پرسش :
چرا آیات قرآن در مورد جواب قوم حضرت لوط(ع) به حضرتشان، تعابیر متفاوتی را نقل کرده‌اند؟
پاسخ :
شرح پرسش:
قرآن در آیه ای بیان می دارد «جواب مردمش جز این نبود که آنها را از قریه خود برانید که آنان مردمی هستند که از کار ما بیزاری می‌جویند» (سوره 7 آیه 82، سوره 27 آیه 56). و در آیه ای دیگر این عبارت آمده است: «مردمش به او پاسخی ندادند جز این‌که گفتند عذاب خدا را برای ما بیاور اگر راست می‌گویی» (سوره 29 آیه 29). این دو جواب با هم یکی نیستند و در هر دو آیه اشاره شده که «غیر از این جوابی ندادند» بنابر این، در قرآن تناقض وجود دارد، این اشکال در داستان قوم لوط چگونه جواب داده می‌شود؟
پاسخ :
داستان حضرت لوط(ع) از جمله داستان‌هایی است که به صورت تقریباً مفصل در قرآن آمده است.[1] در یکی از این نقل‌ها، حضرت لوط آنها را از اعمالی که انجام می‌دادند بر حذر داشت،[2] اما قوم او این‌گونه گفتند: «وَ ما کانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا أَخْرِجُوهُمْ مِنْ قَرْیَتِکُمْ إِنَّهُمْ أُناسٌ یَتَطَهَّرُونَ»؛[3] و پاسخ قومش جز این نبود که به یکدیگر گفتند: اینان را از شهرتان بیرون کنید؛ زیرا مردمانی‌اند که همواره خود را پاک نشان مىدهند.
همچنین در آیه دیگری شبیه به آنچه ذکر شد، آمده است: «فَما کانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِنْ قَرْیَتِکُمْ إِنَّهُمْ أُناسٌ یَتَطَهَّرُونَ».[4]
این دو آیه شریفه، دو بخش مهم دارد که در پرسش مطرح شده است: «أَخْرِجُوهُمْ مِنْ قَرْیَتِکُمْ» در این قسمت از آیه استفاده از ضمیر غائب «هُم» در مورد آنانی که باید از شهر بیرون روند و همچنین استفاده از ضمیر مخاطب «کُم» در مورد آنانی که باید لوط و پیروانش را بیرون کنند؛ کاملاً نشان می‌دهد که این جواب‌ها به لوط و پیروانش گفته نشده است، بلکه قوم مخالف لوط اینها را به یکدیگر می‌گفتند. آنها همچنین در مورد لوط و پیروانش به یکدیگر می‌گفتند: «إِنَّهُمْ أُناسٌ یَتَطَهَّرُونَ» که در بیان تمسخر آنها بیان شده[5] و در آن ضمیر غائب آمده که شاهد بر همین ادعا است. در آیه دوم و بخش «أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِنْ قَرْیَتِکُمْ» نیز همین معنا به دست می‌آید. بنابر این، این جواب که انحصار نیز از آن فهمیده می‌شود، تنها در مقام بیان گفته مخالفان لوط به یکدیگر است.
اما در آیه دیگری این‌گونه آمده است که وقتی لوط، قوم خود را مورد عتاب و سرزنش قرار می‌دهد و آنها را نصیحت می‌کند،[6] آنها این‌گونه جواب می‌دهند: «فَما کانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا ائْتِنا بِعَذابِ اللَّهِ إِنْ کُنْتَ مِنَ الصَّادِقینَ ... ».[7] همان‌گونه که از عبارت «ائْتِنا بِعَذابِ اللَّهِ» به دست می‌آید؛ این جواب را قوم لوط به خود حضرت لوط(ع) گفته‌اند.
بنابر این، هیچ تناقضی بین این دو دسته از آیات وجود ندارد؛ زیرا دسته اول گفتاری بوده که قوم لوط در جواب کلام ایشان، به یکدیگر می‌گفتند و دسته دوم جوابی است که در ادامه کلام لوط به خود آن‌حضرت گفته‌اند.
