پرسش :
من به تازگي شروع به جمع آوري حديث نموده‌ام لطفاً منابعي معرفي نمائيد خصوصاً احاديث مربوط به امام زمان(عج)؟
پاسخ :
ارتباط برقرار كردن با احاديث اهل بيت ـ عليه السّلام ـ انسان را در واقع با خود اهل بيت ـ عليه السّلام ـ مرتبط مي‌كند و عشق به آنها را در دل فروزان‌تر مي‌كند و به انسان نشاط و شادابي عطا مي‌كند چنان كه امام باقر ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايند: «ان حديثنا يحيي القلوب»[1] همانا سخن ما دل‌ها را زنده مي‌كند.»
جمع‌آوري احاديث يكي از كارهاي بسيار ارزنده مي‌باشد و از قديم در بين علما رايج بوده است و محصول آن تدوين كتب روايي فراوان مي‌باشد. از آنجايي كه در بعضي روايات بر حفظ چهل حديث و رساندن آن به امت اسلامي تأكيده شده است جمعي از علماي بزرگ اقدام به تأليف كتاب با محوريت چهل حديث كرده‌اند؛ كه در ادامه بعضي از آنها معرفي مي‌گردد.
نكته قابل توجه در اين زمينه آن است كه، در روايات علاوه بر آن‌كه بر فراگيري، حفظ و نشر احاديث اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ تأكيده شده است،[2] بر فهم و رعايت حق آنها (عمل كردن به آنها) نيز تأكيد گرديده است.[3] مانند اينكه از امام باقر ـ عليه السّلام ـ چنين روايت شده است كه فرمودند: «اعرف منازل شيعتنا علي قدر روايتهم و معرفتهم فان المعرفة هي الدراية للرواية»[4] يعني: مقام و منزلت شيعيان ما را به ميزان رواياتي (كه از ما نقل مي‌كنند) و به قدر معرفت آنها بشناسيد؛ و البته، معرفت همان فهم روايت است و اما در ارتباط با درخواست معرفي منابع حديثي، بايد توجه داشت كه كتب حديثي بسيار متعدد و گسترده‌اند مانند بحارالانوار، وسائل الشيعه و... و چون دسترسي و استفاده از آنها براي همگان آسان نيست، منابعي معرفي مي‌گردد كه علاوه بر امكان دسترسي به آنها، داراي ترجمه نيز باشند:
1. نهج البلاغه، با ترجمة محمد دشتي، قم، پارسايان، چ2، 1379.
تذكر: نهج البلاغه با چاپ‌ها و ترجمه‌هاي مختلف مانند ترجمة علامه محمد تقي جعفري، فيض الاسلام و... در دسترس مي‌باشد و امتياز ترجمة معرفي شده داشتن فهرست موضوعي مفصل در آخر آن مي‌باشد.
2. ميزان الحكمة همراه با ترجمة فارسي، تأليف محمد محمدي ري‌شهري، ترجمة حميد شيخي، ويرايش سوم، قم، دارالحديث، چ 2، 1379، در 15 جلد مي‌باشد كه جلد آخر مختص به فهرست‌هاي مختلف 14جلد قبلي است.
3. اصول كافي، محمد بن يعقوب كليني، ترجمة جلدهاي 1ـ3 توسط سيد جواد مصطفوي و ترجمة جلد4 توسط سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، انتشارات علمية اسلاميه، بي‌تا.
4. الروضة من الكافي، محمد بن يعقوب، كليني، ترجمة سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، انتشارات علمية اسلاميه، بي‌تا.
5. الخصال، شيخ صدوق، ترجمة سيد احمد فهري زنجاني، تهران، انتشارات علمية اسلاميه، بي‌تا.
6. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شيخ صدوق، ترجمة علي اكبر غفاري، بي‌جا: كتاب فروشي صدوق، چ هفتم، 1363.
7. ترجمة و متن امالي شيخ مفيد، محمد بن نعمان عكبري بغدادي (شيخ مفيد)، ترجمة حسين استاد ولي، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي،1364.
8. الحكم الزاهرة، علي رضا، صابري يزدي، ترجمة محمد رضا انصاري محلاتي، ناشر: مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1372، ج1. (جلد دوم آن ظاهراً ترجمه نشده است.)
