پرسش :
آيا فشار قبر برای همه ی انسانها هست؟ چگونه می توان از آن رهايی يافت؟
پاسخ :
يكي از مسائلي كه در احاديث و روايات بدان اشاره شده و آنرا همگاني دانسته اند مسئله فشار قبر است. البته برخي افراد استثناء شده اند كه در ادامه به آن خواهيم پرداخت. به هر حال اين مسئله در قريب به اتفاق افراد بشر اتفاق خواهد افتاد با اين تفاوت كه در برخي انسانها شدت بيشتري داشته و به عنوان كيفر اعمالشان حساب مي شود و در برخي شدت كمتري دارد و كفاره گناهان آنان به حساب مي آيد(1)
رسول خدا (ص) پس از خاكسپاري جنازة سعد بن معاذ صحابي فرمود: هيچ مؤمني نيست كه فشار قبر نداشته باشد.(2)
نيز از امام صادق (ع) سؤال شد: آيا كسي از فشار قبر رهايي مي يابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مي برم؟ چه بسيار اندك اند كساني كه از عذاب قبر نجات يابند.(3)
و در جاي ديگر امام صادق(ع) فرمود: فشار قبر براى مؤمن كفاره ضايع كردن نعمتها توسط او است.(4)
البته در روايات، اسباب و عواملي براي عذاب و فشار قبر ذكر شده است، مانند: سخن چيني، بدرفتاري با خانواده، كمك نكردن به هم نوع، كفران نعمت، غيبت، سبك شمردن نماز و بي اعتنايي به ضعيف. چنانكه درباره «سعد بن معاذ» كه گرفتار فشار قبر بود، پيامبر اكرم(ص) دليلش را بدزباني با اهل خانه ذكر فرمود.(5)
عوامل جلوگيري از فشار قبر و رهايي از آن
در روايات به برخي عوامل جلوگيري كننده از فشار قبر اشاره شده كه عبارت اند از:
1. كساني كه چهل نفر يا بيشتر به خوبي او شهادت دهند و از خداوند براي او طلب مغفرت كنند.(6)
2. اعمال صالح؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «چون مؤمن وارد قبرش شود، نماز در جانب راست و زكات در طرف چپ او قرار مي گيرد و نيكي بر او سايه مي افكند و صبر در گوشه اي قرار گيرد. هنگامي كه دو فرشته براي پرسش بر او داخل شوند، صبر به نماز و زكات و نيكي گويد: مواظب صاحب خود باشيد و اگر شما عاجز از مواظبت او هستيد، من از او مواظبت مي كنم».(7)
3. اتمام ركوع؛ امام باقر(ع) مي فرمايد: «كسي كه ركوعش را تمام و كمال به جا آورد، وحشت قبر او را نمي گيرد».(8)
4. كمك به همنوعان؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «كسي كه غم و اندوه مؤمني را بر طرف كند، خداوند غم و غصه آخرت او را بر طرف مي كند و از قبرش در حالي كه دلي شاد دارد، خارج مي شود».(9)
5. چهار بار به حج رفتن؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «كسي كه چهار حج به جا آورد، هيچ گاه او را فشار قبر نمي گيرد».(10)
6. مرگ هنگام نزول رحمت؛ امام صادق(ع) فرمود: «كسي كه بين زوال شمس روز پنج شنبه تا ظهر روز جمعه بميرد، خداوند او را از فشار قبر محافظت مي كند».(11)
7. خيرات بازماندگان؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «ميت در فشار به سر مي برد اما به خاطر نماز برادرش خداوند قبر او را وسعت مي دهد».(12)
8. نماز و استغفار و صدقه بازماندگان؛ پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد: «سخت ترين شب ها اوّل قبر است كه مي توانيد با پرداخت صدقه به مردگان خود ترحم كنيد. اگر مالي براي صدقه نداشتيد، لااقل دو ركعت نماز بخوانيد و به روح او هديه كنيد كه خداوند از آن لحظه هزار فرشته به سوي قبرش مي فرستد كه با هر فرشته اي لباسي است و قبر او را از تنگي و فشار رهانيده و وسعت مي بخشد».(13)
8ـ زيارت امام حسين(ع)؛ در روايت است كه يكي از پاداش هايي كه خداوند به زاير قبر امام حسين(ع) مي دهد آن است كه از عذاب و فشار قبر او را نجات مي‌دهد.(14)
9. خواندن سورة نساء در هر جمعه، مداومت بر خواندن سورة زخرف، نماز شب، دفن شدن در سرزمين نجف اشرف و ...(15)
البته شفاعت و دعاي يك معصوم نيز مي تواند مانع از فشار قبر باشد چنانكه نقل شده رقيّه دختر (يا ربيبه) گرامي پيامبر اكرم (ص) از كساني است كه خود رسول خدا (ص) برايش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهايي بخشيد.(16)
يا فاطمه بنت اسد مادر امير مومنان علي(ع) با دعاي پيامبر اكرم(ص) و تدفين در پيراهن مبارك او شامل آمرزش عذاب قبر شد.(17)
پي نوشتها:
1. پيام قرآن، آيه الله مكارم شيرازى، ج 5، ص 468.
