پرسش :
در تشخيص حق، آيا براى اكثريت يا اقليت جايگاهى متصور هست؟
پاسخ :
معيار تشخيص حق از باطل در مسايل علمى برهان است. بله، در كارهاى اجرايى اكثريت و اقليت سهم بسزايى دارند و بناى عقلا بر تقدم رأى و نظر اكثريت است. شرع نيز اين بناى عقلا را در استيفاى حقوق مشترك رد نكرده است؛ يعنى هر جا كه حقوق متقابل افراد اجتماع مطرح باشد؛ از آنجايى كه مردم حق دارند كه مثلاً محله، شهر، كشور، قاره و جهان خودشان را بسازند و اتفاق كل نيز پيش نمى‌آيد، همگان مى‌گويند نظر اكثريت مقدم بر رأى اقليت است و در حقيقت اين ملاك اكثريت به آن اتفاق كل و اجماع عمومى متكى است. يعنى اجماع قطعى و اتفاق كل بر اين است كه رأى اكثريت بر رأى اقليت مقدم است. البته اين مطلب همان طورى كه بيان شد در غير مسايل علمى است يزرا كه زمام امور علمى به دست برهان است. لذا اميرالمؤمنين (عليه‌السّلام) مى‌فرمايد:
«لا تستوحشوا فى طريق الهدى لقلّة أهله»(1).
و تحليل آن اتفاق كل كه سَنَد تقديم اكثرى بر اقلّى است برهان عقلى است و خلاصه آن اينكه: ١. در مواردى كه حقوق جامعه مشترك است ٢. و استيفاى آن لازم است ٣. و اتفاق همگان بر كيفيت واحد حاصل نمى‌شود ٤. و همسان بودن رأى اكثرى و اقلّى مانند تقديم اقلّى بر اكثرى ناصواب و باطل است ٥. بنابراين هيچ راهى جز ترجيح رأى اكثرى بر نظر اقلّى نيست. نتيجه آن كه اوّلاً عنصر محورى تقديم ياد شده در مسايل حقوقى مشترك و لازم الاستيفاء است نه در معارف علمى، و ثانياً سند تقويم مزبور اتفاق كل است، و ثالثاً مستند تحليلى اتفاق كل برهان عقلى با تشقيق شقوق است.
(1) نهج‌البلاغه، خطبه 201.
مأخذ: (فصلنامه حكومت اسلامى، شمارهٔ 24، ص 38، 39)
معيار تشخيص حق از باطل در مسايل علمى برهان است. بله، در كارهاى اجرايى اكثريت و اقليت سهم بسزايى دارند و بناى عقلا بر تقدم رأى و نظر اكثريت است. شرع نيز اين بناى عقلا را در استيفاى حقوق مشترك رد نكرده است؛ يعنى هر جا كه حقوق متقابل افراد اجتماع مطرح باشد؛ از آنجايى كه مردم حق دارند كه مثلاً محله، شهر، كشور، قاره و جهان خودشان را بسازند و اتفاق كل نيز پيش نمى‌آيد، همگان مى‌گويند نظر اكثريت مقدم بر رأى اقليت است و در حقيقت اين ملاك اكثريت به آن اتفاق كل و اجماع عمومى متكى است. يعنى اجماع قطعى و اتفاق كل بر اين است كه رأى اكثريت بر رأى اقليت مقدم است. البته اين مطلب همان طورى كه بيان شد در غير مسايل علمى است يزرا كه زمام امور علمى به دست برهان است. لذا اميرالمؤمنين (عليه‌السّلام) مى‌فرمايد:
«لا تستوحشوا فى طريق الهدى لقلّة أهله»(1).
و تحليل آن اتفاق كل كه سَنَد تقديم اكثرى بر اقلّى است برهان عقلى است و خلاصه آن اينكه: ١. در مواردى كه حقوق جامعه مشترك است ٢. و استيفاى آن لازم است ٣. و اتفاق همگان بر كيفيت واحد حاصل نمى‌شود ٤. و همسان بودن رأى اكثرى و اقلّى مانند تقديم اقلّى بر اكثرى ناصواب و باطل است ٥. بنابراين هيچ راهى جز ترجيح رأى اكثرى بر نظر اقلّى نيست. نتيجه آن كه اوّلاً عنصر محورى تقديم ياد شده در مسايل حقوقى مشترك و لازم الاستيفاء است نه در معارف علمى، و ثانياً سند تقويم مزبور اتفاق كل است، و ثالثاً مستند تحليلى اتفاق كل برهان عقلى با تشقيق شقوق است.
(1) نهج‌البلاغه، خطبه 201.
مأخذ: (فصلنامه حكومت اسلامى، شمارهٔ 24، ص 38، 39)
