پرسش :
كدام سي‌دي‌هاي مربوط به آموزش دين به صورت ساده براي كودكان و نوجوانان مفيد مي‌باشد؟
پاسخ :
يكي از راههاي موفقيت در آموزش مسايل ديني به كودكان و نوجوانان استفاده كردن از وسايل آموزشي روز و بيان مفاهيم ديني در قالبهاي جذاب و روان است.
استفاده از تلويزيون، فيلمهاي سينمايي، برنامه‌هاي انيميشني و سي‌دي‌ها براي رساندن پيامهاي مورد نظر به خصوص ترويج فرهنگ بيگانه در ميان كودكان و نوجوانان از اهداف اساسي دشمنان انقلاب و اسلام است. كودكان هر روز بيش از دو ساعت وقت خود را صرف برنامه‌هاي تلويزيوني مي‌كنند و تا اواخر دوران كودكي اين ميزان رو به افزايش است. مشاهدة برنامه‌هاي تصويري بر موارد زير تأثير مي‌گذارد:
وضعيت فيزيكي و جسماني، تكاليف مدرسه، روابط خانوادگي، عقايد، كسب دانش، طرز تلقي و برخورد با ديگران، ارزشها، رفتار، صحبت كردن، و سبك‌هاي زندگي.
يكي از علل موفقيت تأثيرگذاري تلويزيون و فيلم سينمايي و CD، سمعي و بصري بودن آنها ست و از اين رو با ساير وسايل ارتباط جمعي تفاوت بسيار دارند، امّا از نظر محتوا با ديگر وسايل ارتباط جمعي تفاوت چنداني ندارد.[1]
پيشوايان اسلام براي آموزش ديگران در بعضي موارد از جنبة سمعي و بصري كردن پيامهاي خود استفاده نموده‌اند. پيامبر گرامي اسلام خود اعمال حج را انجام مي‌دادند و مي‌فرموند شما مناسك حج را اين گونه كه من انجام مي‌دهم انجام دهيد. در روايتي پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ خطي مستقيم رسم كرده، آن را راه حق ناميد و سپس خطوط انحراف از راه حق را به طرف راست و چپ كشيده و فرموده: اين راه انحراف (شيطاني) است كه از حق منحرف شده است. آن حضرت سپس آيه 153 سوره انعام را تلاوت فرمودند: «و انّ هذا صراطي مستقيماً فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بكم عن سبيله» بدرستي كه راه من (خداي تعالي) مستقيم است، پس از آن تبعيت كنيد و راههاي ديگر را دنبال نكنيد كه از حق منحرف مي‌شويد.[2]
استفاده از ابزار تصويري در برنامه‌هاي آموزشي بستگي به اين دارد كه پيامها چگونه براي كودكان و نوجوانان تنظيم شده باشد براي استفاده از اين ابزار توجه به چند نكته ضروري مي‌باشد.
1. در نظر گرفتن سطح شناختي كودكان و نوجوانان
كودكان به طور كلي اطلاعاتي را به ياد مي‌آروند كه به شكل بصري ارايه شده و با حركات و صداهاي زياد توأم باشد، اين گونه نمايشهاي بصري از مطالبي كه برايش خوانده مي‌شود، بيشتر در ذهن كودك مي‌‌ماند.
2. در نظر گرفتن ماهيت برنامه‌ها
سرگرميهاي تلويزيوني و بصري به ويژه فيلمها در آموزش رفتارهاي اجتماعي و جامعه پسند و يا ضد اجتماعي و پرخاشگرانه به افراد جامعه به خصوص به كودكان تأثير بسزايي دارد.
كودك بهنجار و سازگار، زماني كه فيلم مهيج و ناراحت كننده‌اي را تماشا مي‌كند، ممكن است با تسلط بر اعصاب خود از تنشهاي عصبي و عواقب ناگوار آن رهايي يابد، در حالي كه كودك هيجاني و عصبي مزاج امكان كمتري براي مقاومت دارد.
صحنه‌هاي جنايي و خشونت آميز، روشهاي جنايتكارانه را به كودكان مي‌آموزد. اين صحنه‌ها هم عمل جنايت را به كودك كينه توز القاء مي‌كند و هم اجراي آن را تأييد مي‌كند؛ زيرا كودك را به انجام دادن پرخاشگري، خشونت و جنايت وا مي‌دارد. توجه و علاقة زياد به تماشاي صحنه‌هاي جنايت و خشونت آميز روح انسان دوستي، همدردي، و همكاري با مردم را در كودك از بين مي‌برد.[3] بنابراين ضروري است كه ماهيت برنامه‌هاي تصويري از خشونت و بدآموزيها خالي باشد.
