پرسش :
محسن سقط شده که قبرش در مسير شام زيارتگاه است و گفته می شود که فرزند امام حسين بوده آيا سند دارد؟
پاسخ :
هر چند در منابع تاريخي مربوط به امام حسين ـ عليه السلام ـ در بحث اولاد آن حضرت نامي از محسن ذکر نشده است اما به نظر مي رسد وي در مسير شام در نزديکي حلب سقط شده و در همان جا مدفون گرديده است.
مورخان در تعداد اولاد امام حسين ـ عليه السلام ـ شش فرزند و برخي ده فرزند را ذکر کرده اند. شيخ مفيد اولاد آن حضرت را اين گونه نوشته «علي بن حسين اکبر، علي بن حسين اصغر، جعفر بن حسين، عبدالله بن حسين، سکينه و فاطمه»[1]
حسن محمد قمي نيز در تاريخ قم علي اکبر، علي اصغر، جعفر، عبدالله، سکينه و فاطمه و محمد را به عنوان اولاد امام حسين ـ عليه السلام ـ ذکر کرده است.[2] ساير مورخان نيز تقريباً همين اسامي را ذکر کرده اند اما نامي از محسن نبرده اند. علي بن عيسي اربلي اولاد آن حضرت را ده عدد ذکر کرده است.[3] در بين اسامي مذکور نام محسن يافت نمي شود. به نظر مي رسد علت عدم ذکر نام محسن در بين اولاد آن حضرت به علت سقط شدن اين فرزند بعد از جريان عاشورا باشد. لذا مورخان چندان توجهي به ذکر نام اين طفل نداشته اند. ياقوت حموي در معجم البلدان مي نويسد: «جوشن، کوهي است در طرف غربي حلب که از آن جا مس برداشت مي شده. لکن آن معدن از کار افتاده است و آن از زماني بوده است که اسراي اهل بيت حسين بن علي ـ عليه السلام ـ را از اين مکان عبور دادند، در ميان آن ها زوجه اي بود حامله، بچه خود را در آن جا سقط کرد. اهل بيت امام از مردم آن ديار درخواست کمک (آب و غذا) کردند اما کسي به آن ها کمک نکرد ... در قبله آن کوه محل شهادت آن سقط است و آن سقط اسمش محسن بن حسين ـ عليه السلام ـ است.»[4]
شيخ عباس قمي اين مطالب را در منتهي الآمال ذکر کرد. سپس مي نويسد: من به زيارت آن مشهد مشرف شده ام. اين زيارتگاه به شهر حلب نزديک است»[5] سپس به نقل از کتاب «نسمه السحر» مي نويسد: «سيف الدوله اين زيارتگاه را تعمير کرد و علت آن اين بود که شبي نوري را ديد که از آن مکان ساطع است چون صبح شد به آن جا رفت و امر کرد آن جا را حفر کردند. در آن جا سنگي را يافت که بر آن نوشته شده بود که اين مُحَسّنِ بن حسين بن علي بن ابي طالب است. سپس علويين و سادات را جمع کرد و از ايشان سوال کرد. بعضي از ايشان گفتند که چون اهل بيت را اسير کردند، (ايام يزيد) از حلب عبور مي دادند يکي از زن هاي امام حسين ـ عليه السلام ـ بچه خود را سقط کرد ... پس سيف الدوله آن را تعمير کرد»[6]
نتيجه گيري:زيارتگاهي که در نزديکي حلب منسوب به محسن بن حسين بن علي ـ عليه السلام ـ است از اعتبار برخوردار است. علمايي چون شيخ عباس قمي اين مکان را زيارت کرده اند و آن را معتبر مي دانند.
قمي مي نويسد: من به زيارت آن مشهد مشرف شده ام و به حلب نزديک است و در آن جا از او به شيخ مُحَسّنِ تعبير مي کنند. عمارتي رفيع داشته که فعلا خراب شده.»[7]
«صاحب نسمه السحر، از ابن طي نقل کرده که در تاريخ حلب گفته که سيف الدوله مشهدي را که در خارج حلب است تعمير کرد به سبب آن که شبي ديد نوري را که در آن مکان چون صبح شد به آن جا رفت و امر کرد آن جا را حفر کردند پس در آن جا سنگي را يافت که بر آن نوشته شده بود که اين مُحَسّنِ بن حسين بن علي بن ابي طالب است. پس جمع کرد علويين و سادات را و از ايشان سوال کرد، بعضي از ايشان گفتند که برخي چون اهل بيت را اسير کردند، ايام يزيد از حلب عبور مي دادند يکي از زن هاي امام حسين ـ عليه السلام ـ سقط کرد بچه خود را پس سيف الدوله آن را تعمير کرد.»[8]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. منتهي الآمال شيخ عباس قمي، ج1، ص 776، به بعد و ص 856.
2. ياقوت صمد، معجم البلدان، بيروت، دار صادر، بي تا، ج2، ص 186.
پی نوشتها:
[1]. شيخ مفيد، الارشاد، بي جا، دار المفيد، بي تا، ج2، ص 135.
[2]. حسن بن محمد قمي، تاريخ قم، تهران، توس، 1361، ص 196.
[3]. علي بن اربلي، کشف الغمه، تبريز، سوق مسجد الجامع، ج2، ص 38.
[4]. ياقوت حموي، معجم البلدان، بيروت، دار صادر، بي تا، ج2، ص 186.
[5]. شيخ عباس قمي، منتهي الآمال، قم، نشر هجرت، 1411 هـ . ق، ج1، ص 777.
[6]. همان، ص 777.
