پرسش :

چگونه با القاب امام زمان (عج) هفت سین مهدوی بچینیم؟

پاسخ :

1. سابق

سابق یکی از اسامی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و به معنای «سبقت گیرنده» است.
سیره ی ائمه معصومین علیهم السلام این بود که چیزی که به آن امر می‌کردند، در عمل کردن به آن و از چیزی که نهی می کردند در ترک کردن آن، از مردم پیشی می‌جستند.
امام رضا (ع) در بیان خود درباره‌ی امام می‌فرمایند:
«... [امام] آنچه به مردم فرمان می‌دهد، خود پیش از دیگران به آن عمل می‌کند و آنچه را که مردم را از آن نهی کند خود بیش از انان از آن می‌پرهیزد.» (1)
همچنین امیرالمؤمنین علی (ع)، درباره ی رسول اکرم صلوات الله علیه و آله، می‌فرمایند: «در گذشته برادری دینی داشتم که... سخنی را می‌گفت که انجام می‌داد و چیزی را که عمل نمی‌کرد، نمی‌گفت.» (2)
به همین علت است که در تفسیر «سابق الخیرات»، فرموده‌اند: «امام، همان سابق به خیرات است.» (3)
آقا و مولای ما نیز، اینگونه‌اند. بر سر عهد و وفای خویش می‌مانند، وقتی قول می‌دهند، عمل می‌کنند و بر هر چه فرمان دهند، پیش از دیگران عمل کننده خواهند بود.

2. ساعة

«ساعة» یکی از نام‌های قیامت و یکی از القاب و اسامی امام عصر (عج) است. علت این نام‌گذاری به خاطر شباهت‌هایی است که میان قیامت و روز قیام وجود دارد. برای مثال، در هر دو واقعه، مؤمنین از کافران جدا می‌شوند، دشمنان خداوند هلاک می‌گردند و خسف و مسخ اتفاق می افتد. با ظهور هر دو، در توبه بسته می‌شود و همچنین هر دو واقعه ناگهانی رخ می‌دهند.
امام صادق علیه السلام، تأویل «الساعة» در آیات «یسألونک عن الساعة...» (4)، «و عنده علم الساعة» (5)، «هل ینظرون الّا الساعة» (6) و «و ما یدریک لعلّ الساعة» (7) را امام مهدی (عج) می‌دانند.
در همین راستا، از امام، سوال شد که منظور از «یمارون» در آیه‌ی «ألا انَّ الذین یمارون فی الساعة لفی ضلال بعید» (8) (آگاه باشید کسانی که درباره‌ی ساعة شبهه‌اندازی می‌کنند در گمراهی دوری هستند) چیست؟
امام صادق (ع) فرمودند: «می‌گویند کی متولد شده، چه کسی او را دیده، کجاست و کی ظاهر می‌شود؟ همه‌ی این‌ها به خاطر این است که در امر الهی عجله می‌کنند و در قضای او شک دارند. شباهت آن حضرت با ساعة از جهات بسیار است که مخفی نیست» (9)
امام رضا (ع) نیز فرمودند: «از رسول خدا صلوات الله علیه و آله سوال شد: قائم از فرزندان شما چه موقع ظهور خواهد کرد؟ پیامبر اکرم (ص) فرمود: زمان ظهور او همانند قیامت است که هیچ‌کس جز او نمی‌تواند وقت آن را آشکار سازد؛ امّا قیام قیامت، حتی در آسمان و زمین، سنگین و بسیار پر اهمیت است و جز به طور ناگهانی به سراغ شما نمی‌آید.» (10)

