پرسش :
از ديدگاه امام (ره) جامعه مطلوب چه جامعه ای است ؟
پاسخ :
ويژگي های جامعه مطلوب از نظر امام (ره) می تواند در قالب چند عنوان مطرح شود :
1- تبديل شدن انسان به انسان اسلامی: امام خمينی وضعيت قابل قبول وسالم برای يک جامعه را زمانی می داند که مردم آن جامعه به انسانی اسلامی تبديل شوند. برای تبديل شدن به انسان های اسلامی و برای رسيدن به چنين جامعه ای ، سه بعد بايد پديد آيد : اسلامی شدن عقايد ، اسلامی شدن اخلاق و اسلامی شدن عمل .
نکته ای که در اين جا بايد اشاره نمائيم اينکه از نظر امام(ره) تبديل شدن به انسان اسلامی اثر وجود يک جامعه سالم و مطلوب است که با بريدن از جامعه نمی توان به آن رسيد، امام (ره) می فرمايند : ملت ما بحمد الله با پيروزی به اينجا رسيده است لکن پيروزی اين نيست که ما فقط طاغوت را از بين ببريم . پيروزی اصيل آن است که ما بتوانيم مُتبدّل (تبديل) بشويم به يک موجود انسانی ، الهی ، اسلامی که همه کار هايمان، همه عقايدمان، همه اخلاقمان ، همه اسلامی باشد 1,البته ايجاد شرايط اجتماعی مناسب برای تربيت انسان اسلامی وزمينه لازم برای تربيت انسان اسلامی ضروری است همانطوري که امام راحل فرمودند: «موظفيم شرايط اجتماعی مساعدی برای تربيت افراد مومن و با فضيلت فراهم سازيم.» 2
2- ايجاد راه سعادت انسان ها : بايد گفت مفهوم سعادت بسيار اساسی است در تفکر امام خمينی(ره) ، تلاش ها برای ايجاد راه سعادت انسان ها است، ايشان می فرمايند: « از همه استمداد می کنيم که با هم پيوستگی همه جانبه در راه بسط عدالت اسلامی – که يگانه راه سعادت ملت است – کوشا باشند »3 البته معلوم است که تفسير سعادت و راه آن، از نظر امام خمينی(ره) که همان بسط عدالت اسلامی است ، يگانه راه آن داشتن عقايد؛ اخلاق وعمل اسلامی است ايشان می فرمايند « شما کوشش کنيد که انسان درست کنيد. اگر انسان درست کرديد، مملکت خودتان را نجات می دهيد »4
3- زدودن آثار شرک از جامعه وزندگی مردم : جامعه سالمی که آثارش تا ابد اسلامی باشد، از شرک وآثار آن مُبرّی است امام (ره) زدودن اين آثار را از جامعه، بعنوان جزئی از وظايف دانسته و مي فرمايد: «ما موظفيم آثار شرک را از جامعه بر مسلمانان و از حيات آنان دور کنيم و از بين ببريم »5
4- برقراري و بسط عدالت اجتماعی : عدالت اجتماعی ويژگی ديگر جامعه مطلوب می باشد که امام(ره) دراين باره مي فرمايند: «درراه اهداف مقدسه اسلام که در راس آن بسط عدالت اجتماعی و دفع بيدادگري ها وبی فرهنگی هاست،کوشش می کنيد »6
5- برقراری استقلال : جامعه سالم وابسته و تحت سلطه قدرت های ظالم نيست و برای همين امام (ره) می فرمايند :« اسلام،دين افراد مجاهدی است که به دنبال حق و عدالتند، دين کسانی است که آزادی واستقلال می خواهند. مکتب مبارزان و مردم ضد استعمار است »7
6- برقراری آزادی : جامعه مطلوب که دارای استقلال است و با هدف رسيدن به سعادت پيش می رود، نمی تواند آميخته به ديکتاتوری باشد يکی ديگر از ويژگی های چنين جامعه ای،آزادی است و امام(ره) در اين خصوص می فرمايند : «حق اوليه بشر است که: من می خواهم آزاد باشم، من می خواهم حرفم آزاد باشد، من می خواهم مستقل باشم، من می خواهم خودم باشم، حرف ما اين است »8
7- وحدت بين اقشار جامعه و اتحاد مسلمين: امام(ره)، تفرقه بين اقشار مختلف جامعه را آسيب تشخيص داده و آن وسيله تباهی جامعه دانسته است،ايشان در اين خصوص اعلام داشتند: « اسلام دستور داده است وفرموده است : "واعتصموا بحبل الله جمعيآ ولاتفرقوا ". همه باهم؛ تمام اقشار با هم اعتصام به حبل الله؛ و با توجه به خدای بزرگ همه با هم پيش برويم، تخلف ازاين دستور الهی جرم است.»9
