پرسش :
جريان هاي مذهبي فعال در بيداري اسلامي از انقلاب اسلامي ايران چه تأثيری گرفته اند؟
پاسخ :
با نگاهي به ماهيت انقلاب هاي مردمي منطقه ، اصول و خطوط کلي اين قيام ها ، مي توان به خوبي ميزان تأثير و نفوذ انديشه هاي ناب انقلاب اسلامي را در بيداري اسلامي و جريان هاي مذهبي کشورهاي به پا خواسته درک نمود. اگرجوهره اصلي قيام ها و انقلاب هاي منطقه را در احقاق حقوق مردم ، کنار زدن سيطره و سلطه استکبار جهاني، احياي عزت و کرامت از دست رفته ، استقلال و عدالت طلبي بدانيم ، خواسته يا ناخواسته ، نقش و جايگاه انديشه انقلاب اسلامي را در اين حرکت ها پذيرفته ايم . مگر نه اينکه بيداري اسلامي ، احياء و تجديد عزت و كرامت امت اسلامی را كه در طول زمان با ديكتاتوري حاكمان فاسد و با سلطه‌ي سياسي آمريكا و غرب، در هم شكسته و پايمال شده بود را نشانه رفته و کسب استقلال ، آزادي و عدالت و ايستادگي در برابر نفوذ و سلطه آمريکا و اروپا و مبارزه با رژيم غاصب و جعلي صهيونيست را به عنوان اصول و شعارهاي خويش برگزيده است آيا اين ها چيزي جز همان شعارها و اصولي است که انقلاب اسلامی ایران بر روي آن پافشاري نموده و به منظور تحقق آنها در برابر همه دشمنيها و توطئه ها ايستادگي نموده است.اين اصول و مباني در چار چوب اسلام شيعي و انقلاب ایران محدود نبوده و ظرفيتي فراتر از آن را دارا مي باشد و از اين قابليت برخوردار است که الگوي همه حرکت ها و جنبش های آزاديخواه قرار بگيرد و همانگونه که امام راحل فرمودند: "آواي انقلاب بزرگ ايران در کشورهاي اسلامي و ديگر کشورها طنين انداز وافتخار ساز است ." 1 مقام معظم رهبري نيزاشاره فرمودند: " اين بيداري اسلامي که مشاهده مي کنيد چه بگوييم ، چه نگوييم ، چه به رو بياوريم ، چه نياوريم ، چه ديگران به رو بياورند ، چه نياورند ، اثر گرفته از حرکت عظيم ملت ايران است . اين انقلاب عظيم ، اين انقلاب بزرگ ، اين تحول بنيان بر افکن سنت هاي طاغوتي و نظام طاغوتي و نظام سلطه ، ملت ايران را به يک اسوه تبديل کرد ." 2
تداوم انقلاب اسلامی ایران در سي و چند سال گذشته و ايستادگي آن در برابر زياده خواهي ها و سلطه جويي هاي قدرتهاي استکباري ، الگويي از حكومت مردمي و اسلامي را پيش پاي مردم منطقه نهاده است زيرا انقلاب ايران بدون تکيه به قدرتهاي بزرگ و الگو برداري از نسخه هاي تجويزي آنها و نيز با دوري از رفتارهاي متحجرانه و واپس گرا به جايگاه ارزشمند و عزتمندي در منطقه و جهان دست يافته است و در همين راستا ملت ايران اراده مقاوم و عزم استوار خويش را در برابر استکبار جهاني و توطئه هاي آنان به نمايش گذارده و با وجود همه دشمني ها ، کينه توزي ها و تحريم ها به پيشرفت هايي خيره کننده اي در زمينه هاي مختلف دست يافته است و در حقيقت همين آرزوي ديرين مردم منطقه است.
