پرسش :
آياازدواج يك دختر ترك زبان بايك پسرعرب ايراني عيب است كه والدين ما مانع مي شوند؟مگرماهمه بنده خدا نيستيم؟
پاسخ :
در خصوص اين مسأله كه همه ما بندگان خداوند هستيم و هيچ قوم و نژادي نسبت به ديگري برتري ندارند مطلب را درست مي گوييد و چنانكه در قرآن هم به آن اشاره شده: گرامي ترين شما نزد خداوند متعال پرهيزكارترين شماست؛[1] اما مسألة لزوم هماهنگي و لزوم سنخيت نسبي زوجين مطلب ديگري است كه مورد تأييد همه دانشمندان تربيتي است و نبايد آنرا ناديده بگيريم، و گاهي تفاوتهاي فرهنگي چنان است كه زندگي را براي هر يك از زوجين غير قابل تحمل مي نمايد؛ هر چند ممكن است زن و شوهر از نظر تديّن و ايمان شايسته باشند. در نتيجه نبايد بپنداريم كه تنها بندة خوب خدا بودن براي ايجاد يك زندگي موفق كافي است.
محققين چه مي گويند؟ تفاوت در زمينه هاي فرهنگي بر اساس تحقيقات[2] در ايران يكي از مهمترين عوامل زمينه ساز در طلاق ها مي باشد. ارزشهاي فردي و اجتماعي، آداب و رسوم، رفتار و سلوك و حتي آداب لباس پوشيدن و غذا خوردن زن و مرد مي تواند زمينه هاي همدلي بيشتر را بين آن دو پديد آورد. به همين جهت به ويژه در كشور گستردة ما كه در قالب يك فرهنگ و جامعه واحد، از خرده فرهنگهاي متعدد (ترك، كرد، عرب و لر و...) برخوردار است، توجه به اين امر در مجموعة ملاكهاي ازدواج اهميت خاصي دارد و همانطور كه اشاره شد تفاوت در آنها زمينه ساز اختلاف ها است.[3] چنانكه ما خود شاهد بسياري از اين مشاجرات و اختلافهاي ميان زن و شوهر هستيم. هر يك از زوجين مدعي هستند «همسرم به آداب و رسوم احترام نمي گذارد و يا در تربيت فرزندانمان مي خواهد طبق رسوم خود رفتار كند «يا» چيزهايي براي او اهميت دارد كه براي من هيچ اهميتي ندارد و همينطور هيچ ارزشي براي عقايد و رسوم ما قايل نيست و ... .
اما اگر همه شرايطي را كه ذكر كرديم را مهيا ديده ايد و به «درجه اطمينان» رسيده ايد كه از بابت آنها مشكلي پيدا نخواهيد كرد ضمن آنكه مطمئن شده ايد والدين و بزرگترهاي شما بهانه جويي مي كنند مي توانيد از آنها درخواست تحقيق بيشتر از فرد مورد نظرتان را مطرح نماييد و يا از كساني كه حرفشان در والدين شما تأثير دارد استفاده كنيد و آنها را «واسطه» قرار دهيد و كل نظرات خود را به آنها انتقال دهيد.
باز هم توجه شما را به اين نكته جلب مي نمائيم كه منظور از اشكال تراشي و سنگ اندازي بزرگترها، بهانه ها، خواسته ها و نظرات خلاف شرع و عقل است و نه نظرات صحيح عاقلانه و دلسوزانه و بعيد بنظر مي رسد آنها ازدواج با غيرترك مخصوصاً عرب را به تعبير شما «زشت و عيب» بدانند؛ احتمال قوي همان «عدم سنخيت فرهنگي» مقصود آنان است؛ هر چند منظور ما آن نيست كه هيچ ازدواجي از اين نوع پايدار نمي ماند اما با توجه به حجم پرونده هاي مراجعه به مشاوره يا دادگستري بهتر است آنها را به عنوان استثناء بشمار آوريم و محتاطانه تر عمل كنيم.