2. بحار الانوار، محمد باقر مجلسي، ج6، ص 221، حديث 19 و ص 221، حديث 16، دارالكتاب الاسلاميه، تهران، بي تا.
3. الفروع من الكافي، كليني، محمد بن يعقوب، بيروت، دارالتعارف، چاپ سوم، 1401، ج3، ص236، حديث 6؛ بحار الانوار، ج 6، ص 261، حديث 102؛ علم اليقين، فيض كاشاني، چاپ اول بيدار، 1377، ج 2، ص 1068.
4. بحارالانوار، ج 6، ص 221.
5. علل الشرايع، ج 1، ص 360.
6. منازل الاخرة، شيخ عباس قمي چاپ قايم، بي تا، ص 30 ـ 26.
7 . بحارالانوار، ج 6، ص 230.
8 . همان، ج 85، ص 107؛ حق اليقين، عبدالله شبّر، ج2، ص391
9 . همان، ج 74، ص 386.
10 . سفينة البحار، ج 2، ص 397.
11 . همان.
12 . وسائل الشيعه، ج 1، ص 655.
13 . سفينه البحار، ج 2، ص 47.
14 . كامل الزيارات، ص 143.
15. منازل الاخرة، ص 30 ـ 26.
16. الفروع من الكافي، ج3، ص 241، حديث 18.
17. گفتار صدوق، رضواني، انتشارات قائم، چ يازدهم، 1403؛ حق اليقين، ص 482.
منبع:سایت انوار طاها
يكي از مسائلي كه در احاديث و روايات بدان اشاره شده و آنرا همگاني دانسته اند مسئله فشار قبر است. البته برخي افراد استثناء شده اند كه در ادامه به آن خواهيم پرداخت. به هر حال اين مسئله در قريب به اتفاق افراد بشر اتفاق خواهد افتاد با اين تفاوت كه در برخي انسانها شدت بيشتري داشته و به عنوان كيفر اعمالشان حساب مي شود و در برخي شدت كمتري دارد و كفاره گناهان آنان به حساب مي آيد(1)
رسول خدا (ص) پس از خاكسپاري جنازة سعد بن معاذ صحابي فرمود: هيچ مؤمني نيست كه فشار قبر نداشته باشد.(2)
نيز از امام صادق (ع) سؤال شد: آيا كسي از فشار قبر رهايي مي يابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه مي برم؟ چه بسيار اندك اند كساني كه از عذاب قبر نجات يابند.(3)
و در جاي ديگر امام صادق(ع) فرمود: فشار قبر براى مؤمن كفاره ضايع كردن نعمتها توسط او است.(4)
البته در روايات، اسباب و عواملي براي عذاب و فشار قبر ذكر شده است، مانند: سخن چيني، بدرفتاري با خانواده، كمك نكردن به هم نوع، كفران نعمت، غيبت، سبك شمردن نماز و بي اعتنايي به ضعيف. چنانكه درباره «سعد بن معاذ» كه گرفتار فشار قبر بود، پيامبر اكرم(ص) دليلش را بدزباني با اهل خانه ذكر فرمود.(5)
عوامل جلوگيري از فشار قبر و رهايي از آن
در روايات به برخي عوامل جلوگيري كننده از فشار قبر اشاره شده كه عبارت اند از:
1. كساني كه چهل نفر يا بيشتر به خوبي او شهادت دهند و از خداوند براي او طلب مغفرت كنند.(6)
2. اعمال صالح؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «چون مؤمن وارد قبرش شود، نماز در جانب راست و زكات در طرف چپ او قرار مي گيرد و نيكي بر او سايه مي افكند و صبر در گوشه اي قرار گيرد. هنگامي كه دو فرشته براي پرسش بر او داخل شوند، صبر به نماز و زكات و نيكي گويد: مواظب صاحب خود باشيد و اگر شما عاجز از مواظبت او هستيد، من از او مواظبت مي كنم».(7)
3. اتمام ركوع؛ امام باقر(ع) مي فرمايد: «كسي كه ركوعش را تمام و كمال به جا آورد، وحشت قبر او را نمي گيرد».(8)
