پرسش :
بهترين و زيباترين دعا در حرم معصومين ـ عليهم السّلام ـ و به ويژه حرم امام رضا ـ عليه السّلام ـ چه مي باشد؟
پاسخ :
شرايط استجابت و قبولي دعا:
1 ـ خشوع واقعي و تضرّع حقيقي در دعا ـ اگر دعا كننده به اين ويژگي، توفيق يافت، به بزرگترين كليد استجابت، دست يافته است. حق تعالي در قرآن مي فرمايد: (ادعوا ربّكم تضّرعاً)[1] يعني «پروردگارتان را با حالت تضرّع بخوانيد» اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ در يكي از دعاهايشان به اين سرّ، تصريح فرموده اند: (و لا ينجي منك الاّ التضرّع اليك)[2] يعني «از جانب تو برايم راه نجاتي نيست مگر تضرّع به درگاهت.»
در تبيين اين حال خشوع و تضرّع در وحي الهي به حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ آمده است كه: (يا عيسي ادعيني دعاء الغريق الّذي ليس له مغيث)[3] يعني «اي عيسي! مرا چون غريقي كه هيچ راه نجاتي ندارد، بخوان»
يكي از جلوه هاي خشوع و تضرّع در دعاء، اشك (بكاء) است، كه به تعبير بزرگان بالاترين مرتبه خشوع است.[4] كه نشانة رقّت قلب و اخلاص دعا كننده در مقام عرض حاجت به پيشگاهِ قاضي الحاجات است. از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت شده كه هر گاه وجودت از خوف الهي به لرزه افتاد و چشمانت گريان شد و قلبت از خوف عظمت پروردگار لرزيد، آن زمان را غنيمت دار كه گاه اجابت است. [5]
2 ـ مدح و ثناي قاضي الحاجات كند. در روايتي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ است كه همان گونه كه اگر حاجتي نزد سلطاني داشتيد، پيش از عرض حاجت، بهترين كلمات را در تمجيد و ستايش او آماده مي نماييد، در محضر ربّ العالمين نيز پيش از در خواست، او را بستاييد و ثنايش گوييد.[6]
3 ـ صلوات بر بهترين بندگان خدا يعني محمد و آل محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ را بر ذكر خواسته تان مقدم كنيد. سلمان فارسي گفت: كه از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ شنيدم كه مي فرمود: «خداي متعال مي فرمايد: «اي بندگانم، آيا اين گونه نيست كه هر گاه ديگران نزد شما درخواست بزرگي داشته باشند، بدون شفاعت محبوب ترين آنها نزد شما، حاجتش را برآورده نمي سازيد؟ بدانيد كه با كرامت ترين خلايق نزد من و برترين آنها پيش من، محمد و برادرش علي و ائمّة پس از او مي باشند. بدانيد كه هر كسي حاجت مهمي دارد يا مي خواهد از سختي بزرگي نجات يابد، بايد مرا به محمد و خاندان پاكش بخواند، تا حاجتش را به بهترين وجه برآورده سازم.»[7]
اين شرط نه تنها ادب دعاست، بلكه شرط استجابت و كليد قبول است. زيرا كه در روايت است كه «لا يزال الدعاء محجوباً حتّي يصلّي علي محمّد و آل محمد»[8] يعني «همواره دعا در پردة حجاب (عدم استجابت) است تا آن كه بر محمد و دودمان پاكش صلوات بفرستد.»
4ـ دعا براي برادران مؤمن را بر دعا براي خود مقدم بدارد. در فضيلت دعا براي برادران مؤمن روايات فراواني نقل گرديده است؛ از جمله آنها از امام كاظم ـ عليه السّلام ـ نقل شده است:
«انّ من دعا لأخيه بظهر الغيب نودي من العرش: و لك مئة الف ضعف.»[9] يعني «هر كس براي برادرش، در غيابش دعا كند، از عرش به او ندا مي رسد: براي تو صد هزار برابرش مستجاب باد.»