8-بازگشت واحياء مَجد وعظمت اسلام : در نظرامام خمينی(ره)،جامعه مطلوب دارای مجد اسلامی است و جامعه سالمی که بر خرابه های جامعه آسيب ديده ساخته می شود، شاهد بازگشت عظمت اسلام است امام(ره) می فرمايند :«بايد فداکاری کنيد در ارجاع مجد وعظمت اسلام که راس،عظمت معنوی است.»10
9- باز يافتن استقلال روحی : امام راحل خود باختگی را يکی از اساسی ترين آسيب های يک جامعه می داند به همين علت، بازيافتن استقلال روحی را لازمه يک جامعه مطلوب دانسته و می فرمايد : « بايد کوشش کنيد آنچه را از دست داده ايد-درطول مدت حکومت های دست نشانده-که مهمتر از همه استقلال روحی است.»11
10- تحول نظام آموزشی: امام خمينی(رض) درترسيم وضعيت يک جامعه سالم،رسيدن به يک نظام آموزشی متناسب با ويژگی های جامعه مطلوب را هدف دانسته است و می فرمايد: « ما بايد فرهنگ خودمان را داشته باشيم،اين فرهنگها، فرهنگ هايی است که نمی گذارند بچه های ما با فرهنگ بزرگ شوند»12
11- سپردن کارها به کارشناسان امين: درتفکر اجتماعی امام خمينی(ره) اصلاح نيروی انسانی از برنامه های ضروری اصلاح جامعه است و در اين راستا نيز مي توان کارها را عملا" به کارشناسان امين سپرد امام راحل دراين باره می فرمايند:«...حکومت ما به وسيله امناء ملت وکارشناسان،تشکيل می شود...» 13
12- بهتر شدن زندگی محرومان وتقسيم عادلانه ثروت : برای رسيدن جامعه به يک وضعيت قابل قبول بايد عملکردها اصلاح شود ونتيجه اين اصلاح،بهتر شدن زندگی محرومان وتقسيم عادلانه ثروت است.اين امر در نظر امام راحل از شرايط اساسی برای رسيدن به يک جامعه سالم است. 14
13- برقراری نظم اسلامی : البته دراين جا بايد اشاره نمود که همه ويژگی های برشمرده شده درگرو برقراری نظم اسلامی است لذا امام راحل فرمودند:«...بايد نظم اسلام برقرار شود و همه افراد برطريقه عادلانه اسلام کنند.»15
درمجموع با همه مطالبي كه اشاره كرديم لازم به ذکر است که جامعه مطلوب و قابل قبول نزد امام خمينی)ره) همان جامعه نبوی در مدينةالنبی وحکومت پنج ساله علوی است و جامعه مطلوب نزد امام(ره) را بايد با آن ها سنجيد و امام(ره) ملاک ارزشيابی هرجامعه را جامعه نبوی وعلوی می داند، البته امام خمينی)ره) به عنوان يک انديشمند ويک مصلح اجتماعی از تفکر اجتماعی روشن وگسترده ای برخوردار است که در اين مجال فرصتی برای تفصيل آن نيست
پی نوشتها:
1- امام خمينی، صحيفه نور ج 7 ص194
2- امام خميني، ولايت فقيه،ص40
3-امام خمينی،پيشين ج 2ص21
4-همان،ج 7ص63
5-ولايت فقيه ص40
6- صحيفه نور ج1ص219
7- همان, صص7-8
8- همان، جلددوم،ص87و89
9- همان
10- همان،جلد اول ص 162
11- همان
12- همان،جلد دوم،ص 128
13- همان،جلدچهارم،ص144
14-امام خمينی، درجستجوی راه از کلام امام،دفتراول ص158
15- ولايت فقيه،ص50
منبع: اندیشه قم
ويژگي های جامعه مطلوب از نظر امام (ره) می تواند در قالب چند عنوان مطرح شود :
1- تبديل شدن انسان به انسان اسلامی: امام خمينی وضعيت قابل قبول وسالم برای يک جامعه را زمانی می داند که مردم آن جامعه به انسانی اسلامی تبديل شوند. برای تبديل شدن به انسان های اسلامی و برای رسيدن به چنين جامعه ای ، سه بعد بايد پديد آيد : اسلامی شدن عقايد ، اسلامی شدن اخلاق و اسلامی شدن عمل .
