پرسش :
چه درسهايي از مشروطه و نهضت ملي شدن صنعت نفت مي توان گرفت؟
پاسخ :
با مطالعهي نحوه شكل گيري نهضت ها و انقلابها و پيروزي و يا شكست آنها تجربه هاي آموزنده تجربيات به دست آيد كه در بهتر شدن آينده و به ويژه در مسير انقلاب اسلامي موثر خواهد بود .
درسهاي مهمّي كه ميتوان از انقلاب مشروطه و ملي شدن صنعت نفت و انقلاب بزرگ اسلامي گرفت ميتوان چنين دسته بندي كرد:
1. پيروي از رهبران مذهبي، در به ثمر نشاندن نهضتها و انقلابها، موثرترين عنصر پيروزي مي باشد.
آنچه در مطالعه اوّليه وقايع دوران مشروطه و صنعت نفت و انقلاب اسلامي ايران به دست ميآيد: وجود يك محرك قوي و نيرومند مذهبي است كه در پايداري و هدايت تودة عظيم مردمي نقش عمده اي دارد. نيروئي كه با اتّحاد آحاد مردم از هر قشر و يا گروهي مي تواند اقيانوسي عظيم مردمي ايجاد كرده و با جهت دادن به اين اقيانوس انساني، ريشههاي طاغوت را به لرزه در آورد. شهيد مدرس(ره) آيت الله كاشاني(ره) و امام خميني(ره) نمونه بارزي از اين رهبران بزرگ مذهبي بودند.
اين موضوع هر چند كه در نهضت مشروطه نتيجه مطلوب نداد؛ ولي مقدمهاي شد براي يك حركت و انقلابي بزرگ كه جهان دو قطبي آن روز را به چالش انداخت. دشمنان اسلام بالاخص دشمنان انقلاب اسلامي در طول استيلاي خود بر ممالك مسلمان به اين نتيجه رسيده اند كه براي تداوم سلطه غاصبانه خود بايد با حربة تفرقه و بدگماني نسبت به رهبران مذهبي، مردم را در مقابل آنان قرار داده تا به مقاصد شوم خود دست يابند؛[1] چرا كه آنان ضربهاي كه از رهبران مذهبي چون ميرزاي شيرازي در تحريم تنباكو و بزرگاني چون شيخ فضل الله نوري و شهيد مدرس و آيت الله كاشاني، و حضرت امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ و ..... در نهضتها و جنبشهاي اسلامي خوردند را فراموش نخواهند كرد. اين خود ميتواند بزرگترين درس و پيام اين انقلابها باشد، اقتدار رهبري ديني و نقش هدايتي آنها رساترين پيام براي هميشه تاريخ است.[2]
2. اتكاء به خود و دوري از وابستگي به بيگانگان.
پيام ديگر اين نهضتها خود باوري و تقويت اعتقاد به پتانسيلها و استعدادهاي نهفته در جوامع اسلامي است. كشورهاي استعمارگر هميشه كوشيدهاند كه كشورهاي جهان سوّمي و جوامع اسلامي را به صورت يك جامعه مصرفي و وابسته به بار آورند، تا پس از غارت سرمايههاي ملّي آنان و تبديل به كالاهاي مورد نياز اين جوامع توليدات خود را به بازارهاي كشورهاي وابسته گسيل دارند و به شيوه اي جلوي پيشرفت اين جوامع را بگيرند.
با مطالعه نهضت ملي شدن صنعت نفت به اين نتيجه قطعي ميرسيم كه قبل از ملي شدن نفت، ثروت اين كشور كه متعلق به مردم بود توسط استعمارگران، به غارت ميرفت و اين غارت جز عقب ماندگي و وابستگي نتيجهي ديگري براي مردم ايران نداشت.[3] با ملي شدن آن، حق به حقدار رسيد و روز به روز كارشناسان ايراني در مسائل نفت مهارت لازم را كسب كردند، تا آنجا كه امروزه پالايشگاههاي عظيم نفتي به دست متخصصان ايراني بدون كمك بيگانگان طراحي و اجرا مي شود و اينها مايهي سر بلندي و اقتدار يك نظام مذهبي مردمي.
3. پرهيز از مفاسد اخلاقي و تجملات و روي آوردن به يك زندگي الهي.
مفاسد اخلاقي و تجمل گرائي يكي از موانع مؤثر در پيشرفت هر جامعهاي است و جوامعي كه گريبان گير چنين معضلاتي باشند، نه تنها پيشرفتي نخواهند داشت بلكه آنچه اندوختهاند از دست خواهند داد.[4]
از تجارب تلخ اين نهضتها نيز ميتوان درس عبرت گرفت:
1. شناخت قدرتهاي سلطه گر و اهداف استعماری آنها:
شناخت حيلههاي قدرتهاي استعماري و كشف راههاي نفوذي آنها يكي از لوازم مهمّ و ضروري براي مبارزه با آنهاست. با مطالعه سياست انگليس در مورد ايران و دخالت آنها در انحراف مشروطه اهداف شوم و پليد آنها روشن و آشكار ميگردد كه براي رسيدن به اين اهداف از هيچ رفتار غير انساني دريغ نكرده و خونهاي زيادي ريختند.