3. سیف الله

امام زمان عجل الله تعالی فرجه شمشیر خداست که به وسیله‌ی او کافران، ظالمان و دشمنان خداوند نابود می‌شوند. «آن‌گاه که روز میعاد او فرا برسد، خداوند او را یاری و تایید می‌کند و فرشتگان نیز به امداد او می‌آیند، او شمشیر خداست که کند نمی‌شود و نور خداست که خاموش نمی‌گردد.» (11)
پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در خطبه غدیر چنین فرمود: «توجّه کنید! خاتم امامان از ما مهدی - صلوات اللَّه علیه – می‌باشد. آگاه باشید! اوست چیره شونده بر همه دین، اوست انتقام گیرنده از ظالمین، اوست فاتح و منهدم کننده دژها، اوست که تمام قبائل اهل شرک را نابود می‏‌سازد، اوست که خون‏‌بهای تمام اولیای حقّ را می‏‌گیرد، اوست که از دریای ژرف می‏‌نوشاند.» (12)
و در قسمت دیگری از این خطبه آمده است: «ای گروه‌های مردم! نور مخصوص خداوند عزّوجلّ در وجود من است، سپس در وجود علی تجلّی خواهد کرد و سپس در نسل او تا قائم مهدی که حقّ خداوند و هر حقّی را که برای ما هست، می‌‏گیرد.» (13)
در تفسیر قمی درباره آیه: «فَمَهِّلِ الکافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْداً»؛ (14) (پس کافران را مهلت بده، آن‏ها را به اندک مهلتی.) چنین آمده است: «برای هنگام قیام قائم، پس او را بر جبّارها و طاغوت‌‏های قریش و بنی‌‏امیّه و سایر مردم برای من انتقام می‏‌گیرد.» (15)

4. سبیل الله

سبیل الله یعنی خط و راه خدا؛ یعنی هر کس بخواهد به خدا برسد، باید از آن راه به او برسد. همه‌ی ائمه علیهم السلام راه‌های رسیدن به خدا هستند و هر راهی غیر از راه آنها به گمراهی و ضلالت می‌انجامد. به همین خاطر است که در زیارت حضرت صاحب الامر ارواحنا له الفداء می‌خوانیم:
«السلام علیک یا سبیل الله الذی من سلک غیره هلک» (16)
(سلام بر تو ای راه خدا که کسی که راه دیگری جز آن رود هلاک می‌شود)
جابربن عبدالله انصاری می‌گوید:
امام باقر علیه السلام به من فرمود: «ای جابر، آیا می‌دانی «سبیل الله» در آیه «و لئن قتلتم فی سبیل الله او متم...» (17) (اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید...) چیست؟»
گفتم: «نمی‌دانم، مگر این که از شما بشنوم.»
فرمود: «راه خدا (سبیل الله) علی و ذریه (فرزندان و امامان از نسل او) اوست. پس هر کس در راه ولایت علی کشته شود، در راه خدا کشته شده و هر کس در راه ولایت او بمیرد، در راه خدا مرده است.» (18)
در قرآن اجر رسول خدا صلوات الله علیه و آله چنین بیان شده است:
«قل ما أسئلکم علیه من أجرٍ إلّا من شاء أن یتّخذ إلی ربّه سبیلاً» (19)
(بگو برای مزدم چیزی نمی‌خواهم مگر آن‌که راهی به سوی پروردگارتان بگیرید.)
و آن راه را امام صادق علیه السلام در دعای ندبه چنین معرفی می‌کنند:
«پس ایشان (اهل بیت) همان راه به سوی تو و طریق به سوی رضوان تو بودند.» (20)