[7]. همان، ص 777.
[8]. همان، ص 777.
منبع:اندیشه قم
هر چند در منابع تاريخي مربوط به امام حسين ـ عليه السلام ـ در بحث اولاد آن حضرت نامي از محسن ذکر نشده است اما به نظر مي رسد وي در مسير شام در نزديکي حلب سقط شده و در همان جا مدفون گرديده است.
مورخان در تعداد اولاد امام حسين ـ عليه السلام ـ شش فرزند و برخي ده فرزند را ذکر کرده اند. شيخ مفيد اولاد آن حضرت را اين گونه نوشته «علي بن حسين اکبر، علي بن حسين اصغر، جعفر بن حسين، عبدالله بن حسين، سکينه و فاطمه»[1]
حسن محمد قمي نيز در تاريخ قم علي اکبر، علي اصغر، جعفر، عبدالله، سکينه و فاطمه و محمد را به عنوان اولاد امام حسين ـ عليه السلام ـ ذکر کرده است.[2] ساير مورخان نيز تقريباً همين اسامي را ذکر کرده اند اما نامي از محسن نبرده اند. علي بن عيسي اربلي اولاد آن حضرت را ده عدد ذکر کرده است.[3] در بين اسامي مذکور نام محسن يافت نمي شود. به نظر مي رسد علت عدم ذکر نام محسن در بين اولاد آن حضرت به علت سقط شدن اين فرزند بعد از جريان عاشورا باشد. لذا مورخان چندان توجهي به ذکر نام اين طفل نداشته اند. ياقوت حموي در معجم البلدان مي نويسد: «جوشن، کوهي است در طرف غربي حلب که از آن جا مس برداشت مي شده. لکن آن معدن از کار افتاده است و آن از زماني بوده است که اسراي اهل بيت حسين بن علي ـ عليه السلام ـ را از اين مکان عبور دادند، در ميان آن ها زوجه اي بود حامله، بچه خود را در آن جا سقط کرد. اهل بيت امام از مردم آن ديار درخواست کمک (آب و غذا) کردند اما کسي به آن ها کمک نکرد ... در قبله آن کوه محل شهادت آن سقط است و آن سقط اسمش محسن بن حسين ـ عليه السلام ـ است.»[4]
شيخ عباس قمي اين مطالب را در منتهي الآمال ذکر کرد. سپس مي نويسد: من به زيارت آن مشهد مشرف شده ام. اين زيارتگاه به شهر حلب نزديک است»[5] سپس به نقل از کتاب «نسمه السحر» مي نويسد: «سيف الدوله اين زيارتگاه را تعمير کرد و علت آن اين بود که شبي نوري را ديد که از آن مکان ساطع است چون صبح شد به آن جا رفت و امر کرد آن جا را حفر کردند. در آن جا سنگي را يافت که بر آن نوشته شده بود که اين مُحَسّنِ بن حسين بن علي بن ابي طالب است. سپس علويين و سادات را جمع کرد و از ايشان سوال کرد. بعضي از ايشان گفتند که چون اهل بيت را اسير کردند، (ايام يزيد) از حلب عبور مي دادند يکي از زن هاي امام حسين ـ عليه السلام ـ بچه خود را سقط کرد ... پس سيف الدوله آن را تعمير کرد»[6]
نتيجه گيري:زيارتگاهي که در نزديکي حلب منسوب به محسن بن حسين بن علي ـ عليه السلام ـ است از اعتبار برخوردار است. علمايي چون شيخ عباس قمي اين مکان را زيارت کرده اند و آن را معتبر مي دانند.
قمي مي نويسد: من به زيارت آن مشهد مشرف شده ام و به حلب نزديک است و در آن جا از او به شيخ مُحَسّنِ تعبير مي کنند. عمارتي رفيع داشته که فعلا خراب شده.»[7]
«صاحب نسمه السحر، از ابن طي نقل کرده که در تاريخ حلب گفته که سيف الدوله مشهدي را که در خارج حلب است تعمير کرد به سبب آن که شبي ديد نوري را که در آن مکان چون صبح شد به آن جا رفت و امر کرد آن جا را حفر کردند پس در آن جا سنگي را يافت که بر آن نوشته شده بود که اين مُحَسّنِ بن حسين بن علي بن ابي طالب است. پس جمع کرد علويين و سادات را و از ايشان سوال کرد، بعضي از ايشان گفتند که برخي چون اهل بيت را اسير کردند، ايام يزيد از حلب عبور مي دادند يکي از زن هاي امام حسين ـ عليه السلام ـ سقط کرد بچه خود را پس سيف الدوله آن را تعمير کرد.»[8]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. منتهي الآمال شيخ عباس قمي، ج1، ص 776، به بعد و ص 856.
2. ياقوت صمد، معجم البلدان، بيروت، دار صادر، بي تا، ج2، ص 186.
پی نوشتها:
[1]. شيخ مفيد، الارشاد، بي جا، دار المفيد، بي تا، ج2، ص 135.
[2]. حسن بن محمد قمي، تاريخ قم، تهران، توس، 1361، ص 196.
[3]. علي بن اربلي، کشف الغمه، تبريز، سوق مسجد الجامع، ج2، ص 38.
[4]. ياقوت حموي، معجم البلدان، بيروت، دار صادر، بي تا، ج2، ص 186.
[5]. شيخ عباس قمي، منتهي الآمال، قم، نشر هجرت، 1411 هـ . ق، ج1، ص 777.
[6]. همان، ص 777.
[7]. همان، ص 777.
[8]. همان، ص 777.
منبع:اندیشه قم