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: islamquest.net/fa/archive/question/en18667؛
islamquest.net/fa/archive/question/fa24150.
[2]. اعراف، 80 - 81: «وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ أَ تَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَکُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمینَ. إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّساءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُون»؛ و لوط را [به یاد آورید] هنگامى که به قومش گفت: آیا آن کار بسیار زشت و قبیح را که هیچ‌کس از جهانیان در آن بر شما پیشى نگرفته است، مرتکب می‌شوید؟! شما [بدون توجه به حقوق همسران و غافل از این‌که نعمت غریزه جنسى براى بقاى نسل است] از روى میل شدیدى که به آن [کار بسیار زشت] دارید به سوى مردان می‌آیید، [نه فقط در این کار متجاوز از حدود انسانیّت هستید] بلکه در امور دیگر هم گروهى متجاوز هستید.
[3]. اعراف، 82.
[4]. نمل، 56: «پس جواب قومش جز این نبود که گفتند: خاندان لوط را از شهرتان بیرون کنید؛ زیرا آنان مردمانی‌اند که همواره خواهان پاکی‌اند».
[5]. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 2، ص 135، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق؛ قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: درگاهی، حسین، ج 5، ص 135، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1368ش.
[6]. عنکبوت، 28 – 29: «وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَکُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمینَ. أَ إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبیلَ وَ تَأْتُونَ فی نادیکُمُ الْمُنْکَر ...»؛ و لوط را [نیز فرستادیم]، آن گاه به قومش گفت: شما کار بسیار زشتى مرتکب می‌شوید که پیش از شما هیچ‌یک از جهانیان آن‌را انجام نداده‌اند. آیا شما با مردان آمیزش می‌کنید و راه [توالد و تناسل] را قطع می‌نمایید و در محفل عمومى خود [در انظار یکدیگر] این کار بسیار زشت را مرتکب می‌شوید.
[7]. عنکبوت، 29: « ... پس جواب قوم او جز این نبود که گفتند: اگر تو از راستگویانى عذاب خدا را براى ما بیاور».
منبع: www.islamquest.net
شرح پرسش:
قرآن در آیه ای بیان می دارد «جواب مردمش جز این نبود که آنها را از قریه خود برانید که آنان مردمی هستند که از کار ما بیزاری می‌جویند» (سوره 7 آیه 82، سوره 27 آیه 56). و در آیه ای دیگر این عبارت آمده است: «مردمش به او پاسخی ندادند جز این‌که گفتند عذاب خدا را برای ما بیاور اگر راست می‌گویی» (سوره 29 آیه 29). این دو جواب با هم یکی نیستند و در هر دو آیه اشاره شده که «غیر از این جوابی ندادند» بنابر این، در قرآن تناقض وجود دارد، این اشکال در داستان قوم لوط چگونه جواب داده می‌شود؟
پاسخ :
داستان حضرت لوط(ع) از جمله داستان‌هایی است که به صورت تقریباً مفصل در قرآن آمده است.[1] در یکی از این نقل‌ها، حضرت لوط آنها را از اعمالی که انجام می‌دادند بر حذر داشت،[2] اما قوم او این‌گونه گفتند: «وَ ما کانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا أَخْرِجُوهُمْ مِنْ قَرْیَتِکُمْ إِنَّهُمْ أُناسٌ یَتَطَهَّرُونَ»؛[3] و پاسخ قومش جز این نبود که به یکدیگر گفتند: اینان را از شهرتان بیرون کنید؛ زیرا مردمانی‌اند که همواره خود را پاک نشان مىدهند.