5. سَیّد

هر چند، تمام امامان و همچنین فرزندان از نسل آنان، به «سید» شهره‌اند امّا این نام، یکی از القابی است که به طور خاص برای حضرت بقیة الله ارواحنا له الفداء مطرح گشته است.
سید به معنای بزرگ و سرور است و در بسیاری از احادیث به جای بردن نام حضرت مهدی (عج) به نام «سید» بسنده کرده‌اند.
امام حسن عسکری علیه السلام در آخرین دقائق عمر خود، به خاطر سم، احساس تشنگی می‌کردند. در همین حال، رو به فرزند و نور دیده‌ی خویش کردند و فرمودند: «ای سید خاندان خود! کمی به من آب بده که من به سوی پروردگارم سفر خواهم کرد.» (21)
در بیان چرایی اطلاق نام سید بر حضرت مهدی (عج) چند دلیل را می توان ذکر کرد: (22)
نخست: یکی از معانی سید، رییس بزرگ است که در میان قوم خود مورد اطاعت واقع می‌شود. از آنجایی که در هنگامه‌ی ظهور، حضرت مهدی (عج) نه تنها در میان قوم خود، بلکه در تمامی عالم، مورد اطاعت قرار می‌گیرند، نام «سید» را بر ایشان نهاده‌اند.
دوم: یکی از معانی سید، «موفق شده در خیرات» است. در زمان ظهور حضرت صاحب الامر (عج)، به واسطه‌ی نور خداوند، انواع خیرات و برکات، از علوم و معارف گرفته تا ارزاق و نعمات آشکار می‌شود که از زمان حضرت آدم (ع)، بی‌سابقه است. به عبارت دیگر، هیچ‌کس به غیر از مولای ما، موفق به آشکار کردن این مقدار از خیرات و برکات نشده است و نعماتی که شرح آن مفصل است، تنها به دست ایشان گشوده می‌گردد. از همین رو، ایشان را «سید» خوانده‌اند.
سوم: یکی از معانی سید، حلیم و بردبار و تحمل کننده‌ی اذیت‌هاست. از زمان شهادت امام حسن عسکری (ع) تا امروز، حضرت مهدی (عج) از دوست و دشمن آزار و اذیت دیده‌اند و با قلب صبور خویش، بردباری ورزیده‌اند. مشخص است که سید در این معنا نیز، می‌تواند بیان‌گر حالات حضرت مهدی (عج) و یکی از اسامی ایشان باشد.

6. سلالة النبوة

سلالة النبوة به معنای فرزند و نواده‌ی پاک پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله است. این عبارت، لقبی است که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه را با آن صدا می‌زنیم:
«سَلامُ اللَّهِ الْکَامِلُ التَّامُّ الشَّامِلُ الْعَامُّ وَ صَلَوَاتُهُ الدَّائِمَةُ وَ بَرَکَاتُهُ الْقَائِمَةُ التَّامَّةُ عَلَى حُجَّةِ اللَّهِ وَ وَلِیِّهِ فِی أَرْضِهِ وَ بِلادِهِ وَ خَلِیفَتِهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ عِبَادِهِ وَ سُلالَةِ النُّبُوَّةِ...» (23)
(سلام کامل، تمام، همه‏جانبه و فراگیر خدا و درود همیشگى و برکات پاینده‏ و برازنده‌ی حق بر حجت خدا و جانشین او در زمین و تمامى سرزمین‌ها، و خلیفه او بر همه خلق و بندگان، آن‏ که از نسل نبوّت است و باقیمانده عترت...)
این اسم، نشانگر نسل پاک و نورانی حضرت مهدی (عج) است. از سویی نشان می‌دهد که ایشان میراث‌دار چه خاندانی است و از سوی دیگر، نشان‌گر شایستگی ایشان در مقام امامت است.
در بیان تشابهات ویژه‌ی امام زمان (عج) و رسول خاتم صلوات الله علیه و آله احادیث متعددی بیان شده است. به غیر از تشابهی که آقای ما در نام و کنیه و لقب به جد خویش دارند، در اخلاق و سیرت نیز همانند ایشان عمل می‌کنند.
سید بن طاووس که بارها با امام زمان عجل الله تعالی فرجه ملاقات داشته است او را چنین توصیف می‌کند: «بدان که مولای ما حضرت صاحب الزمان علیه السلام، زیباترین و خوش صورت ترین مردم است؛ زیرا که شبیه ترین مردم به پیغمبر اکرم (ص) است.» (24)
باز هم به اینجا ختم نمی‌شود. پیامبر اکرم فرموده‌اند که مهدی (عج) شبیه ترین مردم به لحاظ آفرینش و اخلاق به ایشان هستند. (25)
ایشان، فرزند پاک همان مردی هستند که او را در جهان با نام «رحمة للعالمین» می‌شناسند؛ از همین رو در سلام کردن به ایشان چنین می‌گوییم:
السلام علیک یا صاحب الزمان، السلام علیک یا خلیفة الرحمن...