از اين رو در عميق ترين لايه هاي خواست مردمي ، نوعي بيداري اسلامي بر گرفته از الگوي ايراني وجود دارد كه با وجود تأكيد بر هويت ملّی، از نژاد پرستي به دور بوده و با وجود تکيه بر نقش مردم و آزادي و عدالت ، شعارهاي اومانيستي ، ليبراليستي و سكولاريستي سر نمي دهد و اين امر موجب شده تا انقلاب اسلامي به الگويي براي ملت هاي منطقه تبديل شود و اين همان عاملي است که نگراني و هراس استکبار جهاني از انقلاب اسلامي را به دنبال داشته و دليل اصلي دشمني ها و فشارهاي آنان بر عليه جمهوري اسلامي است، الکساندر هيک وزير خارجه اسبق آمريکا به دنبال پيروزي انقلاب اسلامي چنين اظهار داشت " به نظر من خطرناکتر از اين مشکلات بين المللي عواقب گسترش بنيادگرايي اسلامي است که در ايران پا گرفته و اکنون عراق و ثبات تمام رژيم هاي عرب ميانه رو را در منطقه تهديد مي کند اين پديده اگر از کنترل خارج شود منافع ابرقدرتها را به خطرناک ترين وجه به مخاطره خواهد انداخت ."3
بنابر اين ، با توجه به حضور اسلام به عنوان عنصر تعريف کننده اصلي ملت هاي خاورميانه و از سوي ديگر شکست و بي اعتباري گفتمان ها و الگوهاي معاصر مدعي و کنش گر در صحنه سياسي خاورميانه ، اسلام و جهت گيري اسلامي انتخاب طبيعي ملت هاي خاورميانه و فراروي احزاب اسلام گرا است که متأثراز الگوي انقلاب اسلامي است . شکل گيري انقلاب اسلامي و الگوي جديد که به عنوان الگوي مبارزه و پيگيري خواست هاي جمعي از درون آن به جهان اسلام ارايه شد، ريشه اي عميق در هويت مردم مسلمان خاورميانه و تلاش هاي فکري نخبگان مسلمان معاصر دارد.
پيروزي حزب الله لبنان و موفقيت هاي حماس و جهاد اسلامي در صحنه مبارزه با رژيم اسرائيل به اتکاي حمايت گسترده مردمي در منطقه تحقق يافته و از سوي ديگر چراغ راه ساير گروه ها براي پيگيري اين الگوهاي موفق بوده است.
البته منظور از الگوگيري از ايران آن نيست که همان ساختار حاکم بر جمهوري اسلامي در آن کشورها نيز شکل بگيرد بلکه الگوگيري از ايران به معناي قرار دادن اسلام در مدار حرکت و راهنماي ايجاد نظم جديد و تدوين خواسته هاست و طبيعي است که هر کشوري بنا به شرايط و مقتضيات خود ساختار مشخصي را ترسيم مي نمايند.
از ابتداي شكل گيري قيام ها و انقلاب هاي مردمي در منطقه، نظام سلطه تلاش نمود تا در سايه کاربست عناويني چون جنبش هاي عربي ، بهار عربي ، جنبش هاي فيس بوكي و... ماهيت اسلامي اين حرکت ها را در لابلاي مسائل اقتصادي ، نژادي و شبکه هاي اجتماعي و مجازي ، مخفي نگاه دارد ، غافل از اين که جلوي درخشش آفتاب را نمي توان گرفت و چه بخواهند و چه نخواهند اين بيداري ماهيتي اسلامي داشته و نتيجه و ثمره ايستادگي انقلاب اسلامي و بازتاب منطقه اي و جهاني آن محسوب مي گردد . جنس شعارها و خواسته هاي مردم در اين انقلاب ها ، نمادها و نشانه هاي به کار گرفته شده در آن و محوريت نمازهاي جمعه و جماعات در تجمعات و توجه به تعاليم اسلام در تدوين قوانين اسلامي جديد و گرايش به احزاب اسلامي همچون حزب النهضه تونس و حزب آزادي و عدالت شاخه سياسي اخوان المسلمين در مصر و تأکيد دولت ليبي بر تشکيل حکومتي که طبق قواعد شريعت اسلامي حكومت كند و پيروزي احزاب اسلام گرا در انتخابات مجلس و رياست جمهوري همه و همه نشانگر ماهيت اسلامي اين حرکت هاست تا جايي که به دنبال پيروزي احزاب اسلامگرا در اين کشورها روزنامه ديلي تلگراف چاپ انگليس در مقاله‌اي تحت عنوان "صادر كردن اسلام سياسي" نوشت بايد به صداي قدرتمند اسلام‌گرايان عادت كرد... از پيروزي احزاب اسلامگرا نبايد تعجب كرد؛ زيرا در انتخاباتي كه شش سال پيش در فلسطين برگزار شد و طي آن حماس حكومت را به دست گرفت پايه روند قدرت يافتن گرايش‌هاي اسلامي نهادينه شد.4
استقلال، آزادي، عدالتخواهي، تسليم نشدن در برابر استبداد و استعمار، نفي تبعيض هاي قومي و نژادي و مذهبي، نفي صريح صهيونيسم اينها اركان نهضت‌هاي امروز كشورهاي اسلامي و جريان بيداري اسلامي است که همه برگرفته ازتعاليم اسلام وآموزه هاي قرآن است و اين همان مسيري است که در انقلاب اسلامی ايران ترسيم شده و بيانگر عمق نفوذ انديشه انقلاب اسلامي در جريان بيداري اسلامي و در ميان احزاب اسلام گراست . امروز الگوي انقلاب اسلامي فرا روي احزاب اسلام گراي اين کشورهاست که با الهام ازآن مي توانند مسير پيش روي خود را روشن سازند .
