پرسش :
منظور امام حسين ـ عليه السلام ـ از جمله: «من براي زنده نگه داشتن دين اسلام و امر به معروف و نهي از منکر قيام مي کنم» چه بود؟
پاسخ :
در فرهنگ عاشورا ونگره امام حسین (ع)، حاکميت يزيد، مساوي با نابودي اسلام و بزرگترين منکر اجتماعي است، و مبارزه براي حاکم ساختن حق و قطع سلطة ستم، معروفي عظيم است. امر به معروف و نهي از منکر، مهمترين فلسفه قيام حماسي و خونين کربلا است. از اين جهت بود که آن حضرت ديد که به اسلام عمل نشده و از باطل دوري نمي شود، براي احياي اين امر، با شيوه امر به معروف و نهي ازمنکر قيام کردند. تفصيل اين پاسخ اين گونه ارائه مي گردد:
مراد امام حسين ـ عليه السلام ـ از آن جمله، که در مسير کربلا، به مناسبت هايي از آن سخن گفته است و راز آن را به ديگران آشکار کردند؛ این است که چون اسلام، عبارت است از تسليم شدن در برابر خداوند و اطاعت کردن از دستورات اعتقادي، حلال و حرام و... يعني هر انسانی بايد آنگونه مطيع دستورات و اطاعت کردن از دستورات خداوند باشند که عمل به واجبات کرده و حلال خدا را حلال، و حرام خدا را حرام بداند. امّا در زمان حاکميت حاکم جبار، ظالم و ستمگر يزيد، نه به واجبات عمل مي شد و نه از حرام جلوگيري؛ لذا، امام حسين ـ عليه السلام ـ ديدند که اگر حاکميت اسلام به اين شيوه پيش برود، اسلام نابود شده و فحشا و منکر حاکم مي گردد. اين بود که براي زنده نگه داشتن اسلام و احياي امر به معروف و نهي از منکر، قيام کرد. براي تبيين هر چه بيشتر منظور امام ـ عليه السلام ـ نکاتي را مطرح مي کنيم:
1. اصل احياي دين
رسالت احياگري و بدعت ستيزي پيشوايان ديني و عالمان ربّاني، ايجاب مي کند که در جهت زنده ساختن دوبارة شعارها و اهداف و جوهرة اصلي دين قيام و اقدام کنند و بدعت و بدعتگران را بشناسانند، تا راه دين، بي ابهام و غبار، باقي بماند و روندگان اين راه، به حيرت و ضلالت گرفتار نشوند. امامان شيعه، يکايک رسالت احياگري دين را داشته اند و چهره راستين و بي تحريف معارف و احکام از ياد رفته يا تحريف شده را شناسانده اند.
جامعه عصر امام حسين ـ عليه السلام ـ ، در زمان حاکميت معاويه، و به دنبال آن يزيد، با بحران و تزلزل ارزشهاي ديني و انساني مواجه بود. اين انحراف، روز به روز ابعاد گسترده اي به خود مي گرفت. انحراف جامعة اسلامي از هنجارهاي اجتماعي اسلام، امام حسين ـ عليه السلام ـ را بر آن داشت تا بر عليه آسيب هاي اجتماعي و انحرافات و بدعت هاي ديني قيام کند و اصلاح جامعه امت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را در قالب شيوه هاي امر به معروف و نهي از منکر، در راه صحيح هدايت کند. همين ناهنجاري هاي اجتماعي و انحرافات ديني بود که امام حسين ـ عليه السلام ـ در انگيزه قيامشان فرمود: «ألاترون أن الحقّ لا يعمل به و أن الباطل لايتناهي عنه، ليرغب المؤمن في لقاءالله محقاً... والدّين لعق علي السنتهم...؛ آيا نمي بينيد که به حق عمل نمي شود و از باطل نهي نمي گردد، پس سزاوار است که در چنين وضعي انسان با ايمان، مرگ و ملاقات پروردگار را آرزو کند... چون مردم بندگان دنيا هستند و از دين، فقط لقلقه و شعار زباني، چيز ديگري نمانده است».[1]
و در مورد ديگري، وقتي که مروان از امام حسين ـ عليه السلام ـ درخواست بيعت، براي يزيد مي کند، امام دليل بيعت نکردن با يزيد را چنين مي فرمايد: «و علي الاسلام السّلام اذ بليت الامه براع مثل يزيد...؛ اينک فاتحه اسلام را بايد خواند که مسلمانان گرفتار فرمانروايي مثل يزيد شود».[2]
فرمانروايي يزيد، در حقيقت، مساوي با نابودي اسلام از نظر آن حضرت است. چون در شرايطي است که امام حسين ـ عليه السلام ـ هنوز با او بيعت نکرده است، آن گونه اسلام و مقدسات ديني را زير پا گذاشته، وقتي بيعت بگيرد، مسلم است که يکه تاز ميدان شده به آساني اسلام را از بين خواهد برد. از اينجا بود که آن حضرت احساس نابودي اسلام را نموده و فرمود: «من براي احياي دين اسلام قيام مي کنم. » اگر قيام آن حضرت آن روز نبود، ديگر اسلام زنده نمي ماند.