آنچه در باب شرايط دعا گفته شد، شمّه اي از مهم ترين آداب دعا كردن بود و تفصيل آن را به كتب ادعيه ارجاع مي دهيم.
يكي از مكانهاي استجابت دعا، دعاء در اماكن متبرّكه و مضاجع شريف ائمه دين ـ عليهم السّلام ـ است. بهترين دعا در اماكن مقدسه و حرم هاي ائمه ـ عليهم السّلام ـ دين، دعايي است كه از شرايط و آداب بيشتري برخوردار باشد. به بيان ديگر زيباترين و بهترين دعاء، دعايي است كه روح بندگي و عبوديت و تضرّع در آن دميده شده باشد و آغاز آن با ستايش و ثناي الهي و توسل به بهترين بندگان مقرّب پروردگار و متن آن اظهار بندگي و افتقار به پروردگار و تضرّع و در خواست نيازمنديها و ايثار ديگران بر خود و پايان آن نيز به توسل به مقرّبان درگاه الهي مزيّن شده باشد.
در ميان ادعية مأثور (كه معصومين ـ عليهم السّلام ـ انشاء فرموده اند) دعاهاي بسياري است كه حائز اين ويژگيها مي باشد. لكن در ميان ادعيه و زياراتي كه مشتمل بر دعاست، «زيارت امين الله» در زيبايي متن و اعتبار سند، از جايگاه خاصّي برخوردار است. مرحوم شيخ عباس قمي (خاتم المحدّثين) در مفاتيح الجنان مي فرمايد: «زيارت امين الله در نهايت اعتبار است و در تمام كتب مزاريّه و مصابيح نقل شده است. و علامه مجلسي فرموده است كه بهترين زيارات است از جهت متن و سند و بايد كه در جميع روضات مقدسه بر اين مواظبت كرد.[10]» همچنين در فضيلت اين زيارت، روايتي را نقل فرموده است:
«حضرت امام محمد باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود كه هر كه از شيعيان اين زيارت و دعا را نزد قبر امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ يا نزد قبر يكي از ائمه ـ عليهم السّلام ـ بخواند، حقّ تعالي اين زيارت و دُعاء او را در نامه اي از نور بالا برد و مهر حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ را بر آن بزند و چنين محفوظ باشد تا تسليم نمايد به قائم آل محمد ـ عليه السّلام ـ پس استقبال نمايد صاحبش را به شهادت و تحيت و كرامت ان شاء الله تعالي.»[11]
آنچه در باب ويژگيهاي دعا مطرح گشت در اين زيارت جمع است. هم ثناي الهي هم صلوات و توسل به اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ و هم دعا براي مؤمنين ـ عليهم السّلام ـ و هم مضامين عالي كه اگر با توجه خوانده شود قلب را آكنده از خشوع و چشم را مملوّ از اشك مي نمايد. گرچه زيارات ديگري همچون زيارت كبيره و زيارات ماثور در خصوص آن معصوم هم به نوبه خود از دعاهايي است كه در حرم ائمه معصومين توصيه شده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.فلاح السائل، سيد بن طاووس.
2. عدّة الداعي، ابن فهد حلّي.
پی نوشتها:
[1] . سوره اعراف، آيه 55.
[2] . ابن فهد حلي، عدّة الداعي، نشر مؤسسة المعارف الاسلاميه، 1420 ق. ص 192،
[3] . همان، صفحه 193.
[4] . همان، صفحه 200.
[5] . همان.
[6] . سيد بن طاووس، فلاح السائل، قم، دفتر تبليغات اسلامي، 1372 ش. ص 35،
[7] . ابن فهد حلي، عدّة الداعي، نشر مؤسسة المعارف الاسلاميه، 1420 ق. ص 197،
[8] . همان، ص 199.
[9] . حرّ عاملي، وسائل الشيعه، ج 7، صفحه 110.
[10] . شیخ عباس قمی ،مفاتيح الجنان، زيارت مطلقه امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ.