7. سراج الله

سراج الله یکی از نام‌های مشترک بین حضرت مهدی (عج) و دیگر امامان معصوم علیهم السلام است. سراج به معنای چراغ و روشنایی و سراج الله به معنای چراغ فروزان الهی است. (26)
اهل بیت رسول اکرم صلوات الله علیه و آله، پس از ایشان، انواری هستند که خداوند ابتدا آن حضرات را در عالم انوار آفرید، سپس آنها را به عالم دنیا تنزّل داد و آنها را به وسیله‌ی نور خود برگزید تا جایگاه‌های نور در شهرهای او و نور بندگانش باشند. بنابراین، کلمات آنها نور است، زمین به واسطه‌ی نور آنان روشن شود و مؤمنان به واسطه‌ی ایشان کسب روشنایی می کنند. (27)
با نور و روشنایی، امام است که مسیر هدایت را می‌یابیم و در آن، به بیراهه نمی‌رویم. با نور امام است که شناخت خدا، جهانش و مخلوقاتش روشن و معلوم می‌شود و ما همه‌ی اینها را مدیون ایشان هستیم. چرا که اگر نبود، سراج الله، در برهوت تاریکی گمراه می‌شدیم و به ناکجا آباد می‌رسیدیم.
از آن روست که در زیارت‌نامه‌های معصومین (ع) چنین می‌گوییم:
«اللهم صلّ علی نورک و سراجِکَ و ولیِّک ...» (28)

پی‌نوشت‌ها:
1. من لا یحضره الفقیه، ج4، ص 419؛ به نقل از ماهنامه ی امان، شماره ی 18 و19
2. نهج البلاغه، حکمت 289؛ به نقل از دلشاد تهرانی، مصطفی، سیره ی نبوی «سیره ی مدیریتی»، نشر دریا، ص 458
3. بحارالانوار، ج 102؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص 67
4. سوره ی اعراف، آیه ی 187 (از تو درباره ی ساعة می پرسند)
5. سوره ی زخرف، آیه ی 85 (و نزد اوست علم به ساعة)
6. همان، آیه ی 66 (آیا به ساعة نمی اندیشید؟)
7. سوره ی شوری آیه ی 17 (و آنها نمی فهمند که ساعة چیست)
8. همان، آیه ی 18
9. مختصر بصائر الدرجات، ص 178؛ به نقل از نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، ج 2، ص 161
10. عیون اخبار رضا، ج 2، ص 265؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص 67-68
11. الاقبال، ص 705؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص 76
12. الاحتجاج، ج ، ص1، ص 80؛ به نقل از موسوی اصفهانی، محمد تقی، مکیال المکارم، نشر مسجد مقدس جمکران، ج 1، ص 93
13. همان.
14. سوره ی طارق، آیه ی 17
15. تفسیر القمی، ص 721؛ به نقل از موسوی اصفهانی، همان، ص 94
16. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، زیارت صاحب الامر؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص 70
17. سوره آل عمران، آیه 157
18. بحارالانوار، ج 35، ص 370، 366
19. سورة فرقان (25)، آیه 57.
20. بن طاووس، سید علی بن موسی، مصباح الزائر، ص447؛ به نقل از شفیعی سروستانی، ابراهیم، «معرفت امام زمان از دیدگاه شیخ صدوق»، نشریه ی موعود، شماره ی 66
21. غیبت طوسی، ص 273؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص 74
22. کل موارد به نقل از نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، ج 2، صص 113- 115
23. دعای استغاثه به امام زمان (عج)، بحارالانوار، ج 91، ص 31؛ به نقل از سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص 73
24. موسوی اصفهانی، سید محمد تقی، مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم، ترجمه سید مهدی حائری قزوینی، ج1، ص 132
25. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه ی منصور پهلوان، ج1، باب 25، ص 535- 534، ح 1
26. سعیدی، احمد، اوصاف المهدی، ص 71
27. برگرفته از زیارت جامعه ی کبیره؛ به نقل از نجیب محمد، حسین، سرّ خدا، نشر موعود عصر (عج)، 1388، ص 300
28. قمی، عباس، مفاتیح الجنان، زیارت نامه های مختلف امامان و حضرت معصومه (س)؛ به نقل از سعیدی، احمد، همان.