9. الحديث (روايات تربيتي از مكتب اهل بيت ـ عليه السّلام ـ) مرتضي فريد، (با استفاده از كتاب‌هاي گفتار فلسفي)، بي‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1365، ج1ـ3.
10. چهل حديث (اربعين حديث)، امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ بي‌جا: مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ چ چهارم، 1373.
11. چهل حديث، سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چ اول، 1372، ج1ـ3.
12. تحف العقول عن آل الرسول ـ صلي الله عليه و آله ـ ابي محمد حسن بن علي بن الحسين بن شعبه، الحرائي، ترجمة محمد باقر كمره‌اي، تهران، انتشارات كتابچي، چاپ هفتم، 1379.
و اما بعضي از كتبي كه در خصوص امام زمان ـ عجل الله فرجه الشريف ـ تأليف شده‌‌اند عبارتند از:
1. متن و ترجمة كمال الدين و تمام النعمة، شيخ صدوق، ترجمة منصور پهلوان، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحديث، چ اول، 1380، ج 1ـ2.
2. متن و ترجمة غيبت نعماني، تأليف ابن ابي زينب محمد بن ابراهيم، النعماني، ترجمة محمد جواد غفاري، تهران، صدوق، بي‌تا.
3. ، ترجمة يوم الخلاص (روزگار رهايي) تأليف سليمان كامل، ترجمة علي اكبر مهدوي پور، تهران، دفتر نشر آفاق، در دو جلد، جلد اول چاپ سوم1376 و جلد دوم، چاپ چهارم، 1381.
4. مهدي موعود، ترجمة جلد سيزدهم (با چاپ‌هاي قديم = ج 51ـ 53 جديد) بحار الانوار، ترجمة حسين بن محمد ولي، اروميه‌اي، قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران،چ دوم، 1379، ج1ـ2.
[1] . محمد، محمدي ري شهري، ميزان الحكمة، قم، مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ دوم، 1367، ج2، ص288.
[2] . ر.ك: صابري يزدي، علي رضا، الحكم الزاهرة، ترجمه محمد رضا انصاري محلاتي، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1372، چاپ اول، ص266ـ270.
[3] . ر.ك: ميزان الحكمة، همان، ص 291ـ292.
[4] . همان، ص291.
ارتباط برقرار كردن با احاديث اهل بيت ـ عليه السّلام ـ انسان را در واقع با خود اهل بيت ـ عليه السّلام ـ مرتبط مي‌كند و عشق به آنها را در دل فروزان‌تر مي‌كند و به انسان نشاط و شادابي عطا مي‌كند چنان كه امام باقر ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايند: «ان حديثنا يحيي القلوب»[1] همانا سخن ما دل‌ها را زنده مي‌كند.»
جمع‌آوري احاديث يكي از كارهاي بسيار ارزنده مي‌باشد و از قديم در بين علما رايج بوده است و محصول آن تدوين كتب روايي فراوان مي‌باشد. از آنجايي كه در بعضي روايات بر حفظ چهل حديث و رساندن آن به امت اسلامي تأكيده شده است جمعي از علماي بزرگ اقدام به تأليف كتاب با محوريت چهل حديث كرده‌اند؛ كه در ادامه بعضي از آنها معرفي مي‌گردد.
نكته قابل توجه در اين زمينه آن است كه، در روايات علاوه بر آن‌كه بر فراگيري، حفظ و نشر احاديث اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ تأكيده شده است،[2] بر فهم و رعايت حق آنها (عمل كردن به آنها) نيز تأكيد گرديده است.[3] مانند اينكه از امام باقر ـ عليه السّلام ـ چنين روايت شده است كه فرمودند: «اعرف منازل شيعتنا علي قدر روايتهم و معرفتهم فان المعرفة هي الدراية للرواية»[4] يعني: مقام و منزلت شيعيان ما را به ميزان رواياتي (كه از ما نقل مي‌كنند) و به قدر معرفت آنها بشناسيد؛ و البته، معرفت همان فهم روايت است و اما در ارتباط با درخواست معرفي منابع حديثي، بايد توجه داشت كه كتب حديثي بسيار متعدد و گسترده‌اند مانند بحارالانوار، وسائل الشيعه و... و چون دسترسي و استفاده از آنها براي همگان آسان نيست، منابعي معرفي مي‌گردد كه علاوه بر امكان دسترسي به آنها، داراي ترجمه نيز باشند:
1. نهج البلاغه، با ترجمة محمد دشتي، قم، پارسايان، چ2، 1379.