[11] . همان
منبع: اندیشه قم
شرايط استجابت و قبولي دعا:
1 ـ خشوع واقعي و تضرّع حقيقي در دعا ـ اگر دعا كننده به اين ويژگي، توفيق يافت، به بزرگترين كليد استجابت، دست يافته است. حق تعالي در قرآن مي فرمايد: (ادعوا ربّكم تضّرعاً)[1] يعني «پروردگارتان را با حالت تضرّع بخوانيد» اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ در يكي از دعاهايشان به اين سرّ، تصريح فرموده اند: (و لا ينجي منك الاّ التضرّع اليك)[2] يعني «از جانب تو برايم راه نجاتي نيست مگر تضرّع به درگاهت.»
در تبيين اين حال خشوع و تضرّع در وحي الهي به حضرت عيسي ـ عليه السّلام ـ آمده است كه: (يا عيسي ادعيني دعاء الغريق الّذي ليس له مغيث)[3] يعني «اي عيسي! مرا چون غريقي كه هيچ راه نجاتي ندارد، بخوان»
يكي از جلوه هاي خشوع و تضرّع در دعاء، اشك (بكاء) است، كه به تعبير بزرگان بالاترين مرتبه خشوع است.[4] كه نشانة رقّت قلب و اخلاص دعا كننده در مقام عرض حاجت به پيشگاهِ قاضي الحاجات است. از امام صادق ـ عليه السّلام ـ روايت شده كه هر گاه وجودت از خوف الهي به لرزه افتاد و چشمانت گريان شد و قلبت از خوف عظمت پروردگار لرزيد، آن زمان را غنيمت دار كه گاه اجابت است. [5]
2 ـ مدح و ثناي قاضي الحاجات كند. در روايتي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ است كه همان گونه كه اگر حاجتي نزد سلطاني داشتيد، پيش از عرض حاجت، بهترين كلمات را در تمجيد و ستايش او آماده مي نماييد، در محضر ربّ العالمين نيز پيش از در خواست، او را بستاييد و ثنايش گوييد.[6]
3 ـ صلوات بر بهترين بندگان خدا يعني محمد و آل محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ را بر ذكر خواسته تان مقدم كنيد. سلمان فارسي گفت: كه از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ شنيدم كه مي فرمود: «خداي متعال مي فرمايد: «اي بندگانم، آيا اين گونه نيست كه هر گاه ديگران نزد شما درخواست بزرگي داشته باشند، بدون شفاعت محبوب ترين آنها نزد شما، حاجتش را برآورده نمي سازيد؟ بدانيد كه با كرامت ترين خلايق نزد من و برترين آنها پيش من، محمد و برادرش علي و ائمّة پس از او مي باشند. بدانيد كه هر كسي حاجت مهمي دارد يا مي خواهد از سختي بزرگي نجات يابد، بايد مرا به محمد و خاندان پاكش بخواند، تا حاجتش را به بهترين وجه برآورده سازم.»[7]
اين شرط نه تنها ادب دعاست، بلكه شرط استجابت و كليد قبول است. زيرا كه در روايت است كه «لا يزال الدعاء محجوباً حتّي يصلّي علي محمّد و آل محمد»[8] يعني «همواره دعا در پردة حجاب (عدم استجابت) است تا آن كه بر محمد و دودمان پاكش صلوات بفرستد.»
4ـ دعا براي برادران مؤمن را بر دعا براي خود مقدم بدارد. در فضيلت دعا براي برادران مؤمن روايات فراواني نقل گرديده است؛ از جمله آنها از امام كاظم ـ عليه السّلام ـ نقل شده است:
«انّ من دعا لأخيه بظهر الغيب نودي من العرش: و لك مئة الف ضعف.»[9] يعني «هر كس براي برادرش، در غيابش دعا كند، از عرش به او ندا مي رسد: براي تو صد هزار برابرش مستجاب باد.»
آنچه در باب شرايط دعا گفته شد، شمّه اي از مهم ترين آداب دعا كردن بود و تفصيل آن را به كتب ادعيه ارجاع مي دهيم.