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
ـ صوفي نيارکي ، تقي ، حادثه معجزه آسا ، نگاهي تحليلي به موج بيدراي اسلامي در کشورهاي منطقه با تکيه بر انديشه هاي حضرت امام خمين (ره) و رهبر معظم انقلاب ، تهران ،معاونت فرهنگي سازمان اوقاف و امور خيريه ، 1390
ـ نجفي ، موسي ، انقلاب فرا مدرن و تمدن اسلامي ، موج چهارم بيداري اسلامي ، تهران ، مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران ، 1387
ـ طاهر زاده ، اصغر ، جايگاه اشراقي انقلاب اسلامي در فضاي مدرنيسم ، اصفهان ، لب الميزان ، 1389
ـ سالار ، محمد ، غرب و بيداري اسلامي ، مجله انديشه انقلاب اسلامي ، تابستان 1383، شماره 10
پی نوشتها:
1. صحيفه امام ، ج5، ص 78
2. پايگاه اطلاع رساني دفتر مقام معظم رهبري ، بيانات رهبر معظم انقلاب ، 24/5/90
3. روزنامه اطلاعات ، 1/12/61
4. خبرگزاري قرآني ايران ،ايکنا
منبع: اندیشه قم
با نگاهي به ماهيت انقلاب هاي مردمي منطقه ، اصول و خطوط کلي اين قيام ها ، مي توان به خوبي ميزان تأثير و نفوذ انديشه هاي ناب انقلاب اسلامي را در بيداري اسلامي و جريان هاي مذهبي کشورهاي به پا خواسته درک نمود. اگرجوهره اصلي قيام ها و انقلاب هاي منطقه را در احقاق حقوق مردم ، کنار زدن سيطره و سلطه استکبار جهاني، احياي عزت و کرامت از دست رفته ، استقلال و عدالت طلبي بدانيم ، خواسته يا ناخواسته ، نقش و جايگاه انديشه انقلاب اسلامي را در اين حرکت ها پذيرفته ايم . مگر نه اينکه بيداري اسلامي ، احياء و تجديد عزت و كرامت امت اسلامی را كه در طول زمان با ديكتاتوري حاكمان فاسد و با سلطه‌ي سياسي آمريكا و غرب، در هم شكسته و پايمال شده بود را نشانه رفته و کسب استقلال ، آزادي و عدالت و ايستادگي در برابر نفوذ و سلطه آمريکا و اروپا و مبارزه با رژيم غاصب و جعلي صهيونيست را به عنوان اصول و شعارهاي خويش برگزيده است آيا اين ها چيزي جز همان شعارها و اصولي است که انقلاب اسلامی ایران بر روي آن پافشاري نموده و به منظور تحقق آنها در برابر همه دشمنيها و توطئه ها ايستادگي نموده است.اين اصول و مباني در چار چوب اسلام شيعي و انقلاب ایران محدود نبوده و ظرفيتي فراتر از آن را دارا مي باشد و از اين قابليت برخوردار است که الگوي همه حرکت ها و جنبش های آزاديخواه قرار بگيرد و همانگونه که امام راحل فرمودند: "آواي انقلاب بزرگ ايران در کشورهاي اسلامي و ديگر کشورها طنين انداز وافتخار ساز است ." 1 مقام معظم رهبري نيزاشاره فرمودند: " اين بيداري اسلامي که مشاهده مي کنيد چه بگوييم ، چه نگوييم ، چه به رو بياوريم ، چه نياوريم ، چه ديگران به رو بياورند ، چه نياورند ، اثر گرفته از حرکت عظيم ملت ايران است . اين انقلاب عظيم ، اين انقلاب بزرگ ، اين تحول بنيان بر افکن سنت هاي طاغوتي و نظام طاغوتي و نظام سلطه ، ملت ايران را به يک اسوه تبديل کرد ." 2
