کافي، بي جا، بي نا، بي تا، ج12، ص398، و ر.ک: طبري، محمد بن جرير، سني، جامع البيان عن تأويل آي القرآن، بيروت، دارالفکر، 1415ق، ج27،ص 123.
[6]. ر.ک: کليني، محمد، کافي، تهران، دارالکتب الاسلاميه، چاپ سوم، 1367ش، ج5، ص243، حديث 9.
منبع: اندیشه قم