استعمارگران براي رسيدن به اهداف خود در بلند مدت كشورهاي تحت سلطه به تربيت نيروهاي همفكر و حامي خود ميپردازند تا استمرار سلطهي آنها آسان باشد.[5]
2. وابستگي بعضي از رهبران به جريانهاي نشأت گرفته از تفكّر غرب باعث ايجاد اختناق و اختلاف و دوري از پيش رفت ملت هاست و در نهضت مشروطه اين گونه وابستگیها در جريانهاي فراماسون و ... ديده ميشود. و افرادي چون تقيزاده كه در ابتداء بعنوان يك كتابفروشي در تبريز نمايان گرديد و در دورة اوّل مجلس بعنوان نماينده تبريز برگزيده و راهي تهران شد از همان روزهاي اول در مجلس بعنوان فردي تندرو و مشروطه خواه جدّي شناخته شده و با سخنان آتشين خود راه را براي سقوط مشروطه فراهم كرد.[6]
و از اينگونه درسها نه تنها در نهضتهاي اسلامي و ايراني بلكه در نهضتهاي مردمي و اصلاح طلبانه ساير ملل نيز نمونههاي فراوان مي توان يافت.
امّا نهضتهاي اسلامي از جمله نهضت مشروطه و انقلاب اسلامي در تاريخ جهان ثابت كرد كه وجود ايمان و باورهاي ديني در هر جامعه پيروزي را در پي خواهد داشت و در مقابل دوري از ارزشهاي، ديني جز فرومايگي و ذلّت حاصلي نخواهد داشت.
در انقلاب بزرگ اسلامي ايران به رهبري مرجعيّت بزرگ ديني آنچه چشم گيرتر از همه است. توصية به دين باوري و روي آوردن به كرامات انساني است و در مقابل نهي از بي توجهي به ارزشهاي ديني و پرهيز از اميال شيطاني است و با جامعه‌ي عمل پوشانيدن به اين توصيهها بود كه مردم ايران، آن كرامت و بزرگي خويش را بازيافت، تا آنجا كه به يكي از قدرتهاي بزرگ جهاني تبديل شد و خواب خوش استعمارگران را به كابوسي عظيم تبديل كرد و اين درسي بزرگ و پيامي آشكار است.
در انقلاب اسلامي ايران مردم به بزرگترين خواستههاي خود رسيدند، آنچه بيشتر اهميت دارد حفظ دستاوردهاي اين انقلاب كه ثمره خون پاك شهيدان عزيز است، از جمله اين دستاوردها ميتوان به موارد زير اشاره كرد.
1. استقلال و خود اتكائي بدون وابستگي به غرب در همة زمينهها
2. پيشرفتهاي عظيم در عرصههاي صنعتي و سياسي و علمي چون شركتهاي بزرگ كشتي سازي، هواپيما سازي، ماشين سازي، فولاد و ... و پيشرفتهاي پزشكي و تبديل شدن به يك قدرت بلا منازع منطقهاي.
3. اتّحاد و يكپارچگي در زمينههاي مختلف و تأثير گذاري در خارج از مرزهاي جغرافيائي كه نشانة بارز آن حزب الله لبنان است كه با الگو گيري از انقلاب ايران موفقيتهاي بسيار چشمگيري كسب كرده است و .....
اميد است كه با حفظ اين دستاوردها، حرمت خون پاك شهيدان را پاس داريم.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تاريخ سياسي معاصر،نويسنده: سيد جلال الدين مدني.
2. دخالت انگليس در مشروط، نويسنده:رسول جعفريان.
پی نوشتها:
[1] . گروههاي سياسي، در جستجوي راه از كلام، دفتر سيزدهم، مؤسسه انتشارات امير كبير، ص 17 و ص 18.
[2] . ر.ك، زارع، عباس، آخرين انقلاب قرن، انتشارات معارف، چاپ اول، 1379هـ .ش، ج 2، ص 45.
[3] . ر.ك، مدني، سيد جلال الدين، تاريخ سياسي معاصر ايران، قم، دفتر انتشارات اسلامي، ج 1، ص362.
[4] . كبري اسدي مقدم، ديدگاههاي فرهنگي امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ انتشارات تصوير گران، 1373 هـ . ش، ص144.
[5] . جعفريان، رسول، دخالت انگليس در واقعه مشروطه، قم، چاپ خانه دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1365، ص 29.
[6] . جعفريان، رسول، دخالت انگليس در واقعه مشروطه، همان، ص 83.