2. اصل احياي کتاب و سنت
يکي از احياگري هاي امام حسين ـ عليه السلام ـ ، احياي کتاب (قرآن کريم) و سنت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بود. که در دوران حکومت معاويه و پسرش يزيد، در پي نابودي آن بود. در قيام کربلا، هدف آن است که با مجاهدات عاشورائيان، دين اسلام عزت خويش را باز يابد و حرمت هاي الهي که مورد بي حرمتي واقع شده است، بار ديگر محترم شمرده شود و دين خدا ياري شود.
در سخنان امام حسين ـ عليه السلام ـ نيز نمونه هايي از مرگ سنت و حيات بدعت مطرح شده و نکته هايي از بازآفريني ارزش هاي فراموش شده و احياي اصول از رمق افتاده اشاره شده است. چنانکه در يکي از نامه هايشان خطاب به مردم مصر مي نويسد: «من شما را به کتاب خدا و سنت پيامبر فرا مي خوانم. سنت مرده و بدعت زنده شده است. اگر سخنم را بشنويد و فرمانم را پيروي کنيد، شما را به راه راست هدايت مي کنم».[3] اين کلام امام، به خوبي نشان مي دهد که کتاب الهي و سنت پيامبر، در جامعه نابود شده و بدعت ها جاي آن را گرفته است. آن حضرت، ناگزير است که قيام کند، اسلام را زنده کرده و بدعت ها را نابود نمايد.
3. اصل احياي ارزش ها
قيام و حرکت امام حسين ـ عليه السلام ـ با شيوه امر به معروف و نهي از منکر، نسبت به احياي دين و ارزشهاي ديني، حرکت احياگرانه بود، که با قيام الهي خود، بسياري از ارزشهاي ديني که در حال نابودي بود، زنده کرد. چنانکه در منزل «بيضه» امام ـ عليه السلام ـ انگيزه قيام خود را با سپاه حر چنين بيان داشت: «مردم! پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: هر مسلماني با سلطان زورگويي مواجه گردد که احکام خدا را حرام نموده و پيمان الهي را درهم مي شکند و با سنت و قانون پيامبر از در مخالفت درآمده و در ميان بندگان خدا راه گناه و معصيت و عدالت و دشمني در پيش گيرد، ولي مردم مسلمان در مقابل چنين سلطاني، با عمل و گفتار، اظهار مخالفت ننمايد، بر خداوند است که افراد و يا فرد ساکت را به محل همان طغيان در آتش جهنم داخل کند. مردم آگاه باشيد! اينان (بني اميّه) اطاعت خدا را ترک و پيروي از شيطان را بر خود فرض نموده اند. حدود الهي را تعطيل و فساد را ترويج مي کنند... حلال خدا را حرام و امر و نهي خداوند را تغيير داده اند...».[4]
نتيجه:
با مطالبي که اشاره شد، بخوبي معناي کلام امام ـ عليه السلام ـ درک مي شود و انگيزه قيام آن حضرت، که به منظور زنده نگه داشتن دين اسلام و امر به معروف و نهي از منکر بوده، معنا مي گردد. که امام ـ عليه السلام ـ در مقابل بدعت هايي قرار گرفته بود که جايگزين سنت الهي شده و ارزش هاي ديني را نابود کرده و بدعت ها را در جامعه رواج مي داد. آن حضرت قيام کرد و امر به معروف نمود و اسلام را زنده نگه داشت.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ فرهنگ عاشورا، جواد محدّثي.
2ـ قيام و حيات حسيني، مؤسسه قدر ولايت.
3ـ فرهنگ سخنان امام حسين ـ عليه السلام ـ ، محمد دشتي.
پی نوشتها:
[1]. طبري، تاريخ طبري، تهران، نشر اسماعيليان، ج3، ص317.
[2]. سيد بن طاووس، لهوف، ترجمه عقيقي بخشايشي، قم، نويد اسلام، 1378ش، ص20.
[3]. تاريخ طبري، همان، ج4، ص466.