مثال:
مثالي را جهت روشن شدن اهميت مسأله تقديم مي دارم. گاهي احتمال وقوع يك امر بالاست ولي مسأله چندان پرخطر نيست «فرض كنيد به شما بگويند اگر از اين محله بگذري به احتمال 99% درصد خيس خواهي شد، اين مسأله چندان اهميتي ندارد اما در مقابل اگر بگويند اگر از اين محله بخواهي عبور كني باحتمال 5% كشته خواهي شد آيا باز هم مرتكب آن مي شويد؟ يا وقتي پزشكان بيان مي دارند احتمال ابتلاء به اختلالهاي ژنتيكي در ميان خويشاوندان كمتر از ده درصد است آيا با تأمل بيشتر به سوي آن نمي رويم؟ حال فرض كنيد متخصصان جامعه مي گويند احتمال منجر به طلاق شدن در صورت وجود تفاوتهاي فرهنگي بالاست در آن صورت پاسخ شما به اين گفته آنان چه خواهد بود؟
مشكلات:
از اين گذشته اگر با ديد خوش بينانه به مسأله نگاه كنيم حتي اگر مسايل مابين خود را حل كنيد، در آينده در سايه تفاوتهاي فرهنگي و يا بهانه جويي هاي خانواده تان احتمالاً شرايط دشواري خواهيد داشت، اگر نخواهند او را به عنوان داماد بپذيرند، و يا چه تضميني وجود دارد كه شما با خانوادة وي دچار مشكل نشويد؟
البته ما اطلاعات بسيار محدودي را در خصوص مورد شما داريم؛ بنابراين پاسخي را مشتمل بر كلية احتمالات تقديم مي نماييم. از عمو، دايي و فاميل كه بگذريم، اسلام رضايت پدر را در امر ازدواج دختر شرط دانسته شده و صحيح بودن عقد دختر به عمو، دايي و فاميل مشروط نيست. اسلام بدنبال سلب آزادي و استقلال دختر نيست بلكه براي رعايت حال او و جلوگيري از خطا و اشتباه و عواقب آن را ضروري دانسته.[4]
آيا مطمئن هستيد اين مخالفت ها صرفاً به دليل عرب بودن است و مسألة ديگري همراه آن نيست؟ آيا ساير شرايط ازدواج نظير: اهليت پسر مورد نظر شما، اشتغال وي و تجربه كافي شما فراهم است؟
مشاور دلسوز:
گاهي عشق و علاقة زياد مانع از ديدن واقعيتهايي است كه بزرگترها آنرا مي بينند؛ مثلاً در اثر صادق پنداشتن ادعاي طرف مقابل و عدم آشنايي با معيارهاي اصيل يك ازدواج خوب، فكر كنيم كه بايد جواب مثبت بدهيم ولي در واقع نياز به مشاوره داشته باشيم و چه مشاوري دلسوزتر از پدر و مادر كه خوشبختي فرزند خود را مي خواهند؟ بنابراين لازم است بررسي دقيق را به عمل آوريد.[5]
حرف آخر:
همانگونه كه اشاره شد پدران و مادران و بزرگترها چون از نوجوانان تجربه بيشتري دارند و خير و صلاح آنان را مي خواهند، ممكن است در بعضي از امور ازدواج و انتخاب همسر نظراتي برخلاف نظر نوجوانان داشته باشند كه موافق با عقل و شرع و منطق و تجربه باشد كه در اين صورت، حتماً بايد نظراتشان را محترم شمرد و از تجربياتشان استفاده كرد و به نصيحتهايشان توجه نمود؛ پس بدنبال شنيدن دلايل آنها باشيد و آنها را ارزيابي كنيد.
اگر مراكز مشاوره خانواده در دسترس شماست مراجعه نماييد و تمامي خصوصيات و جزئيات را در اختيار آنها قرار دهيد، اگر اقدام شما را غيرمخاطره آميز تشخيص دادند، از طريق آنها به جلب رضايت ولي خود اقدام نماييد.
معرفي منابع مفيد جهت مطالعه:
1. جوانان و انتخاب همسر،علي اكبر مظاهري، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1374.
2. ازدواج آسان و شيوه همسرداري، محمد محمدي اشتهاردي، چاپ نهضت، 1371.
3. خانواده متعادل، دكتر محمدرضا شرفي. انجمن اولياء و مربيان.
امام علي ـ عليه السلام ـ :
المستشير متحصن من السقط[6]
مشورت كننده در امان است از راه افتادن يعني از زيان و خسران دنيا و آخرت ايمن است.
[1] . سوره حجرات، آيه 13، ان اكرمكم عندالله اتقيكم.
[2] . مشاوره و ازدواج و خانواده درماني، دكتر شكوه نوابي نژاد، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، تهران، 1380، ص 16.
[3] . همان، ص 18.
[4] . انتخاب همسر، ابراهيم اميني، سازمان تبليغات اسلامي، 1369، تهران، ص 183 (اقتباس).
[5] . همان، ص 184.
[6] . غررالحكم، و دررالكلم، تربيت، عبدالواحد بن محمد تميمي آمري، انتشارات دانشگاه تهران، 83، چاپ چهارم، ص 316.