يكي از مكانهاي استجابت دعا، دعاء در اماكن متبرّكه و مضاجع شريف ائمه دين ـ عليهم السّلام ـ است. بهترين دعا در اماكن مقدسه و حرم هاي ائمه ـ عليهم السّلام ـ دين، دعايي است كه از شرايط و آداب بيشتري برخوردار باشد. به بيان ديگر زيباترين و بهترين دعاء، دعايي است كه روح بندگي و عبوديت و تضرّع در آن دميده شده باشد و آغاز آن با ستايش و ثناي الهي و توسل به بهترين بندگان مقرّب پروردگار و متن آن اظهار بندگي و افتقار به پروردگار و تضرّع و در خواست نيازمنديها و ايثار ديگران بر خود و پايان آن نيز به توسل به مقرّبان درگاه الهي مزيّن شده باشد.
در ميان ادعية مأثور (كه معصومين ـ عليهم السّلام ـ انشاء فرموده اند) دعاهاي بسياري است كه حائز اين ويژگيها مي باشد. لكن در ميان ادعيه و زياراتي كه مشتمل بر دعاست، «زيارت امين الله» در زيبايي متن و اعتبار سند، از جايگاه خاصّي برخوردار است. مرحوم شيخ عباس قمي (خاتم المحدّثين) در مفاتيح الجنان مي فرمايد: «زيارت امين الله در نهايت اعتبار است و در تمام كتب مزاريّه و مصابيح نقل شده است. و علامه مجلسي فرموده است كه بهترين زيارات است از جهت متن و سند و بايد كه در جميع روضات مقدسه بر اين مواظبت كرد.[10]» همچنين در فضيلت اين زيارت، روايتي را نقل فرموده است:
«حضرت امام محمد باقر ـ عليه السّلام ـ فرمود كه هر كه از شيعيان اين زيارت و دعا را نزد قبر امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ يا نزد قبر يكي از ائمه ـ عليهم السّلام ـ بخواند، حقّ تعالي اين زيارت و دُعاء او را در نامه اي از نور بالا برد و مهر حضرت محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ را بر آن بزند و چنين محفوظ باشد تا تسليم نمايد به قائم آل محمد ـ عليه السّلام ـ پس استقبال نمايد صاحبش را به شهادت و تحيت و كرامت ان شاء الله تعالي.»[11]
آنچه در باب ويژگيهاي دعا مطرح گشت در اين زيارت جمع است. هم ثناي الهي هم صلوات و توسل به اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ و هم دعا براي مؤمنين ـ عليهم السّلام ـ و هم مضامين عالي كه اگر با توجه خوانده شود قلب را آكنده از خشوع و چشم را مملوّ از اشك مي نمايد. گرچه زيارات ديگري همچون زيارت كبيره و زيارات ماثور در خصوص آن معصوم هم به نوبه خود از دعاهايي است كه در حرم ائمه معصومين توصيه شده است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.فلاح السائل، سيد بن طاووس.
2. عدّة الداعي، ابن فهد حلّي.
پی نوشتها:
[1] . سوره اعراف، آيه 55.
[2] . ابن فهد حلي، عدّة الداعي، نشر مؤسسة المعارف الاسلاميه، 1420 ق. ص 192،
[3] . همان، صفحه 193.
[4] . همان، صفحه 200.
[5] . همان.
[6] . سيد بن طاووس، فلاح السائل، قم، دفتر تبليغات اسلامي، 1372 ش. ص 35،
[7] . ابن فهد حلي، عدّة الداعي، نشر مؤسسة المعارف الاسلاميه، 1420 ق. ص 197،
[8] . همان، ص 199.
[9] . حرّ عاملي، وسائل الشيعه، ج 7، صفحه 110.
[10] . شیخ عباس قمی ،مفاتيح الجنان، زيارت مطلقه امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ.
[11] . همان
منبع: اندیشه قم