[4]. تاريخ طبري، همان، ج7، ص300.
منبع: اندیشه قم
در فرهنگ عاشورا ونگره امام حسین (ع)، حاکميت يزيد، مساوي با نابودي اسلام و بزرگترين منکر اجتماعي است، و مبارزه براي حاکم ساختن حق و قطع سلطة ستم، معروفي عظيم است. امر به معروف و نهي از منکر، مهمترين فلسفه قيام حماسي و خونين کربلا است. از اين جهت بود که آن حضرت ديد که به اسلام عمل نشده و از باطل دوري نمي شود، براي احياي اين امر، با شيوه امر به معروف و نهي ازمنکر قيام کردند. تفصيل اين پاسخ اين گونه ارائه مي گردد:
مراد امام حسين ـ عليه السلام ـ از آن جمله، که در مسير کربلا، به مناسبت هايي از آن سخن گفته است و راز آن را به ديگران آشکار کردند؛ این است که چون اسلام، عبارت است از تسليم شدن در برابر خداوند و اطاعت کردن از دستورات اعتقادي، حلال و حرام و... يعني هر انسانی بايد آنگونه مطيع دستورات و اطاعت کردن از دستورات خداوند باشند که عمل به واجبات کرده و حلال خدا را حلال، و حرام خدا را حرام بداند. امّا در زمان حاکميت حاکم جبار، ظالم و ستمگر يزيد، نه به واجبات عمل مي شد و نه از حرام جلوگيري؛ لذا، امام حسين ـ عليه السلام ـ ديدند که اگر حاکميت اسلام به اين شيوه پيش برود، اسلام نابود شده و فحشا و منکر حاکم مي گردد. اين بود که براي زنده نگه داشتن اسلام و احياي امر به معروف و نهي از منکر، قيام کرد. براي تبيين هر چه بيشتر منظور امام ـ عليه السلام ـ نکاتي را مطرح مي کنيم:
1. اصل احياي دين
رسالت احياگري و بدعت ستيزي پيشوايان ديني و عالمان ربّاني، ايجاب مي کند که در جهت زنده ساختن دوبارة شعارها و اهداف و جوهرة اصلي دين قيام و اقدام کنند و بدعت و بدعتگران را بشناسانند، تا راه دين، بي ابهام و غبار، باقي بماند و روندگان اين راه، به حيرت و ضلالت گرفتار نشوند. امامان شيعه، يکايک رسالت احياگري دين را داشته اند و چهره راستين و بي تحريف معارف و احکام از ياد رفته يا تحريف شده را شناسانده اند.
جامعه عصر امام حسين ـ عليه السلام ـ ، در زمان حاکميت معاويه، و به دنبال آن يزيد، با بحران و تزلزل ارزشهاي ديني و انساني مواجه بود. اين انحراف، روز به روز ابعاد گسترده اي به خود مي گرفت. انحراف جامعة اسلامي از هنجارهاي اجتماعي اسلام، امام حسين ـ عليه السلام ـ را بر آن داشت تا بر عليه آسيب هاي اجتماعي و انحرافات و بدعت هاي ديني قيام کند و اصلاح جامعه امت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را در قالب شيوه هاي امر به معروف و نهي از منکر، در راه صحيح هدايت کند. همين ناهنجاري هاي اجتماعي و انحرافات ديني بود که امام حسين ـ عليه السلام ـ در انگيزه قيامشان فرمود: «ألاترون أن الحقّ لا يعمل به و أن الباطل لايتناهي عنه، ليرغب المؤمن في لقاءالله محقاً... والدّين لعق علي السنتهم...؛ آيا نمي بينيد که به حق عمل نمي شود و از باطل نهي نمي گردد، پس سزاوار است که در چنين وضعي انسان با ايمان، مرگ و ملاقات پروردگار را آرزو کند... چون مردم بندگان دنيا هستند و از دين، فقط لقلقه و شعار زباني، چيز ديگري نمانده است».[1]
و در مورد ديگري، وقتي که مروان از امام حسين ـ عليه السلام ـ درخواست بيعت، براي يزيد مي کند، امام دليل بيعت نکردن با يزيد را چنين مي فرمايد: «و علي الاسلام السّلام اذ بليت الامه براع مثل يزيد...؛ اينک فاتحه اسلام را بايد خواند که مسلمانان گرفتار فرمانروايي مثل يزيد شود».[2]
فرمانروايي يزيد، در حقيقت، مساوي با نابودي اسلام از نظر آن حضرت است. چون در شرايطي است که امام حسين ـ عليه السلام ـ هنوز با او بيعت نکرده است، آن گونه اسلام و مقدسات ديني را زير پا گذاشته، وقتي بيعت بگيرد، مسلم است که يکه تاز ميدان شده به آساني اسلام را از بين خواهد برد. از اينجا بود که آن حضرت احساس نابودي اسلام را نموده و فرمود: «من براي احياي دين اسلام قيام مي کنم. » اگر قيام آن حضرت آن روز نبود، ديگر اسلام زنده نمي ماند.
