پرسش :
در زمان فعلي چگونه مي‌توان يك مراسم عروسي مطابق با موازين شرع اجرا كرد و مرتكب هيچ فعل غيرشرعي نشد؟
پاسخ :
ازدواج يكي از خاطرات شيرين و ماندگار دوران زندگي آدمي است. در اهميت اين انتخاب، همين بس كه رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در روايتي فرمود: شخص با برگزيدن همسر به نيمي از سعادت دست يازيده است[1] و در روايتي ديگر پست‌ترين مردگان از مسلمانان را كساني برشمرد كه همسر برنگزيده و مجرد باقي مانده‌اند.[2]
اسلام براي تحقق اين امر نيك و شكل‌گيري كانون خانواده كه به يقين بهترين وسيله حفظ عفت عمومي و سالم‌سازي جامعة انساني است، دختر و پسر جوان را موظف نموده است كه در شرايط خاصي ازدواج كند و يكي سلسله آداب و شرايط را مراعات نمايد تا تخستين روز زندگي خود را به دور از هرگونه پلشتي و نابهنجاري رفتاري شروع كرده باشد.
متأسفانه در عصر حاضر پيرايه‌ها و وصله‌هاي ناهمگوني بر دامن پاك و زيباي اين انتخاب نيك و خداپسندانه يعني ازدواج، زده شده است، از جمله ولخرجي‌ها و تشريفات عقد و عروسي و... كه گاه سرسام‌آور و تكان‌دهنده است.
حال به نحوة برگزاري مراسم عروسي دختر پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ و توصيه‌هاي پيشوايان دين ـ عليهم السّلام ـ در اين زمينه را ـ به اختصار ـ اشاره مي كنيم.
پيامبر با ازدواج امام علي ـ عليه السّلام ـ و حضرت زهرا(س) خط بطلان بر عقايد خرافي زمان خود كشيد و سنّت خويش را بر سهولت و آساني ازدواج قرار داد.
1. آن حضرت ـ صلّي الله عليه و آله ـ اتاق ام سلمه را براي شب عرسي علي و زهرا ـ عليه السّلام ـ برگزيد.
2. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ به همسرانش دستور داد تا زهرا ـ عليها السلام ـ را مناسب شأنش!! آرايش كنند.
3. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ دامادش را موظف فرمود، طعام نيكويي براي اهل خود فراهم كند. البته پدر عروس تهية گوشت و نان اين عروسي را عهده‌دار شد و تهية روغن و خرما را به علي ـ عليه السّلام ـ وانهاد.
4. با فراهم شدن مقدمات پذيرايي، پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ آستين بالا زد و خرما را در ميان روغن مي‌آميخت، آن‌گاه به علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: هر كه را مي‌خواهي دعوت كن.[3]
5. به دستور پيامبر، مراسم عقد عروسي زهرا و علي در مسجد برگزار شد.[4] و به دستور و سفارش پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ بلال مردم را به سمت مسجد فراخواند،[5] تا مردم به صورت عملي شاهد شكل‌گيري ازدواج برترين زن جهان و برترين مرد ـ پس از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ باشند و از اين شيوه الگوبرداري كنند.
با چنين نگرشي مسجد تنها جاي روضه‌خواني و مجالس عزا نخواهد بود، از پي‌آمدهاي نيك اين سنّت، تشويق مردم به استقبال از مساجد است. برگزاري مراسم ازدواج در چنين مكان‌هاي مقدسي افزون بر اين كه گوياي تقدس امر ازدواج مي‌باشد، سبب جذب مردم به مكان‌هاي مقدس است. البته بايد حفظ حرمت و شأن مساجد نيز مورد توجّه قرار گيرد.
6. برگزاري مراسم ازدواج به صورت آشكار[6] مورد سفارش قرار گرفته است.
7. وليمه دادن در عروسي امري مستحب و پسنديده است.