همچنین در آیه دیگری شبیه به آنچه ذکر شد، آمده است: «فَما کانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِنْ قَرْیَتِکُمْ إِنَّهُمْ أُناسٌ یَتَطَهَّرُونَ».[4]
این دو آیه شریفه، دو بخش مهم دارد که در پرسش مطرح شده است: «أَخْرِجُوهُمْ مِنْ قَرْیَتِکُمْ» در این قسمت از آیه استفاده از ضمیر غائب «هُم» در مورد آنانی که باید از شهر بیرون روند و همچنین استفاده از ضمیر مخاطب «کُم» در مورد آنانی که باید لوط و پیروانش را بیرون کنند؛ کاملاً نشان می‌دهد که این جواب‌ها به لوط و پیروانش گفته نشده است، بلکه قوم مخالف لوط اینها را به یکدیگر می‌گفتند. آنها همچنین در مورد لوط و پیروانش به یکدیگر می‌گفتند: «إِنَّهُمْ أُناسٌ یَتَطَهَّرُونَ» که در بیان تمسخر آنها بیان شده[5] و در آن ضمیر غائب آمده که شاهد بر همین ادعا است. در آیه دوم و بخش «أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِنْ قَرْیَتِکُمْ» نیز همین معنا به دست می‌آید. بنابر این، این جواب که انحصار نیز از آن فهمیده می‌شود، تنها در مقام بیان گفته مخالفان لوط به یکدیگر است.
اما در آیه دیگری این‌گونه آمده است که وقتی لوط، قوم خود را مورد عتاب و سرزنش قرار می‌دهد و آنها را نصیحت می‌کند،[6] آنها این‌گونه جواب می‌دهند: «فَما کانَ جَوابَ قَوْمِهِ إِلاَّ أَنْ قالُوا ائْتِنا بِعَذابِ اللَّهِ إِنْ کُنْتَ مِنَ الصَّادِقینَ ... ».[7] همان‌گونه که از عبارت «ائْتِنا بِعَذابِ اللَّهِ» به دست می‌آید؛ این جواب را قوم لوط به خود حضرت لوط(ع) گفته‌اند.
بنابر این، هیچ تناقضی بین این دو دسته از آیات وجود ندارد؛ زیرا دسته اول گفتاری بوده که قوم لوط در جواب کلام ایشان، به یکدیگر می‌گفتند و دسته دوم جوابی است که در ادامه کلام لوط به خود آن‌حضرت گفته‌اند.
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: islamquest.net/fa/archive/question/en18667؛
islamquest.net/fa/archive/question/fa24150.
[2]. اعراف، 80 - 81: «وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ أَ تَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَکُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمینَ. إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّساءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُون»؛ و لوط را [به یاد آورید] هنگامى که به قومش گفت: آیا آن کار بسیار زشت و قبیح را که هیچ‌کس از جهانیان در آن بر شما پیشى نگرفته است، مرتکب می‌شوید؟! شما [بدون توجه به حقوق همسران و غافل از این‌که نعمت غریزه جنسى براى بقاى نسل است] از روى میل شدیدى که به آن [کار بسیار زشت] دارید به سوى مردان می‌آیید، [نه فقط در این کار متجاوز از حدود انسانیّت هستید] بلکه در امور دیگر هم گروهى متجاوز هستید.
[3]. اعراف، 82.
[4]. نمل، 56: «پس جواب قومش جز این نبود که گفتند: خاندان لوط را از شهرتان بیرون کنید؛ زیرا آنان مردمانی‌اند که همواره خواهان پاکی‌اند».
[5]. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 2، ص 135، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ سوم، 1407ق؛ قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تحقیق: درگاهی، حسین، ج 5، ص 135، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1368ش.
[6]. عنکبوت، 28 – 29: «وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَکُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمینَ. أَ إِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ وَ تَقْطَعُونَ السَّبیلَ وَ تَأْتُونَ فی نادیکُمُ الْمُنْکَر ...»؛ و لوط را [نیز فرستادیم]، آن گاه به قومش گفت: شما کار بسیار زشتى مرتکب می‌شوید که پیش از شما هیچ‌یک از جهانیان آن‌را انجام نداده‌اند. آیا شما با مردان آمیزش می‌کنید و راه [توالد و تناسل] را قطع می‌نمایید و در محفل عمومى خود [در انظار یکدیگر] این کار بسیار زشت را مرتکب می‌شوید.
[7]. عنکبوت، 29: « ... پس جواب قوم او جز این نبود که گفتند: اگر تو از راستگویانى عذاب خدا را براى ما بیاور».
منبع: www.islamquest.net