2. اصل احياي کتاب و سنت
يکي از احياگري هاي امام حسين ـ عليه السلام ـ ، احياي کتاب (قرآن کريم) و سنت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بود. که در دوران حکومت معاويه و پسرش يزيد، در پي نابودي آن بود. در قيام کربلا، هدف آن است که با مجاهدات عاشورائيان، دين اسلام عزت خويش را باز يابد و حرمت هاي الهي که مورد بي حرمتي واقع شده است، بار ديگر محترم شمرده شود و دين خدا ياري شود.
در سخنان امام حسين ـ عليه السلام ـ نيز نمونه هايي از مرگ سنت و حيات بدعت مطرح شده و نکته هايي از بازآفريني ارزش هاي فراموش شده و احياي اصول از رمق افتاده اشاره شده است. چنانکه در يکي از نامه هايشان خطاب به مردم مصر مي نويسد: «من شما را به کتاب خدا و سنت پيامبر فرا مي خوانم. سنت مرده و بدعت زنده شده است. اگر سخنم را بشنويد و فرمانم را پيروي کنيد، شما را به راه راست هدايت مي کنم».[3] اين کلام امام، به خوبي نشان مي دهد که کتاب الهي و سنت پيامبر، در جامعه نابود شده و بدعت ها جاي آن را گرفته است. آن حضرت، ناگزير است که قيام کند، اسلام را زنده کرده و بدعت ها را نابود نمايد.
3. اصل احياي ارزش ها
قيام و حرکت امام حسين ـ عليه السلام ـ با شيوه امر به معروف و نهي از منکر، نسبت به احياي دين و ارزشهاي ديني، حرکت احياگرانه بود، که با قيام الهي خود، بسياري از ارزشهاي ديني که در حال نابودي بود، زنده کرد. چنانکه در منزل «بيضه» امام ـ عليه السلام ـ انگيزه قيام خود را با سپاه حر چنين بيان داشت: «مردم! پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: هر مسلماني با سلطان زورگويي مواجه گردد که احکام خدا را حرام نموده و پيمان الهي را درهم مي شکند و با سنت و قانون پيامبر از در مخالفت درآمده و در ميان بندگان خدا راه گناه و معصيت و عدالت و دشمني در پيش گيرد، ولي مردم مسلمان در مقابل چنين سلطاني، با عمل و گفتار، اظهار مخالفت ننمايد، بر خداوند است که افراد و يا فرد ساکت را به محل همان طغيان در آتش جهنم داخل کند. مردم آگاه باشيد! اينان (بني اميّه) اطاعت خدا را ترک و پيروي از شيطان را بر خود فرض نموده اند. حدود الهي را تعطيل و فساد را ترويج مي کنند... حلال خدا را حرام و امر و نهي خداوند را تغيير داده اند...».[4]
نتيجه:
با مطالبي که اشاره شد، بخوبي معناي کلام امام ـ عليه السلام ـ درک مي شود و انگيزه قيام آن حضرت، که به منظور زنده نگه داشتن دين اسلام و امر به معروف و نهي از منکر بوده، معنا مي گردد. که امام ـ عليه السلام ـ در مقابل بدعت هايي قرار گرفته بود که جايگزين سنت الهي شده و ارزش هاي ديني را نابود کرده و بدعت ها را در جامعه رواج مي داد. آن حضرت قيام کرد و امر به معروف نمود و اسلام را زنده نگه داشت.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ فرهنگ عاشورا، جواد محدّثي.
2ـ قيام و حيات حسيني، مؤسسه قدر ولايت.
3ـ فرهنگ سخنان امام حسين ـ عليه السلام ـ ، محمد دشتي.
پی نوشتها:
[1]. طبري، تاريخ طبري، تهران، نشر اسماعيليان، ج3، ص317.
[2]. سيد بن طاووس، لهوف، ترجمه عقيقي بخشايشي، قم، نويد اسلام، 1378ش، ص20.
[3]. تاريخ طبري، همان، ج4، ص466.
[4]. تاريخ طبري، همان، ج7، ص300.
منبع: اندیشه قم