منبع: اندیشه قم
با مطالعهي نحوه شكل گيري نهضت ها و انقلابها و پيروزي و يا شكست آنها تجربه هاي آموزنده تجربيات به دست آيد كه در بهتر شدن آينده و به ويژه در مسير انقلاب اسلامي موثر خواهد بود .
درسهاي مهمّي كه ميتوان از انقلاب مشروطه و ملي شدن صنعت نفت و انقلاب بزرگ اسلامي گرفت ميتوان چنين دسته بندي كرد:
1. پيروي از رهبران مذهبي، در به ثمر نشاندن نهضتها و انقلابها، موثرترين عنصر پيروزي مي باشد.
آنچه در مطالعه اوّليه وقايع دوران مشروطه و صنعت نفت و انقلاب اسلامي ايران به دست ميآيد: وجود يك محرك قوي و نيرومند مذهبي است كه در پايداري و هدايت تودة عظيم مردمي نقش عمده اي دارد. نيروئي كه با اتّحاد آحاد مردم از هر قشر و يا گروهي مي تواند اقيانوسي عظيم مردمي ايجاد كرده و با جهت دادن به اين اقيانوس انساني، ريشههاي طاغوت را به لرزه در آورد. شهيد مدرس(ره) آيت الله كاشاني(ره) و امام خميني(ره) نمونه بارزي از اين رهبران بزرگ مذهبي بودند.
اين موضوع هر چند كه در نهضت مشروطه نتيجه مطلوب نداد؛ ولي مقدمهاي شد براي يك حركت و انقلابي بزرگ كه جهان دو قطبي آن روز را به چالش انداخت. دشمنان اسلام بالاخص دشمنان انقلاب اسلامي در طول استيلاي خود بر ممالك مسلمان به اين نتيجه رسيده اند كه براي تداوم سلطه غاصبانه خود بايد با حربة تفرقه و بدگماني نسبت به رهبران مذهبي، مردم را در مقابل آنان قرار داده تا به مقاصد شوم خود دست يابند؛[1] چرا كه آنان ضربهاي كه از رهبران مذهبي چون ميرزاي شيرازي در تحريم تنباكو و بزرگاني چون شيخ فضل الله نوري و شهيد مدرس و آيت الله كاشاني، و حضرت امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ و ..... در نهضتها و جنبشهاي اسلامي خوردند را فراموش نخواهند كرد. اين خود ميتواند بزرگترين درس و پيام اين انقلابها باشد، اقتدار رهبري ديني و نقش هدايتي آنها رساترين پيام براي هميشه تاريخ است.[2]
2. اتكاء به خود و دوري از وابستگي به بيگانگان.
پيام ديگر اين نهضتها خود باوري و تقويت اعتقاد به پتانسيلها و استعدادهاي نهفته در جوامع اسلامي است. كشورهاي استعمارگر هميشه كوشيدهاند كه كشورهاي جهان سوّمي و جوامع اسلامي را به صورت يك جامعه مصرفي و وابسته به بار آورند، تا پس از غارت سرمايههاي ملّي آنان و تبديل به كالاهاي مورد نياز اين جوامع توليدات خود را به بازارهاي كشورهاي وابسته گسيل دارند و به شيوه اي جلوي پيشرفت اين جوامع را بگيرند.
با مطالعه نهضت ملي شدن صنعت نفت به اين نتيجه قطعي ميرسيم كه قبل از ملي شدن نفت، ثروت اين كشور كه متعلق به مردم بود توسط استعمارگران، به غارت ميرفت و اين غارت جز عقب ماندگي و وابستگي نتيجهي ديگري براي مردم ايران نداشت.[3] با ملي شدن آن، حق به حقدار رسيد و روز به روز كارشناسان ايراني در مسائل نفت مهارت لازم را كسب كردند، تا آنجا كه امروزه پالايشگاههاي عظيم نفتي به دست متخصصان ايراني بدون كمك بيگانگان طراحي و اجرا مي شود و اينها مايهي سر بلندي و اقتدار يك نظام مذهبي مردمي.
3. پرهيز از مفاسد اخلاقي و تجملات و روي آوردن به يك زندگي الهي.
مفاسد اخلاقي و تجمل گرائي يكي از موانع مؤثر در پيشرفت هر جامعهاي است و جوامعي كه گريبان گير چنين معضلاتي باشند، نه تنها پيشرفتي نخواهند داشت بلكه آنچه اندوختهاند از دست خواهند داد.[4]
از تجارب تلخ اين نهضتها نيز ميتوان درس عبرت گرفت:
1. شناخت قدرتهاي سلطه گر و اهداف استعماری آنها:
شناخت حيلههاي قدرتهاي استعماري و كشف راههاي نفوذي آنها يكي از لوازم مهمّ و ضروري براي مبارزه با آنهاست. با مطالعه سياست انگليس در مورد ايران و دخالت آنها در انحراف مشروطه اهداف شوم و پليد آنها روشن و آشكار ميگردد كه براي رسيدن به اين اهداف از هيچ رفتار غير انساني دريغ نكرده و خونهاي زيادي ريختند.
