پرسش :
من پسري 6 ساله دارم که به تازگي اعمال ناشايستي با کودکان ديگر انجام مي دهد لطفا راه علمي برخورد با او را براي من شرح دهيد؟
پاسخ :
پدر و مادر به عنوان کساني که خود را مستقيماً مسئول تربيت و پرورش فرزند خود مي دانند همواره مي خواهند بهترين نحوه تربيت و برخورد را در جنبه هاي مختلف تربيتي (شخصي، اخلاقي، اجتماعي و...) داشته باشند تا کودک آنها ياد بگيرد که چگونه اين مسائل را رعايت کرده و بر اساس آنچه آنها مي خواهند تربيت و رشد يابد.
از طرفي پرورش صحيح و تربيت مناسب، در صورتي امکان پذير است که پدر و مادر مراحل رشد و اقتضائات آن را در سنين مختلف در مورد کودک اطلاع داشته تا بتوانند به تناسب هر مرحله و دوره اي رفتار مناسب و برخورد درست را انجام داده و فرزند خود را آن گونه که مي خواهند پرورش دهند.
يکي از جنبه ها و مسائلي که هم براي پدر و مادر از نظر تربيتي بسيار حائز اهميت بوده و هم مراحل و دوران متفاوت و گوناگوني در کودک دارد «تربيت جنسي» در کودکان است. اين مسئله تا بدانجا اهميت دارد که برخي پژوهشگران مدعي شده اند که تربيت و آموزش هاي صحيح در مورد مسائل جنسي مي تواند اثرات ارزشمندي از جمله احترام به خود و ديگران، رشد جنسي سالم، روابط مناسب بين فردي، تصوير مثبت از خود و ايجاد بهداشت رواني را به دنبال داشته و مانع بروز بسياري از ناهنجاري هاي رفتاري و اخلاقي شود.[1] پس توجه و دقت نسبت به اين مسئله بسيار مهم است که اولا پدر و مادر مثل ساير جنبه هاي تربيتي، بحث تربيت جنسي کودک را نيز مد نظر قرار دهند و ثانيا مراحل رشد جنسي کودک را بدانند تا به اقتضاي هر مرحله رفتار و برخورد متناسب با آن را انجام دهند. چرا که اگر پدر و مادر اين مراحل را ندانند برخي رفتارهايي را که از فرزند آنها سر مي زند اختلال به حساب آورده و نگران مي شوند در حالي که ممکن است اين رفتار کودک صرفا بخشي از مرحله رشد و بزرگ شدن کودک و تلاش براي کشف محيط اطراف خود باشد و از آنجا که کودک هنوز چيزي از قوانين درک نمي کند معمولا آنها را نقض کرده و به همين خاطر از ديد پدر و مادر فردي سرکش، نافرمان و مشکل دار معرفي مي شود.[2]
بر اين اساس به نظر مي رسد آنچه که از کودک شما در اين سن سر مي زند نه تنها يک رفتار نابهنجارتلقي نشده بلکه اقتضاي دوران رشد است؛ چرا که در سن 5 تا 6 سالگي در بيشتر کودکان علائمي دال بر آگاهي آنها نسبت به بدنشان بروز مي کند و از آن پس واقعا نسبت به جنسيت خود احساس کنجکاوي مي کنند، با دوستان خود درباره جنسيت خود حرف مي زنند و غالبا دلشان مي خواهد بدن يکديگر را لمس کرده و کشف کنند.[3] در طي اين سالهاست که کودکان گاهي اوقات لباس هاي خود را بالا مي زنند که ديگران بدن برهنه آنها را ببينند، طي بازي ممکن است بخش هاي جنسي خود را به يکديگر نشان دهند و به اندام تناسلي هم دست بزنند.[4] اين رفتارها که غالبا جنبه بازي داشته، از جهتي براي ارضا حس کنجکاوي در کودکان است.[5] طبق اين بيان معلوم شد که رفتار کودک شما بيشتر جنبه کنجکاوي دارد تا رفتاري جنسي. پس آنچه مهم است اين که پدر و مادر بايد بدانند چگونه در برابر اين گونه رفتارها يا سؤالاتي که در اين زمينه مطرح مي شود واکنش نشان داده و جوابگوي سؤالات فرزندان خود باشند. لذا سعي کنيد در برخورد با آنها نکات زير را مد نظر داشته باشيد:
1. سعي کنيد آنچه را که مورد تأييد شماست (که بايد فرزندتان انجام دهد) را به ايشان توضيح دهيد که البته اين کار بايد با حساسيت لازم صورت گيرد؛ زيرا شما مي خواهيد به او رفتار صحيح را بياموزيد نه آن که به او اين احساس را بدهيد که هر چيزي در رابطه با جسمش «کثيف و زشت» است و هرگز نبايد درباره آن حرفي زده شود يا سؤالي پرسيده شود.[6]
2. اطلاعات جنسي و سؤالات در اين مورد را با طمأنينه و آرامش و بدون طرد کردن و البته به صورت صحيح جواب دهيد ولکن اطلاعاتي که به او مي دهيد در محدوده سني او و نه بيشتر از سؤالي باشد يا رفتاري باشد که داشته است.[7]
3. به او ياد دهيد که بدن هر کس متعلق به خود اوست و نبايد بخش هاي خصوصي فرد ديگري را لمس کرده و يا اجازه دهد ديگران اندام خصوصي او را لمس کنند ياد بگيرد که بگويد «نه اين کار را دوست ندارم».[8]
4. محدوديت ها و نظارت هايي را اعمال کنيد که کودک فرصت کمتري براي انجام اين کارها داشته باشد؛ مثلا در اتاقي را که در آن مشغول بازي هستند باز بگذاريد يا به صورت متناوب به بهانه آوردن ميوه يا برداشتن وسيله اي به اتاق آنها سر بزنيد.[9]
5. هنگام ارتکاب اين عمل سعي کنيد از کنار آنها عبور کرده يا خود را در معرض ديد آنها قرار دهيد و به آنها تذکر دهيد البته اين عبور خود را کاملا سهوي جلوه دهيد.[10]
6. در حضور خود کودک، در مورد اين رفتار او با ديگران صحبت و گفتگو نکنيد.[11]
7. تنها هنگامي بايد اين رفتار را نابهنجار و غير عادي تلقي کنيد که بيش از حد تکرار شود يا با رفتارهاي پرخاشگرانه و فريبکارانه همراه باشد.[12]
8. رفت و آمد او را با ساير کودکان اگر خلاف و نا آرام هستند کنترل کنيد.[13]
9. ممکن است کودک اين رفتار را از طريق فيلم، عکس يا مشاهده انجام اين رفتار توسط ديگران ديده و آموخته باشد و او درصدد تکرار و تقليد از اين رفتار آموخته شده باشد؛ لذا سعي کنيد منابع يادگيري او را کنترل کنيد.
10. سعي کنيد بازي ها و فعاليت هايي را براي ايشان مهيا کنيد که کمتر مستلزم تماس بدني آنها با يکديگر بوده و فکر و ذهن ايشان را مشغول کند.
11. مراعات مسائل و روابط جنسي توسط والدين، اطرافيان و دوستان نزديک که با شما مرتبط هستند ضروري و لازم است.
12. نسبت به نوع لباسي که فرزند شما مي پوشد، نحوه خوابيدن او، نحوه ارتباط بدني که اطرافيان با او دارند توجه داشته باشيد.
13. نکته آخر آنکه براي تربيت فرزند خود و سعادت و سلامت ايشان، دعا به درگاه خداوند و توسل به اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بسيار مهم و تأثيرگذار خواهد بود. امام سجاد ـ عليه السلام ـ به ما ياد داده است که از خدا بخواهيد که «خدايا مرا در تربيت فرزندانم کمک کن».[14]
14. در حد امکان از ارتباط فرزندتان با بچه هایی که طرف ارتباط ایشان بوده اند بدون ایجاد حساسیت جلوگیری کنید.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ سلامت جنسي در کودکان و نوجوانان، علي کريمي.
2ـ تربيت جنسي کودک و نوجوان، علي اسلامي نسب.
3ـ خانواده و مسائل جنسي کودکان، علي قائمي.
پی نوشتها:
[1]. کريمي علي، سلامت جنسي در کودکان و نوجوانان، تهران، انتشارات رسانه تخصصي، چاپ دوم، 1387ش، ص9.
[2]. ضيايي اصل، ماريا (مترجم)، پرورش و نگهداري کودکان، 3 تا 6 ساله، تهران، انتشارات کيهان، بي تا، ص98.
[3]. همان، ص76.
[4]. سلامت جنسي در کودکان، ص22.
[5]. اسلامي نسب، علي، تربيت جنسي کودک و نوجوان، تهران، انتشارات نسل نوانديش، 1379ش، ص68.
[6]. پرورش و نگهداري کودکان، 3 تا 6 ساله ص77.
[7]. سلامت جنسي در کودکان و نوجوانان، ص24.
[8]. همان.
[9]. همان.
[10]. تربيت جنسي کودک و نوجوان، ص68 ـ 73.
[11]. همان.
[12]. همان.
[13]. همان.