3.جلوگيري ازعادت
از تبديل شدن برنامه تصويري به عنوان يك سرگرمي هميشگي و عادت جلوگيري شود. تبديل شدن برنامه‌هاي تلويزيوني به عادت و تماشاي بيش از حد سرگرميها براي كودكان دبستاني و نوجوانان، از طريق تداخل با مهارتهاي خواندن آنها باعث پايين آمدن سطح درسي آنان مي‌شود. در تحقيقي معلوم شد كودكان آمريكايي كه با تلويزيون بزرگ مي‌شوند هر قدر بيشتر تلويزيون تماشا كنند در خواندن ضعيفتر مي‌شوند و ظاهراً تلويزيون جاي خواندن را مي‌گيرد و كمتر به وسايل ارتباط جمعي نوشتاري علاقه نشان مي‌دهند.[4]
4.ميزان تماشا
مدت زمان تماشاي برنامه‌هاي تصويري براي كودكان و نوجوانان بايد كنترل شود. مدت زماني كه كودكان مي‌توانند در شبانه روز از برنامه‌هاي تصويري اعم از تلويزيون، كامپيوتر و ويديو استفاده نمايند فقط دو ساعت است.
كتابها و سي‌دي‌هاي موجود در اين زمينه عبارتند از:
1. سي دي آموزشي نماز براي كودكان: آموزش نماز به همراه تصاوير انيميشني و چند داستان آموزنده درباره نماز و توضيح احكام نماز. مركز توزيع دفتر تبليغات.
2. آواي ملكوت: آموزش روخواني قرآن كريم به همراه سرگرمي، بازي و مسابقه ويژه كودكان و مجموعه تواشيح و سخنان گوهر بار معصومين ـ عليهم السّلام ـ در بارة قرآن در يك سي دي، دفتر تبليغات.
3. سي‌دي صبا: براي كودكان و نوجوانان درباره احكام، آموزش قرآن، داستانهاي قرآني، سرگرميهاي قرآني، انتشارات دفتر تبليغات حوزة علميه قم.
4. کتاب روشهاي پرورش احساس مذهبي (نماز) در كودكان و نوجوانان نوشته دكتر غلامعلي افروز، انجمن اولياء‌و مربيان، تهران، 1374.
پی نوشتها:
[1] . دفتر همكاري، روانشناسي رشد، تهران، سمت، 1375، ج 2، ص 937.
[2] . فيض كاشاني، ملا محسن، محجة البيضا، انتشارات اسلامي، بي‌تا، ص 56.
[3] . روانشناسي رشد، ص 939.
[4] . همان، ص 940.
منبع: اندیشه قم
يكي از راههاي موفقيت در آموزش مسايل ديني به كودكان و نوجوانان استفاده كردن از وسايل آموزشي روز و بيان مفاهيم ديني در قالبهاي جذاب و روان است.
استفاده از تلويزيون، فيلمهاي سينمايي، برنامه‌هاي انيميشني و سي‌دي‌ها براي رساندن پيامهاي مورد نظر به خصوص ترويج فرهنگ بيگانه در ميان كودكان و نوجوانان از اهداف اساسي دشمنان انقلاب و اسلام است. كودكان هر روز بيش از دو ساعت وقت خود را صرف برنامه‌هاي تلويزيوني مي‌كنند و تا اواخر دوران كودكي اين ميزان رو به افزايش است. مشاهدة برنامه‌هاي تصويري بر موارد زير تأثير مي‌گذارد:
وضعيت فيزيكي و جسماني، تكاليف مدرسه، روابط خانوادگي، عقايد، كسب دانش، طرز تلقي و برخورد با ديگران، ارزشها، رفتار، صحبت كردن، و سبك‌هاي زندگي.
يكي از علل موفقيت تأثيرگذاري تلويزيون و فيلم سينمايي و CD، سمعي و بصري بودن آنها ست و از اين رو با ساير وسايل ارتباط جمعي تفاوت بسيار دارند، امّا از نظر محتوا با ديگر وسايل ارتباط جمعي تفاوت چنداني ندارد.[1]
پيشوايان اسلام براي آموزش ديگران در بعضي موارد از جنبة سمعي و بصري كردن پيامهاي خود استفاده نموده‌اند. پيامبر گرامي اسلام خود اعمال حج را انجام مي‌دادند و مي‌فرموند شما مناسك حج را اين گونه كه من انجام مي‌دهم انجام دهيد. در روايتي پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ خطي مستقيم رسم كرده، آن را راه حق ناميد و سپس خطوط انحراف از راه حق را به طرف راست و چپ كشيده و فرموده: اين راه انحراف (شيطاني) است كه از حق منحرف شده است. آن حضرت سپس آيه 153 سوره انعام را تلاوت فرمودند: «و انّ هذا صراطي مستقيماً فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بكم عن سبيله» بدرستي كه راه من (خداي تعالي) مستقيم است، پس از آن تبعيت كنيد و راههاي ديگر را دنبال نكنيد كه از حق منحرف مي‌شويد.[2]
استفاده از ابزار تصويري در برنامه‌هاي آموزشي بستگي به اين دارد كه پيامها چگونه براي كودكان و نوجوانان تنظيم شده باشد براي استفاده از اين ابزار توجه به چند نكته ضروري مي‌باشد.