( اندیشه قم )
در خصوص اين مسأله كه همه ما بندگان خداوند هستيم و هيچ قوم و نژادي نسبت به ديگري برتري ندارند مطلب را درست مي گوييد و چنانكه در قرآن هم به آن اشاره شده: گرامي ترين شما نزد خداوند متعال پرهيزكارترين شماست؛[1] اما مسألة لزوم هماهنگي و لزوم سنخيت نسبي زوجين مطلب ديگري است كه مورد تأييد همه دانشمندان تربيتي است و نبايد آنرا ناديده بگيريم، و گاهي تفاوتهاي فرهنگي چنان است كه زندگي را براي هر يك از زوجين غير قابل تحمل مي نمايد؛ هر چند ممكن است زن و شوهر از نظر تديّن و ايمان شايسته باشند. در نتيجه نبايد بپنداريم كه تنها بندة خوب خدا بودن براي ايجاد يك زندگي موفق كافي است.
محققين چه مي گويند؟ تفاوت در زمينه هاي فرهنگي بر اساس تحقيقات[2] در ايران يكي از مهمترين عوامل زمينه ساز در طلاق ها مي باشد. ارزشهاي فردي و اجتماعي، آداب و رسوم، رفتار و سلوك و حتي آداب لباس پوشيدن و غذا خوردن زن و مرد مي تواند زمينه هاي همدلي بيشتر را بين آن دو پديد آورد. به همين جهت به ويژه در كشور گستردة ما كه در قالب يك فرهنگ و جامعه واحد، از خرده فرهنگهاي متعدد (ترك، كرد، عرب و لر و...) برخوردار است، توجه به اين امر در مجموعة ملاكهاي ازدواج اهميت خاصي دارد و همانطور كه اشاره شد تفاوت در آنها زمينه ساز اختلاف ها است.[3] چنانكه ما خود شاهد بسياري از اين مشاجرات و اختلافهاي ميان زن و شوهر هستيم. هر يك از زوجين مدعي هستند «همسرم به آداب و رسوم احترام نمي گذارد و يا در تربيت فرزندانمان مي خواهد طبق رسوم خود رفتار كند «يا» چيزهايي براي او اهميت دارد كه براي من هيچ اهميتي ندارد و همينطور هيچ ارزشي براي عقايد و رسوم ما قايل نيست و ... .
اما اگر همه شرايطي را كه ذكر كرديم را مهيا ديده ايد و به «درجه اطمينان» رسيده ايد كه از بابت آنها مشكلي پيدا نخواهيد كرد ضمن آنكه مطمئن شده ايد والدين و بزرگترهاي شما بهانه جويي مي كنند مي توانيد از آنها درخواست تحقيق بيشتر از فرد مورد نظرتان را مطرح نماييد و يا از كساني كه حرفشان در والدين شما تأثير دارد استفاده كنيد و آنها را «واسطه» قرار دهيد و كل نظرات خود را به آنها انتقال دهيد.
باز هم توجه شما را به اين نكته جلب مي نمائيم كه منظور از اشكال تراشي و سنگ اندازي بزرگترها، بهانه ها، خواسته ها و نظرات خلاف شرع و عقل است و نه نظرات صحيح عاقلانه و دلسوزانه و بعيد بنظر مي رسد آنها ازدواج با غيرترك مخصوصاً عرب را به تعبير شما «زشت و عيب» بدانند؛ احتمال قوي همان «عدم سنخيت فرهنگي» مقصود آنان است؛ هر چند منظور ما آن نيست كه هيچ ازدواجي از اين نوع پايدار نمي ماند اما با توجه به حجم پرونده هاي مراجعه به مشاوره يا دادگستري بهتر است آنها را به عنوان استثناء بشمار آوريم و محتاطانه تر عمل كنيم.