استعمارگران براي رسيدن به اهداف خود در بلند مدت كشورهاي تحت سلطه به تربيت نيروهاي همفكر و حامي خود ميپردازند تا استمرار سلطهي آنها آسان باشد.[5]
2. وابستگي بعضي از رهبران به جريانهاي نشأت گرفته از تفكّر غرب باعث ايجاد اختناق و اختلاف و دوري از پيش رفت ملت هاست و در نهضت مشروطه اين گونه وابستگیها در جريانهاي فراماسون و ... ديده ميشود. و افرادي چون تقيزاده كه در ابتداء بعنوان يك كتابفروشي در تبريز نمايان گرديد و در دورة اوّل مجلس بعنوان نماينده تبريز برگزيده و راهي تهران شد از همان روزهاي اول در مجلس بعنوان فردي تندرو و مشروطه خواه جدّي شناخته شده و با سخنان آتشين خود راه را براي سقوط مشروطه فراهم كرد.[6]
و از اينگونه درسها نه تنها در نهضتهاي اسلامي و ايراني بلكه در نهضتهاي مردمي و اصلاح طلبانه ساير ملل نيز نمونههاي فراوان مي توان يافت.
امّا نهضتهاي اسلامي از جمله نهضت مشروطه و انقلاب اسلامي در تاريخ جهان ثابت كرد كه وجود ايمان و باورهاي ديني در هر جامعه پيروزي را در پي خواهد داشت و در مقابل دوري از ارزشهاي، ديني جز فرومايگي و ذلّت حاصلي نخواهد داشت.
در انقلاب بزرگ اسلامي ايران به رهبري مرجعيّت بزرگ ديني آنچه چشم گيرتر از همه است. توصية به دين باوري و روي آوردن به كرامات انساني است و در مقابل نهي از بي توجهي به ارزشهاي ديني و پرهيز از اميال شيطاني است و با جامعه‌ي عمل پوشانيدن به اين توصيهها بود كه مردم ايران، آن كرامت و بزرگي خويش را بازيافت، تا آنجا كه به يكي از قدرتهاي بزرگ جهاني تبديل شد و خواب خوش استعمارگران را به كابوسي عظيم تبديل كرد و اين درسي بزرگ و پيامي آشكار است.
در انقلاب اسلامي ايران مردم به بزرگترين خواستههاي خود رسيدند، آنچه بيشتر اهميت دارد حفظ دستاوردهاي اين انقلاب كه ثمره خون پاك شهيدان عزيز است، از جمله اين دستاوردها ميتوان به موارد زير اشاره كرد.
1. استقلال و خود اتكائي بدون وابستگي به غرب در همة زمينهها
2. پيشرفتهاي عظيم در عرصههاي صنعتي و سياسي و علمي چون شركتهاي بزرگ كشتي سازي، هواپيما سازي، ماشين سازي، فولاد و ... و پيشرفتهاي پزشكي و تبديل شدن به يك قدرت بلا منازع منطقهاي.
3. اتّحاد و يكپارچگي در زمينههاي مختلف و تأثير گذاري در خارج از مرزهاي جغرافيائي كه نشانة بارز آن حزب الله لبنان است كه با الگو گيري از انقلاب ايران موفقيتهاي بسيار چشمگيري كسب كرده است و .....
اميد است كه با حفظ اين دستاوردها، حرمت خون پاك شهيدان را پاس داريم.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تاريخ سياسي معاصر،نويسنده: سيد جلال الدين مدني.
2. دخالت انگليس در مشروط، نويسنده:رسول جعفريان.
پی نوشتها:
[1] . گروههاي سياسي، در جستجوي راه از كلام، دفتر سيزدهم، مؤسسه انتشارات امير كبير، ص 17 و ص 18.
[2] . ر.ك، زارع، عباس، آخرين انقلاب قرن، انتشارات معارف، چاپ اول، 1379هـ .ش، ج 2، ص 45.
[3] . ر.ك، مدني، سيد جلال الدين، تاريخ سياسي معاصر ايران، قم، دفتر انتشارات اسلامي، ج 1، ص362.
[4] . كبري اسدي مقدم، ديدگاههاي فرهنگي امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ انتشارات تصوير گران، 1373 هـ . ش، ص144.
[5] . جعفريان، رسول، دخالت انگليس در واقعه مشروطه، قم، چاپ خانه دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1365، ص 29.
[6] . جعفريان، رسول، دخالت انگليس در واقعه مشروطه، همان، ص 83.
منبع: اندیشه قم