1. در نظر گرفتن سطح شناختي كودكان و نوجوانان
كودكان به طور كلي اطلاعاتي را به ياد مي‌آروند كه به شكل بصري ارايه شده و با حركات و صداهاي زياد توأم باشد، اين گونه نمايشهاي بصري از مطالبي كه برايش خوانده مي‌شود، بيشتر در ذهن كودك مي‌‌ماند.
2. در نظر گرفتن ماهيت برنامه‌ها
سرگرميهاي تلويزيوني و بصري به ويژه فيلمها در آموزش رفتارهاي اجتماعي و جامعه پسند و يا ضد اجتماعي و پرخاشگرانه به افراد جامعه به خصوص به كودكان تأثير بسزايي دارد.
كودك بهنجار و سازگار، زماني كه فيلم مهيج و ناراحت كننده‌اي را تماشا مي‌كند، ممكن است با تسلط بر اعصاب خود از تنشهاي عصبي و عواقب ناگوار آن رهايي يابد، در حالي كه كودك هيجاني و عصبي مزاج امكان كمتري براي مقاومت دارد.
صحنه‌هاي جنايي و خشونت آميز، روشهاي جنايتكارانه را به كودكان مي‌آموزد. اين صحنه‌ها هم عمل جنايت را به كودك كينه توز القاء مي‌كند و هم اجراي آن را تأييد مي‌كند؛ زيرا كودك را به انجام دادن پرخاشگري، خشونت و جنايت وا مي‌دارد. توجه و علاقة زياد به تماشاي صحنه‌هاي جنايت و خشونت آميز روح انسان دوستي، همدردي، و همكاري با مردم را در كودك از بين مي‌برد.[3] بنابراين ضروري است كه ماهيت برنامه‌هاي تصويري از خشونت و بدآموزيها خالي باشد.
3.جلوگيري ازعادت
از تبديل شدن برنامه تصويري به عنوان يك سرگرمي هميشگي و عادت جلوگيري شود. تبديل شدن برنامه‌هاي تلويزيوني به عادت و تماشاي بيش از حد سرگرميها براي كودكان دبستاني و نوجوانان، از طريق تداخل با مهارتهاي خواندن آنها باعث پايين آمدن سطح درسي آنان مي‌شود. در تحقيقي معلوم شد كودكان آمريكايي كه با تلويزيون بزرگ مي‌شوند هر قدر بيشتر تلويزيون تماشا كنند در خواندن ضعيفتر مي‌شوند و ظاهراً تلويزيون جاي خواندن را مي‌گيرد و كمتر به وسايل ارتباط جمعي نوشتاري علاقه نشان مي‌دهند.[4]
4.ميزان تماشا
مدت زمان تماشاي برنامه‌هاي تصويري براي كودكان و نوجوانان بايد كنترل شود. مدت زماني كه كودكان مي‌توانند در شبانه روز از برنامه‌هاي تصويري اعم از تلويزيون، كامپيوتر و ويديو استفاده نمايند فقط دو ساعت است.
كتابها و سي‌دي‌هاي موجود در اين زمينه عبارتند از:
1. سي دي آموزشي نماز براي كودكان: آموزش نماز به همراه تصاوير انيميشني و چند داستان آموزنده درباره نماز و توضيح احكام نماز. مركز توزيع دفتر تبليغات.
2. آواي ملكوت: آموزش روخواني قرآن كريم به همراه سرگرمي، بازي و مسابقه ويژه كودكان و مجموعه تواشيح و سخنان گوهر بار معصومين ـ عليهم السّلام ـ در بارة قرآن در يك سي دي، دفتر تبليغات.
3. سي‌دي صبا: براي كودكان و نوجوانان درباره احكام، آموزش قرآن، داستانهاي قرآني، سرگرميهاي قرآني، انتشارات دفتر تبليغات حوزة علميه قم.
4. کتاب روشهاي پرورش احساس مذهبي (نماز) در كودكان و نوجوانان نوشته دكتر غلامعلي افروز، انجمن اولياء‌و مربيان، تهران، 1374.
پی نوشتها:
[1] . دفتر همكاري، روانشناسي رشد، تهران، سمت، 1375، ج 2، ص 937.
[2] . فيض كاشاني، ملا محسن، محجة البيضا، انتشارات اسلامي، بي‌تا، ص 56.
[3] . روانشناسي رشد، ص 939.
[4] . همان، ص 940.
منبع: اندیشه قم
