پرسش :

آيا دليل نقلي بر ولايت فقيه، مؤيّد دليل عقلي است يا خود دليلي مستقل بر ولايت فقيه است؟‎

پاسخ :
اگر ما در فضايي بحث كنيم كه پيش از نقل، عقل حكم قطعي دارد، هر كس كه اين حكم عقلي را قبول ‏داشته باشد و آن را تمام بداند، دلايل بعدي، مؤيّد آن حكم عقلي خواهند بود؛ يعني هر كدام از دليل نقلي ‏محض يا دليل تلفيقي عقلي و نقلي بر ولايت فقيه، نسبت به كساني كه دليل عقلي محض را تمام مي‌دانند، ‏مؤيّد است؛ زيرا آن دلايل بعدي، چه باشند و چه نباشند، دليل عقلي تام است. ولي اگر ما بخواهيم از تقدم و ‏تماميت آن دليل عقلي محض صرف نظر كنيم و هر يك از اين دلايل نقلي محض يا نقلي تلفيقي را به صورت ‏مستقل و بدون لحاظ دليل ديگري در نظر بگيريم، هر يك از اين دلايل دليل مستقل خواهند بود نه دليل مؤيّد.‏‎ ‎البته بايد توجه داشت كه حكم عقل، غير از بناء عقلاست؛ زيرا حكم عقل، مربوط به علم است و قطعي است، ‏ولي بناء عقلاء، مربوط به عمل است و به آداب و رسوم جوامع بر مي‌گردد كه نياز به امضاء شارع دارد؛ هر چند ‏به نحو عدم ردع باشد؛ يعني در مواردي كه بناء عقلائي وجود دارد، صرف بناء عقلا في نفسه، داراي نصاب ‏حجّيّت نيست تا بگوييم دليل نقلي پس از آن، مؤيّدش مي‌باشد، بلكه آن دليل نقلي، مُمضي (امضاكننده) آن ‏بناء عقلاست نه مُؤيّد آن؛ زيرا بدون آن دليل نقلي، بناء عقلا حجّيّت ندارد.‏‎ ‎غرض آنكه، اگر دليل نقلي همان پيام دليل عقلي را داشته باشد، مؤيّد است، ولي اگر با اطلاق يا عموم خود، ‏پيام جديدي نيز دارد كه عقل در آن اطلاق يا عموم، نارساست يا دليل نقلي متعرّض يك مطلب جزئي شده كه ‏دليل عقلي از آن قاصر است، دليل نقلي در اين بخش‌ها، نوآور است نه مؤيّد؛ البته مي‌توان پيام‌هاي دليل ‏نقلي را تحليل نمود كه بخشي از آنْ، مُؤيد دليل عقلي باشد و بخش ديگر آن كه ابتكاري است مؤسّس باشد ‏نه مُؤيّد.‏‎ ‎سؤال: درباره دليل عقلي چنين مي‌گويند كه روشن است و ابهامي ندارد؛ پس چگونه دليل نقلي مي‌تواند ‏ابهام‌زدائي از دليل عقلي كند.‏‎ ‎جواب: بُرد دليل عقلي محدود است و تا يك فضاي خاصي را روشن مي‌كند و در بعضي موارد ساكت است ‏خصوصاً در جزئيّات؛ يعني اينكه آيا يك حكم خاص عقلي، براي حالت‌هاي ديگر نيز هست يا نه، براي فردهاي ‏ديگر نيز هست يا نه، ممكن است همه اينها در حكم عقل مشخّص نباشد؛ البته حكم عقلي يك قدر متيقّني ‏دارد و اضافه بر آن قدر متيقّن، مشكوك است و با استمداد از دليل نقلي و يا احياناً دليل عقلي ديگر معلوم ‏مي‌شود.‏‎ ‎‏‏

‏
‏ مأخذ: ( آیةالله جوادی آملی ، ولايت فقيه، ص 359 ـ 361)‏