تداوم انقلاب اسلامی ایران در سي و چند سال گذشته و ايستادگي آن در برابر زياده خواهي ها و سلطه جويي هاي قدرتهاي استکباري ، الگويي از حكومت مردمي و اسلامي را پيش پاي مردم منطقه نهاده است زيرا انقلاب ايران بدون تکيه به قدرتهاي بزرگ و الگو برداري از نسخه هاي تجويزي آنها و نيز با دوري از رفتارهاي متحجرانه و واپس گرا به جايگاه ارزشمند و عزتمندي در منطقه و جهان دست يافته است و در همين راستا ملت ايران اراده مقاوم و عزم استوار خويش را در برابر استکبار جهاني و توطئه هاي آنان به نمايش گذارده و با وجود همه دشمني ها ، کينه توزي ها و تحريم ها به پيشرفت هايي خيره کننده اي در زمينه هاي مختلف دست يافته است و در حقيقت همين آرزوي ديرين مردم منطقه است.
از اين رو در عميق ترين لايه هاي خواست مردمي ، نوعي بيداري اسلامي بر گرفته از الگوي ايراني وجود دارد كه با وجود تأكيد بر هويت ملّی، از نژاد پرستي به دور بوده و با وجود تکيه بر نقش مردم و آزادي و عدالت ، شعارهاي اومانيستي ، ليبراليستي و سكولاريستي سر نمي دهد و اين امر موجب شده تا انقلاب اسلامي به الگويي براي ملت هاي منطقه تبديل شود و اين همان عاملي است که نگراني و هراس استکبار جهاني از انقلاب اسلامي را به دنبال داشته و دليل اصلي دشمني ها و فشارهاي آنان بر عليه جمهوري اسلامي است، الکساندر هيک وزير خارجه اسبق آمريکا به دنبال پيروزي انقلاب اسلامي چنين اظهار داشت " به نظر من خطرناکتر از اين مشکلات بين المللي عواقب گسترش بنيادگرايي اسلامي است که در ايران پا گرفته و اکنون عراق و ثبات تمام رژيم هاي عرب ميانه رو را در منطقه تهديد مي کند اين پديده اگر از کنترل خارج شود منافع ابرقدرتها را به خطرناک ترين وجه به مخاطره خواهد انداخت ."3
بنابر اين ، با توجه به حضور اسلام به عنوان عنصر تعريف کننده اصلي ملت هاي خاورميانه و از سوي ديگر شکست و بي اعتباري گفتمان ها و الگوهاي معاصر مدعي و کنش گر در صحنه سياسي خاورميانه ، اسلام و جهت گيري اسلامي انتخاب طبيعي ملت هاي خاورميانه و فراروي احزاب اسلام گرا است که متأثراز الگوي انقلاب اسلامي است . شکل گيري انقلاب اسلامي و الگوي جديد که به عنوان الگوي مبارزه و پيگيري خواست هاي جمعي از درون آن به جهان اسلام ارايه شد، ريشه اي عميق در هويت مردم مسلمان خاورميانه و تلاش هاي فکري نخبگان مسلمان معاصر دارد.
پيروزي حزب الله لبنان و موفقيت هاي حماس و جهاد اسلامي در صحنه مبارزه با رژيم اسرائيل به اتکاي حمايت گسترده مردمي در منطقه تحقق يافته و از سوي ديگر چراغ راه ساير گروه ها براي پيگيري اين الگوهاي موفق بوده است.
البته منظور از الگوگيري از ايران آن نيست که همان ساختار حاکم بر جمهوري اسلامي در آن کشورها نيز شکل بگيرد بلکه الگوگيري از ايران به معناي قرار دادن اسلام در مدار حرکت و راهنماي ايجاد نظم جديد و تدوين خواسته هاست و طبيعي است که هر کشوري بنا به شرايط و مقتضيات خود ساختار مشخصي را ترسيم مي نمايند.