[14]. صحيفه سجاديه، دعاي 25.
منبع: اندیشه قم
پدر و مادر به عنوان کساني که خود را مستقيماً مسئول تربيت و پرورش فرزند خود مي دانند همواره مي خواهند بهترين نحوه تربيت و برخورد را در جنبه هاي مختلف تربيتي (شخصي، اخلاقي، اجتماعي و...) داشته باشند تا کودک آنها ياد بگيرد که چگونه اين مسائل را رعايت کرده و بر اساس آنچه آنها مي خواهند تربيت و رشد يابد.
از طرفي پرورش صحيح و تربيت مناسب، در صورتي امکان پذير است که پدر و مادر مراحل رشد و اقتضائات آن را در سنين مختلف در مورد کودک اطلاع داشته تا بتوانند به تناسب هر مرحله و دوره اي رفتار مناسب و برخورد درست را انجام داده و فرزند خود را آن گونه که مي خواهند پرورش دهند.
يکي از جنبه ها و مسائلي که هم براي پدر و مادر از نظر تربيتي بسيار حائز اهميت بوده و هم مراحل و دوران متفاوت و گوناگوني در کودک دارد «تربيت جنسي» در کودکان است. اين مسئله تا بدانجا اهميت دارد که برخي پژوهشگران مدعي شده اند که تربيت و آموزش هاي صحيح در مورد مسائل جنسي مي تواند اثرات ارزشمندي از جمله احترام به خود و ديگران، رشد جنسي سالم، روابط مناسب بين فردي، تصوير مثبت از خود و ايجاد بهداشت رواني را به دنبال داشته و مانع بروز بسياري از ناهنجاري هاي رفتاري و اخلاقي شود.[1] پس توجه و دقت نسبت به اين مسئله بسيار مهم است که اولا پدر و مادر مثل ساير جنبه هاي تربيتي، بحث تربيت جنسي کودک را نيز مد نظر قرار دهند و ثانيا مراحل رشد جنسي کودک را بدانند تا به اقتضاي هر مرحله رفتار و برخورد متناسب با آن را انجام دهند. چرا که اگر پدر و مادر اين مراحل را ندانند برخي رفتارهايي را که از فرزند آنها سر مي زند اختلال به حساب آورده و نگران مي شوند در حالي که ممکن است اين رفتار کودک صرفا بخشي از مرحله رشد و بزرگ شدن کودک و تلاش براي کشف محيط اطراف خود باشد و از آنجا که کودک هنوز چيزي از قوانين درک نمي کند معمولا آنها را نقض کرده و به همين خاطر از ديد پدر و مادر فردي سرکش، نافرمان و مشکل دار معرفي مي شود.[2]
بر اين اساس به نظر مي رسد آنچه که از کودک شما در اين سن سر مي زند نه تنها يک رفتار نابهنجارتلقي نشده بلکه اقتضاي دوران رشد است؛ چرا که در سن 5 تا 6 سالگي در بيشتر کودکان علائمي دال بر آگاهي آنها نسبت به بدنشان بروز مي کند و از آن پس واقعا نسبت به جنسيت خود احساس کنجکاوي مي کنند، با دوستان خود درباره جنسيت خود حرف مي زنند و غالبا دلشان مي خواهد بدن يکديگر را لمس کرده و کشف کنند.[3] در طي اين سالهاست که کودکان گاهي اوقات لباس هاي خود را بالا مي زنند که ديگران بدن برهنه آنها را ببينند، طي بازي ممکن است بخش هاي جنسي خود را به يکديگر نشان دهند و به اندام تناسلي هم دست بزنند.[4] اين رفتارها که غالبا جنبه بازي داشته، از جهتي براي ارضا حس کنجکاوي در کودکان است.[5] طبق اين بيان معلوم شد که رفتار کودک شما بيشتر جنبه کنجکاوي دارد تا رفتاري جنسي. پس آنچه مهم است اين که پدر و مادر بايد بدانند چگونه در برابر اين گونه رفتارها يا سؤالاتي که در اين زمينه مطرح مي شود واکنش نشان داده و جوابگوي سؤالات فرزندان خود باشند. لذا سعي کنيد در برخورد با آنها نکات زير را مد نظر داشته باشيد:
1. سعي کنيد آنچه را که مورد تأييد شماست (که بايد فرزندتان انجام دهد) را به ايشان توضيح دهيد که البته اين کار بايد با حساسيت لازم صورت گيرد؛ زيرا شما مي خواهيد به او رفتار صحيح را بياموزيد نه آن که به او اين احساس را بدهيد که هر چيزي در رابطه با جسمش «کثيف و زشت» است و هرگز نبايد درباره آن حرفي زده شود يا سؤالي پرسيده شود.[6]