مثال:
مثالي را جهت روشن شدن اهميت مسأله تقديم مي دارم. گاهي احتمال وقوع يك امر بالاست ولي مسأله چندان پرخطر نيست «فرض كنيد به شما بگويند اگر از اين محله بگذري به احتمال 99% درصد خيس خواهي شد، اين مسأله چندان اهميتي ندارد اما در مقابل اگر بگويند اگر از اين محله بخواهي عبور كني باحتمال 5% كشته خواهي شد آيا باز هم مرتكب آن مي شويد؟ يا وقتي پزشكان بيان مي دارند احتمال ابتلاء به اختلالهاي ژنتيكي در ميان خويشاوندان كمتر از ده درصد است آيا با تأمل بيشتر به سوي آن نمي رويم؟ حال فرض كنيد متخصصان جامعه مي گويند احتمال منجر به طلاق شدن در صورت وجود تفاوتهاي فرهنگي بالاست در آن صورت پاسخ شما به اين گفته آنان چه خواهد بود؟
مشكلات:
از اين گذشته اگر با ديد خوش بينانه به مسأله نگاه كنيم حتي اگر مسايل مابين خود را حل كنيد، در آينده در سايه تفاوتهاي فرهنگي و يا بهانه جويي هاي خانواده تان احتمالاً شرايط دشواري خواهيد داشت، اگر نخواهند او را به عنوان داماد بپذيرند، و يا چه تضميني وجود دارد كه شما با خانوادة وي دچار مشكل نشويد؟
البته ما اطلاعات بسيار محدودي را در خصوص مورد شما داريم؛ بنابراين پاسخي را مشتمل بر كلية احتمالات تقديم مي نماييم. از عمو، دايي و فاميل كه بگذريم، اسلام رضايت پدر را در امر ازدواج دختر شرط دانسته شده و صحيح بودن عقد دختر به عمو، دايي و فاميل مشروط نيست. اسلام بدنبال سلب آزادي و استقلال دختر نيست بلكه براي رعايت حال او و جلوگيري از خطا و اشتباه و عواقب آن را ضروري دانسته.[4]
آيا مطمئن هستيد اين مخالفت ها صرفاً به دليل عرب بودن است و مسألة ديگري همراه آن نيست؟ آيا ساير شرايط ازدواج نظير: اهليت پسر مورد نظر شما، اشتغال وي و تجربه كافي شما فراهم است؟
مشاور دلسوز:
گاهي عشق و علاقة زياد مانع از ديدن واقعيتهايي است كه بزرگترها آنرا مي بينند؛ مثلاً در اثر صادق پنداشتن ادعاي طرف مقابل و عدم آشنايي با معيارهاي اصيل يك ازدواج خوب، فكر كنيم كه بايد جواب مثبت بدهيم ولي در واقع نياز به مشاوره داشته باشيم و چه مشاوري دلسوزتر از پدر و مادر كه خوشبختي فرزند خود را مي خواهند؟ بنابراين لازم است بررسي دقيق را به عمل آوريد.[5]
حرف آخر:
همانگونه كه اشاره شد پدران و مادران و بزرگترها چون از نوجوانان تجربه بيشتري دارند و خير و صلاح آنان را مي خواهند، ممكن است در بعضي از امور ازدواج و انتخاب همسر نظراتي برخلاف نظر نوجوانان داشته باشند كه موافق با عقل و شرع و منطق و تجربه باشد كه در اين صورت، حتماً بايد نظراتشان را محترم شمرد و از تجربياتشان استفاده كرد و به نصيحتهايشان توجه نمود؛ پس بدنبال شنيدن دلايل آنها باشيد و آنها را ارزيابي كنيد.
اگر مراكز مشاوره خانواده در دسترس شماست مراجعه نماييد و تمامي خصوصيات و جزئيات را در اختيار آنها قرار دهيد، اگر اقدام شما را غيرمخاطره آميز تشخيص دادند، از طريق آنها به جلب رضايت ولي خود اقدام نماييد.
معرفي منابع مفيد جهت مطالعه:
1. جوانان و انتخاب همسر،علي اكبر مظاهري، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، 1374.
2. ازدواج آسان و شيوه همسرداري، محمد محمدي اشتهاردي، چاپ نهضت، 1371.
3. خانواده متعادل، دكتر محمدرضا شرفي. انجمن اولياء و مربيان.
امام علي ـ عليه السلام ـ :
المستشير متحصن من السقط[6]
مشورت كننده در امان است از راه افتادن يعني از زيان و خسران دنيا و آخرت ايمن است.
[1] . سوره حجرات، آيه 13، ان اكرمكم عندالله اتقيكم.
[2] . مشاوره و ازدواج و خانواده درماني، دكتر شكوه نوابي نژاد، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، تهران، 1380، ص 16.
[3] . همان، ص 18.
[4] . انتخاب همسر، ابراهيم اميني، سازمان تبليغات اسلامي، 1369، تهران، ص 183 (اقتباس).
[5] . همان، ص 184.
[6] . غررالحكم، و دررالكلم، تربيت، عبدالواحد بن محمد تميمي آمري، انتشارات دانشگاه تهران، 83، چاپ چهارم، ص 316.
( اندیشه قم )
