پرسش :
اسرا را از چه راهي به شام بردند؟ نام اين مكان‌ها جايي آمده است؟
پاسخ :
هرچند مورّخان و مقتل نويسان، مسير كاروان امام حسين (ع) از مكه تا كربلا را به تفصيل و منزل به منزل نوشته و بسياري از وقايع بين راه را ضبط كردهاند، اما درباره سير حركت اسراي قيام حسيني از كوفه به شام، هيچ گزارش منسجم و نسبتاً جامع دربارة منازل، شهرها وآباديهاي ميان راه و تك تك وقايع رخ داده در آنها، ارائه نكردهاند، و تنها به برخي از حوادث رخ داده، اشاره كردهاند چنان كه محدّث قمي در اين باره گفته است: «ارباب مقاتل معروفه معتمده، ترتيب منازل و مسافرت اهل‌بيت را از كوفه به شام مرتب نقل نكردهاند، الا وقايع بعضي منازل را و لكن مفردات وقايع در كتب معتبره، مضبوط است».[1]
از اين رو براي بررسي و ارائه همه گزارشهاي موجود درباره منازل بين راه و وقايع و حوادثي كه بر اسراي حسيني و سرهاي شهدا در راه شام گذشته است، بايستي به مطالعه و بررسي مقاتل و منابع تاريخي كه به صورت پراكنده، گزارشهايي را در اين باره، نقل كردهاند، پرداخت تا تصويري نسبتاً روشن از سير حوادث و وقايع در مسير شام را بتوان ارائه كرد. بر اين اساس، نتيجه به دست آمده پس از جستجوهاي گسترده در منابع متعدد چنين است:
در آن روزگار، سه راه از عراق به سوي شام وجود داشته است[2] كه بر اساس قرائن و شواهدي كه در آن جا ملاحظه ميشود، مسير رفتن اسرا از كوفه به شام، يكي از دو راه سلطاني يا راه معمول بين شام و كوفه، بوده است، زيرا مسير باديةالشام كه كويري و سوزان و فاقد آب بوده، مشكلات داشته است. يكي از محقّقانِ معاصر با بررسيها و مطالعاتي كه در اين باره، داشته، مسير حركت كاروان اهل‌بيت به شام (دمشق) را چنين نگاشته است:
تَكرِيت، مَوْصِل، لَبّا، كُحَيْل، تَلَّ اعْفَر، نَصِيبِين، حَرّان، مَعَرَّة‌النُّعمان، شِيزَر، كَفَرْطاب، حَماة، حِمْص.[3]
اما از وقايع اتفاق افتاده در مسير اين شهرها هيچ گزارش مستند تاريخي كه بتوان به آن تكيه كرد در دست نيست.
پی نوشتها:
[1] . منتهي‌الآمال، ج2، ص961. محدّث قمي مشابه اين سخن را در جاي ديگري چنين گفته است: «بدان كه ترتيب منازلي كه در آنجا بار انداختند و يا از آن گذشتند، معلوم نيست و در كتب معتبره مذكور نيست و در بيشتر كتب، كيفيت مسافرت اهل‌بيت به شام ذكر نشده، فقط پارهاي از حوادث ميان راه در بعضي از آنها وجود دارد كه در اين كتاب به آن اشاره ميشود؛ انشاءالله» (نفس المهموم، ص 425؛ و نيز: ترجمه كتاب نفس المهموم، مترجم: ميرزا ابوالحسن شعراني، ص386.
[2] . اين سه راه عبارت بودند از:
1ـ طريق سلطاني كه آباد بوده و از برخي شهرها گذشته است.
2ـ طريق مستقيم كوفه به شام كه از منطقه باديةالشام يعني منطقه‌اي كويري مي‌گذشته است.
3ـ راه معمول و مرسوم بين كوفه و شام كه از ساحل غربي رود فرات و از شهرهايي همچون انبار، هِيت، قِرقِيسيا، رَقَّة، و صفين مي‌گذشته است (مسير سپاه اميرمؤمنان براي جنگ با معاويه در جنگ صفين).
[3] . سيّدجعفر شهيدي، زندگاني علي‌بن‌الحسين، ص 62.