2. اطلاعات جنسي و سؤالات در اين مورد را با طمأنينه و آرامش و بدون طرد کردن و البته به صورت صحيح جواب دهيد ولکن اطلاعاتي که به او مي دهيد در محدوده سني او و نه بيشتر از سؤالي باشد يا رفتاري باشد که داشته است.[7]
3. به او ياد دهيد که بدن هر کس متعلق به خود اوست و نبايد بخش هاي خصوصي فرد ديگري را لمس کرده و يا اجازه دهد ديگران اندام خصوصي او را لمس کنند ياد بگيرد که بگويد «نه اين کار را دوست ندارم».[8]
4. محدوديت ها و نظارت هايي را اعمال کنيد که کودک فرصت کمتري براي انجام اين کارها داشته باشد؛ مثلا در اتاقي را که در آن مشغول بازي هستند باز بگذاريد يا به صورت متناوب به بهانه آوردن ميوه يا برداشتن وسيله اي به اتاق آنها سر بزنيد.[9]
5. هنگام ارتکاب اين عمل سعي کنيد از کنار آنها عبور کرده يا خود را در معرض ديد آنها قرار دهيد و به آنها تذکر دهيد البته اين عبور خود را کاملا سهوي جلوه دهيد.[10]
6. در حضور خود کودک، در مورد اين رفتار او با ديگران صحبت و گفتگو نکنيد.[11]
7. تنها هنگامي بايد اين رفتار را نابهنجار و غير عادي تلقي کنيد که بيش از حد تکرار شود يا با رفتارهاي پرخاشگرانه و فريبکارانه همراه باشد.[12]
8. رفت و آمد او را با ساير کودکان اگر خلاف و نا آرام هستند کنترل کنيد.[13]
9. ممکن است کودک اين رفتار را از طريق فيلم، عکس يا مشاهده انجام اين رفتار توسط ديگران ديده و آموخته باشد و او درصدد تکرار و تقليد از اين رفتار آموخته شده باشد؛ لذا سعي کنيد منابع يادگيري او را کنترل کنيد.
10. سعي کنيد بازي ها و فعاليت هايي را براي ايشان مهيا کنيد که کمتر مستلزم تماس بدني آنها با يکديگر بوده و فکر و ذهن ايشان را مشغول کند.
11. مراعات مسائل و روابط جنسي توسط والدين، اطرافيان و دوستان نزديک که با شما مرتبط هستند ضروري و لازم است.
12. نسبت به نوع لباسي که فرزند شما مي پوشد، نحوه خوابيدن او، نحوه ارتباط بدني که اطرافيان با او دارند توجه داشته باشيد.
13. نکته آخر آنکه براي تربيت فرزند خود و سعادت و سلامت ايشان، دعا به درگاه خداوند و توسل به اهل بيت ـ عليهم السلام ـ بسيار مهم و تأثيرگذار خواهد بود. امام سجاد ـ عليه السلام ـ به ما ياد داده است که از خدا بخواهيد که «خدايا مرا در تربيت فرزندانم کمک کن».[14]
14. در حد امکان از ارتباط فرزندتان با بچه هایی که طرف ارتباط ایشان بوده اند بدون ایجاد حساسیت جلوگیری کنید.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ سلامت جنسي در کودکان و نوجوانان، علي کريمي.
2ـ تربيت جنسي کودک و نوجوان، علي اسلامي نسب.
3ـ خانواده و مسائل جنسي کودکان، علي قائمي.
پی نوشتها:
[1]. کريمي علي، سلامت جنسي در کودکان و نوجوانان، تهران، انتشارات رسانه تخصصي، چاپ دوم، 1387ش، ص9.
[2]. ضيايي اصل، ماريا (مترجم)، پرورش و نگهداري کودکان، 3 تا 6 ساله، تهران، انتشارات کيهان، بي تا، ص98.
[3]. همان، ص76.
[4]. سلامت جنسي در کودکان، ص22.
[5]. اسلامي نسب، علي، تربيت جنسي کودک و نوجوان، تهران، انتشارات نسل نوانديش، 1379ش، ص68.
[6]. پرورش و نگهداري کودکان، 3 تا 6 ساله ص77.
[7]. سلامت جنسي در کودکان و نوجوانان، ص24.
[8]. همان.
[9]. همان.
[10]. تربيت جنسي کودک و نوجوان، ص68 ـ 73.
[11]. همان.
[12]. همان.
[13]. همان.
[14]. صحيفه سجاديه، دعاي 25.
منبع: اندیشه قم