نکته ای که در اين جا بايد اشاره نمائيم اينکه از نظر امام(ره) تبديل شدن به انسان اسلامی اثر وجود يک جامعه سالم و مطلوب است که با بريدن از جامعه نمی توان به آن رسيد، امام (ره) می فرمايند : ملت ما بحمد الله با پيروزی به اينجا رسيده است لکن پيروزی اين نيست که ما فقط طاغوت را از بين ببريم . پيروزی اصيل آن است که ما بتوانيم مُتبدّل (تبديل) بشويم به يک موجود انسانی ، الهی ، اسلامی که همه کار هايمان، همه عقايدمان، همه اخلاقمان ، همه اسلامی باشد 1,البته ايجاد شرايط اجتماعی مناسب برای تربيت انسان اسلامی وزمينه لازم برای تربيت انسان اسلامی ضروری است همانطوري که امام راحل فرمودند: «موظفيم شرايط اجتماعی مساعدی برای تربيت افراد مومن و با فضيلت فراهم سازيم.» 2
2- ايجاد راه سعادت انسان ها : بايد گفت مفهوم سعادت بسيار اساسی است در تفکر امام خمينی(ره) ، تلاش ها برای ايجاد راه سعادت انسان ها است، ايشان می فرمايند: « از همه استمداد می کنيم که با هم پيوستگی همه جانبه در راه بسط عدالت اسلامی – که يگانه راه سعادت ملت است – کوشا باشند »3 البته معلوم است که تفسير سعادت و راه آن، از نظر امام خمينی(ره) که همان بسط عدالت اسلامی است ، يگانه راه آن داشتن عقايد؛ اخلاق وعمل اسلامی است ايشان می فرمايند « شما کوشش کنيد که انسان درست کنيد. اگر انسان درست کرديد، مملکت خودتان را نجات می دهيد »4
3- زدودن آثار شرک از جامعه وزندگی مردم : جامعه سالمی که آثارش تا ابد اسلامی باشد، از شرک وآثار آن مُبرّی است امام (ره) زدودن اين آثار را از جامعه، بعنوان جزئی از وظايف دانسته و مي فرمايد: «ما موظفيم آثار شرک را از جامعه بر مسلمانان و از حيات آنان دور کنيم و از بين ببريم »5
4- برقراري و بسط عدالت اجتماعی : عدالت اجتماعی ويژگی ديگر جامعه مطلوب می باشد که امام(ره) دراين باره مي فرمايند: «درراه اهداف مقدسه اسلام که در راس آن بسط عدالت اجتماعی و دفع بيدادگري ها وبی فرهنگی هاست،کوشش می کنيد »6
5- برقراری استقلال : جامعه سالم وابسته و تحت سلطه قدرت های ظالم نيست و برای همين امام (ره) می فرمايند :« اسلام،دين افراد مجاهدی است که به دنبال حق و عدالتند، دين کسانی است که آزادی واستقلال می خواهند. مکتب مبارزان و مردم ضد استعمار است »7
6- برقراری آزادی : جامعه مطلوب که دارای استقلال است و با هدف رسيدن به سعادت پيش می رود، نمی تواند آميخته به ديکتاتوری باشد يکی ديگر از ويژگی های چنين جامعه ای،آزادی است و امام(ره) در اين خصوص می فرمايند : «حق اوليه بشر است که: من می خواهم آزاد باشم، من می خواهم حرفم آزاد باشد، من می خواهم مستقل باشم، من می خواهم خودم باشم، حرف ما اين است »8
7- وحدت بين اقشار جامعه و اتحاد مسلمين: امام(ره)، تفرقه بين اقشار مختلف جامعه را آسيب تشخيص داده و آن وسيله تباهی جامعه دانسته است،ايشان در اين خصوص اعلام داشتند: « اسلام دستور داده است وفرموده است : "واعتصموا بحبل الله جمعيآ ولاتفرقوا ". همه باهم؛ تمام اقشار با هم اعتصام به حبل الله؛ و با توجه به خدای بزرگ همه با هم پيش برويم، تخلف ازاين دستور الهی جرم است.»9