تذكر: نهج البلاغه با چاپ‌ها و ترجمه‌هاي مختلف مانند ترجمة علامه محمد تقي جعفري، فيض الاسلام و... در دسترس مي‌باشد و امتياز ترجمة معرفي شده داشتن فهرست موضوعي مفصل در آخر آن مي‌باشد.
2. ميزان الحكمة همراه با ترجمة فارسي، تأليف محمد محمدي ري‌شهري، ترجمة حميد شيخي، ويرايش سوم، قم، دارالحديث، چ 2، 1379، در 15 جلد مي‌باشد كه جلد آخر مختص به فهرست‌هاي مختلف 14جلد قبلي است.
3. اصول كافي، محمد بن يعقوب كليني، ترجمة جلدهاي 1ـ3 توسط سيد جواد مصطفوي و ترجمة جلد4 توسط سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، انتشارات علمية اسلاميه، بي‌تا.
4. الروضة من الكافي، محمد بن يعقوب، كليني، ترجمة سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، انتشارات علمية اسلاميه، بي‌تا.
5. الخصال، شيخ صدوق، ترجمة سيد احمد فهري زنجاني، تهران، انتشارات علمية اسلاميه، بي‌تا.
6. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شيخ صدوق، ترجمة علي اكبر غفاري، بي‌جا: كتاب فروشي صدوق، چ هفتم، 1363.
7. ترجمة و متن امالي شيخ مفيد، محمد بن نعمان عكبري بغدادي (شيخ مفيد)، ترجمة حسين استاد ولي، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي،1364.
8. الحكم الزاهرة، علي رضا، صابري يزدي، ترجمة محمد رضا انصاري محلاتي، ناشر: مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1372، ج1. (جلد دوم آن ظاهراً ترجمه نشده است.)
9. الحديث (روايات تربيتي از مكتب اهل بيت ـ عليه السّلام ـ) مرتضي فريد، (با استفاده از كتاب‌هاي گفتار فلسفي)، بي‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1365، ج1ـ3.
10. چهل حديث (اربعين حديث)، امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ بي‌جا: مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ چ چهارم، 1373.
11. چهل حديث، سيد هاشم رسولي محلاتي، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چ اول، 1372، ج1ـ3.
12. تحف العقول عن آل الرسول ـ صلي الله عليه و آله ـ ابي محمد حسن بن علي بن الحسين بن شعبه، الحرائي، ترجمة محمد باقر كمره‌اي، تهران، انتشارات كتابچي، چاپ هفتم، 1379.
و اما بعضي از كتبي كه در خصوص امام زمان ـ عجل الله فرجه الشريف ـ تأليف شده‌‌اند عبارتند از:
1. متن و ترجمة كمال الدين و تمام النعمة، شيخ صدوق، ترجمة منصور پهلوان، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحديث، چ اول، 1380، ج 1ـ2.
2. متن و ترجمة غيبت نعماني، تأليف ابن ابي زينب محمد بن ابراهيم، النعماني، ترجمة محمد جواد غفاري، تهران، صدوق، بي‌تا.
3. ، ترجمة يوم الخلاص (روزگار رهايي) تأليف سليمان كامل، ترجمة علي اكبر مهدوي پور، تهران، دفتر نشر آفاق، در دو جلد، جلد اول چاپ سوم1376 و جلد دوم، چاپ چهارم، 1381.
4. مهدي موعود، ترجمة جلد سيزدهم (با چاپ‌هاي قديم = ج 51ـ 53 جديد) بحار الانوار، ترجمة حسين بن محمد ولي، اروميه‌اي، قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران،چ دوم، 1379، ج1ـ2.
[1] . محمد، محمدي ري شهري، ميزان الحكمة، قم، مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ دوم، 1367، ج2، ص288.
[2] . ر.ك: صابري يزدي، علي رضا، الحكم الزاهرة، ترجمه محمد رضا انصاري محلاتي، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1372، چاپ اول، ص266ـ270.
[3] . ر.ك: ميزان الحكمة، همان، ص 291ـ292.
[4] . همان، ص291.