منبع:سایت انوار طاها
هرچند مورّخان و مقتل نويسان، مسير كاروان امام حسين (ع) از مكه تا كربلا را به تفصيل و منزل به منزل نوشته و بسياري از وقايع بين راه را ضبط كردهاند، اما درباره سير حركت اسراي قيام حسيني از كوفه به شام، هيچ گزارش منسجم و نسبتاً جامع دربارة منازل، شهرها وآباديهاي ميان راه و تك تك وقايع رخ داده در آنها، ارائه نكردهاند، و تنها به برخي از حوادث رخ داده، اشاره كردهاند چنان كه محدّث قمي در اين باره گفته است: «ارباب مقاتل معروفه معتمده، ترتيب منازل و مسافرت اهل‌بيت را از كوفه به شام مرتب نقل نكردهاند، الا وقايع بعضي منازل را و لكن مفردات وقايع در كتب معتبره، مضبوط است».[1]
از اين رو براي بررسي و ارائه همه گزارشهاي موجود درباره منازل بين راه و وقايع و حوادثي كه بر اسراي حسيني و سرهاي شهدا در راه شام گذشته است، بايستي به مطالعه و بررسي مقاتل و منابع تاريخي كه به صورت پراكنده، گزارشهايي را در اين باره، نقل كردهاند، پرداخت تا تصويري نسبتاً روشن از سير حوادث و وقايع در مسير شام را بتوان ارائه كرد. بر اين اساس، نتيجه به دست آمده پس از جستجوهاي گسترده در منابع متعدد چنين است:
در آن روزگار، سه راه از عراق به سوي شام وجود داشته است[2] كه بر اساس قرائن و شواهدي كه در آن جا ملاحظه ميشود، مسير رفتن اسرا از كوفه به شام، يكي از دو راه سلطاني يا راه معمول بين شام و كوفه، بوده است، زيرا مسير باديةالشام كه كويري و سوزان و فاقد آب بوده، مشكلات داشته است. يكي از محقّقانِ معاصر با بررسيها و مطالعاتي كه در اين باره، داشته، مسير حركت كاروان اهل‌بيت به شام (دمشق) را چنين نگاشته است:
تَكرِيت، مَوْصِل، لَبّا، كُحَيْل، تَلَّ اعْفَر، نَصِيبِين، حَرّان، مَعَرَّة‌النُّعمان، شِيزَر، كَفَرْطاب، حَماة، حِمْص.[3]
اما از وقايع اتفاق افتاده در مسير اين شهرها هيچ گزارش مستند تاريخي كه بتوان به آن تكيه كرد در دست نيست.
پی نوشتها:
[1] . منتهي‌الآمال، ج2، ص961. محدّث قمي مشابه اين سخن را در جاي ديگري چنين گفته است: «بدان كه ترتيب منازلي كه در آنجا بار انداختند و يا از آن گذشتند، معلوم نيست و در كتب معتبره مذكور نيست و در بيشتر كتب، كيفيت مسافرت اهل‌بيت به شام ذكر نشده، فقط پارهاي از حوادث ميان راه در بعضي از آنها وجود دارد كه در اين كتاب به آن اشاره ميشود؛ انشاءالله» (نفس المهموم، ص 425؛ و نيز: ترجمه كتاب نفس المهموم، مترجم: ميرزا ابوالحسن شعراني، ص386.
[2] . اين سه راه عبارت بودند از:
1ـ طريق سلطاني كه آباد بوده و از برخي شهرها گذشته است.
2ـ طريق مستقيم كوفه به شام كه از منطقه باديةالشام يعني منطقه‌اي كويري مي‌گذشته است.
3ـ راه معمول و مرسوم بين كوفه و شام كه از ساحل غربي رود فرات و از شهرهايي همچون انبار، هِيت، قِرقِيسيا، رَقَّة، و صفين مي‌گذشته است (مسير سپاه اميرمؤمنان براي جنگ با معاويه در جنگ صفين).
[3] . سيّدجعفر شهيدي، زندگاني علي‌بن‌الحسين، ص 62.
منبع:سایت انوار طاها