8-بازگشت واحياء مَجد وعظمت اسلام : در نظرامام خمينی(ره)،جامعه مطلوب دارای مجد اسلامی است و جامعه سالمی که بر خرابه های جامعه آسيب ديده ساخته می شود، شاهد بازگشت عظمت اسلام است امام(ره) می فرمايند :«بايد فداکاری کنيد در ارجاع مجد وعظمت اسلام که راس،عظمت معنوی است.»10
9- باز يافتن استقلال روحی : امام راحل خود باختگی را يکی از اساسی ترين آسيب های يک جامعه می داند به همين علت، بازيافتن استقلال روحی را لازمه يک جامعه مطلوب دانسته و می فرمايد : « بايد کوشش کنيد آنچه را از دست داده ايد-درطول مدت حکومت های دست نشانده-که مهمتر از همه استقلال روحی است.»11
10- تحول نظام آموزشی: امام خمينی(رض) درترسيم وضعيت يک جامعه سالم،رسيدن به يک نظام آموزشی متناسب با ويژگی های جامعه مطلوب را هدف دانسته است و می فرمايد: « ما بايد فرهنگ خودمان را داشته باشيم،اين فرهنگها، فرهنگ هايی است که نمی گذارند بچه های ما با فرهنگ بزرگ شوند»12
11- سپردن کارها به کارشناسان امين: درتفکر اجتماعی امام خمينی(ره) اصلاح نيروی انسانی از برنامه های ضروری اصلاح جامعه است و در اين راستا نيز مي توان کارها را عملا" به کارشناسان امين سپرد امام راحل دراين باره می فرمايند:«...حکومت ما به وسيله امناء ملت وکارشناسان،تشکيل می شود...» 13
12- بهتر شدن زندگی محرومان وتقسيم عادلانه ثروت : برای رسيدن جامعه به يک وضعيت قابل قبول بايد عملکردها اصلاح شود ونتيجه اين اصلاح،بهتر شدن زندگی محرومان وتقسيم عادلانه ثروت است.اين امر در نظر امام راحل از شرايط اساسی برای رسيدن به يک جامعه سالم است. 14
13- برقراری نظم اسلامی : البته دراين جا بايد اشاره نمود که همه ويژگی های برشمرده شده درگرو برقراری نظم اسلامی است لذا امام راحل فرمودند:«...بايد نظم اسلام برقرار شود و همه افراد برطريقه عادلانه اسلام کنند.»15
درمجموع با همه مطالبي كه اشاره كرديم لازم به ذکر است که جامعه مطلوب و قابل قبول نزد امام خمينی)ره) همان جامعه نبوی در مدينةالنبی وحکومت پنج ساله علوی است و جامعه مطلوب نزد امام(ره) را بايد با آن ها سنجيد و امام(ره) ملاک ارزشيابی هرجامعه را جامعه نبوی وعلوی می داند، البته امام خمينی)ره) به عنوان يک انديشمند ويک مصلح اجتماعی از تفکر اجتماعی روشن وگسترده ای برخوردار است که در اين مجال فرصتی برای تفصيل آن نيست
پی نوشتها:
1- امام خمينی، صحيفه نور ج 7 ص194
2- امام خميني، ولايت فقيه،ص40
3-امام خمينی،پيشين ج 2ص21
4-همان،ج 7ص63
5-ولايت فقيه ص40
6- صحيفه نور ج1ص219
7- همان, صص7-8
8- همان، جلددوم،ص87و89
9- همان
10- همان،جلد اول ص 162
11- همان
12- همان،جلد دوم،ص 128
13- همان،جلدچهارم،ص144
14-امام خمينی، درجستجوی راه از کلام امام،دفتراول ص158
15- ولايت فقيه،ص50
منبع: اندیشه قم