از ابتداي شكل گيري قيام ها و انقلاب هاي مردمي در منطقه، نظام سلطه تلاش نمود تا در سايه کاربست عناويني چون جنبش هاي عربي ، بهار عربي ، جنبش هاي فيس بوكي و... ماهيت اسلامي اين حرکت ها را در لابلاي مسائل اقتصادي ، نژادي و شبکه هاي اجتماعي و مجازي ، مخفي نگاه دارد ، غافل از اين که جلوي درخشش آفتاب را نمي توان گرفت و چه بخواهند و چه نخواهند اين بيداري ماهيتي اسلامي داشته و نتيجه و ثمره ايستادگي انقلاب اسلامي و بازتاب منطقه اي و جهاني آن محسوب مي گردد . جنس شعارها و خواسته هاي مردم در اين انقلاب ها ، نمادها و نشانه هاي به کار گرفته شده در آن و محوريت نمازهاي جمعه و جماعات در تجمعات و توجه به تعاليم اسلام در تدوين قوانين اسلامي جديد و گرايش به احزاب اسلامي همچون حزب النهضه تونس و حزب آزادي و عدالت شاخه سياسي اخوان المسلمين در مصر و تأکيد دولت ليبي بر تشکيل حکومتي که طبق قواعد شريعت اسلامي حكومت كند و پيروزي احزاب اسلام گرا در انتخابات مجلس و رياست جمهوري همه و همه نشانگر ماهيت اسلامي اين حرکت هاست تا جايي که به دنبال پيروزي احزاب اسلامگرا در اين کشورها روزنامه ديلي تلگراف چاپ انگليس در مقاله‌اي تحت عنوان "صادر كردن اسلام سياسي" نوشت بايد به صداي قدرتمند اسلام‌گرايان عادت كرد... از پيروزي احزاب اسلامگرا نبايد تعجب كرد؛ زيرا در انتخاباتي كه شش سال پيش در فلسطين برگزار شد و طي آن حماس حكومت را به دست گرفت پايه روند قدرت يافتن گرايش‌هاي اسلامي نهادينه شد.4
استقلال، آزادي، عدالتخواهي، تسليم نشدن در برابر استبداد و استعمار، نفي تبعيض هاي قومي و نژادي و مذهبي، نفي صريح صهيونيسم اينها اركان نهضت‌هاي امروز كشورهاي اسلامي و جريان بيداري اسلامي است که همه برگرفته ازتعاليم اسلام وآموزه هاي قرآن است و اين همان مسيري است که در انقلاب اسلامی ايران ترسيم شده و بيانگر عمق نفوذ انديشه انقلاب اسلامي در جريان بيداري اسلامي و در ميان احزاب اسلام گراست . امروز الگوي انقلاب اسلامي فرا روي احزاب اسلام گراي اين کشورهاست که با الهام ازآن مي توانند مسير پيش روي خود را روشن سازند .
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
ـ صوفي نيارکي ، تقي ، حادثه معجزه آسا ، نگاهي تحليلي به موج بيدراي اسلامي در کشورهاي منطقه با تکيه بر انديشه هاي حضرت امام خمين (ره) و رهبر معظم انقلاب ، تهران ،معاونت فرهنگي سازمان اوقاف و امور خيريه ، 1390
ـ نجفي ، موسي ، انقلاب فرا مدرن و تمدن اسلامي ، موج چهارم بيداري اسلامي ، تهران ، مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران ، 1387
ـ طاهر زاده ، اصغر ، جايگاه اشراقي انقلاب اسلامي در فضاي مدرنيسم ، اصفهان ، لب الميزان ، 1389
ـ سالار ، محمد ، غرب و بيداري اسلامي ، مجله انديشه انقلاب اسلامي ، تابستان 1383، شماره 10
پی نوشتها:
1. صحيفه امام ، ج5، ص 78
2. پايگاه اطلاع رساني دفتر مقام معظم رهبري ، بيانات رهبر معظم انقلاب ، 24/5/90
3. روزنامه اطلاعات ، 1/12/61
4. خبرگزاري قرآني ايران ،ايکنا
منبع: اندیشه قم