4. كمك به همنوعان؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «كسي كه غم و اندوه مؤمني را بر طرف كند، خداوند غم و غصه آخرت او را بر طرف مي كند و از قبرش در حالي كه دلي شاد دارد، خارج مي شود».(9)
5. چهار بار به حج رفتن؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «كسي كه چهار حج به جا آورد، هيچ گاه او را فشار قبر نمي گيرد».(10)
6. مرگ هنگام نزول رحمت؛ امام صادق(ع) فرمود: «كسي كه بين زوال شمس روز پنج شنبه تا ظهر روز جمعه بميرد، خداوند او را از فشار قبر محافظت مي كند».(11)
7. خيرات بازماندگان؛ امام صادق(ع) مي فرمايد: «ميت در فشار به سر مي برد اما به خاطر نماز برادرش خداوند قبر او را وسعت مي دهد».(12)
8. نماز و استغفار و صدقه بازماندگان؛ پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد: «سخت ترين شب ها اوّل قبر است كه مي توانيد با پرداخت صدقه به مردگان خود ترحم كنيد. اگر مالي براي صدقه نداشتيد، لااقل دو ركعت نماز بخوانيد و به روح او هديه كنيد كه خداوند از آن لحظه هزار فرشته به سوي قبرش مي فرستد كه با هر فرشته اي لباسي است و قبر او را از تنگي و فشار رهانيده و وسعت مي بخشد».(13)
8ـ زيارت امام حسين(ع)؛ در روايت است كه يكي از پاداش هايي كه خداوند به زاير قبر امام حسين(ع) مي دهد آن است كه از عذاب و فشار قبر او را نجات مي‌دهد.(14)
9. خواندن سورة نساء در هر جمعه، مداومت بر خواندن سورة زخرف، نماز شب، دفن شدن در سرزمين نجف اشرف و ...(15)
البته شفاعت و دعاي يك معصوم نيز مي تواند مانع از فشار قبر باشد چنانكه نقل شده رقيّه دختر (يا ربيبه) گرامي پيامبر اكرم (ص) از كساني است كه خود رسول خدا (ص) برايش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهايي بخشيد.(16)
يا فاطمه بنت اسد مادر امير مومنان علي(ع) با دعاي پيامبر اكرم(ص) و تدفين در پيراهن مبارك او شامل آمرزش عذاب قبر شد.(17)
پي نوشتها:
1. پيام قرآن، آيه الله مكارم شيرازى، ج 5، ص 468.
2. بحار الانوار، محمد باقر مجلسي، ج6، ص 221، حديث 19 و ص 221، حديث 16، دارالكتاب الاسلاميه، تهران، بي تا.
3. الفروع من الكافي، كليني، محمد بن يعقوب، بيروت، دارالتعارف، چاپ سوم، 1401، ج3، ص236، حديث 6؛ بحار الانوار، ج 6، ص 261، حديث 102؛ علم اليقين، فيض كاشاني، چاپ اول بيدار، 1377، ج 2، ص 1068.
4. بحارالانوار، ج 6، ص 221.
5. علل الشرايع، ج 1، ص 360.
6. منازل الاخرة، شيخ عباس قمي چاپ قايم، بي تا، ص 30 ـ 26.
7 . بحارالانوار، ج 6، ص 230.
8 . همان، ج 85، ص 107؛ حق اليقين، عبدالله شبّر، ج2، ص391
9 . همان، ج 74، ص 386.
10 . سفينة البحار، ج 2، ص 397.
11 . همان.
12 . وسائل الشيعه، ج 1، ص 655.
13 . سفينه البحار، ج 2، ص 47.
14 . كامل الزيارات، ص 143.
15. منازل الاخرة، ص 30 ـ 26.
16. الفروع من الكافي، ج3، ص 241، حديث 18.
17. گفتار صدوق، رضواني، انتشارات قائم، چ يازدهم، 1403؛ حق اليقين، ص 482.
منبع:سایت انوار طاها