8. پذيرايي وليمه از ميهمانان در روز.[7]
سفارش شده وليمه عروسي در روز داده شود تا آسايش كسي بهم نخورد. واقعاً انسان از اين دقت و ظرافتي كه در دستورات اسلامي به كار گرفته شده، لذت مي‌برد، رفتار ناشايستي كه بعضي از مسلمان‌ها در نيمه‌هاي شب به راه مي‌اندازند و آسايش و رامش ديگران را ناديده مي‌گيرند، چگونه قابل توجيه است؟!!
9. به عروسي در شب سفارش شده است.[8]
10. همراهي بدرقه عروس تا خانة داماد، در مراسم عروسي علي ـ عليه السّلام ـ و زهرا ـ عليها السلام ـ، داماد پيش از عروس، فاطمه ـ عليها السلام ـ به دنبالش و پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در پي فاطمه روان بودند و مهار مراكب زهرا ـ عليها السلام ـ به دست سلمان فارسي بود. عدّه‌اي از زنان بني‌هاشم، همسران پيامبر، زنان مهاجر و انصار همراه زهرا ـ عليها السلام ـ بودند.
11. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در شب عروسي حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ به دختران عبدالمطلب و زنان مهاجرين و انصار سفارش كردند كه همراه فاطمه ـ عليها السلام ـ باشند و خوشحال بوده و رجز بخوانند و تكبير گويند و ستايش خداوند به جاي آورند و از گفتن آن چه خوشنودي خداوند در آن نيست. بپرهيزند.
دختر و پسر جواني كه پيش از ازدواج با هم به توافق رسيده‌اند و افق فكري و فرهنگي خويش را نزديك به هم يافتند، مي‌توانند در نحوة برگزاري مراسم نيز به توافق برسند و در صورتي كه اطرافنيان در صدد برگزاري نامطلوب مراسم برآمدند، آنان را از هدف و برنامة خويش آگاه سازند و به آنان بفهمانند كه حاضر نيستند به خاطر خوش‌گذراني عدّه‌اي انگشت‌شمار اولين برگ زرين از عمر مشتركشان را با گناه آلوده نمايند.
نكتة سوم اين‌كه عروس و داماد سعي كنند مجلس زنانه را از مردانه كاملاً جدا كنند تا از اختلاط مرد و زن در منازل خصوصي، تالار و سالن‌هاي عمومي جلوگيري نمايند. از پخش آواز، غنا و موسيقي‌هاي غيرمشروع دوري كنند. در فيلم‌برداري و عكاسي مراعات حدود شرعي شده هرگز والدين عروس و داماد و خود زوجين شقاوت خويش را با برانگيختن خشم خداوند در نخستين روز شكل‌گيري زندگي خود سبب نشوند.
پيشنهاد مي‌شود در برگزاري اين مراسم از مداحان و مولودي‌خوان‌ها دعوت شود، تا با خواندن اشعاري نغز، پربار و عبرت‌آموز، ماية پند و اندرز حاضرين گردد نه ماية بي‌خبري وآلوده شدنشان به گناهان. دعوت از سخنراناني كه در اين زمينه مي‌توانند جمع حاضر را شاد و خندان نگاه دارند، اجراي نمايش كمدي، گفتن جوك و لطيفه‌هاي خنده‌دار و... نيز از جمله راه‌كارهاي ديگر نشاط در مجالس عقد و عروسي است.
معرفي منابع براي مطالعة بيشتر:
1. مجيد رشيدپور، مراحل ازدواج در اسلام، (تهران: انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ايران، 1368).
2. محمد محمدي اشتهاردي، ازدواج آسان و شيوة همسرداري، (قم: نبوي، 1371).
3. مجيد رشيدپور، روان‌شناسي ازدواج در اسلام، (تهران: انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ايران، 1365).
[1] . الحر العاملي، وسائل الشيعه، ج 20، ب 11، ح 24908، ص 17؛ يعقوب كليني، كافي ج 5، ح 2، ص 328؛ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج 3، ب2، ح 4342، ص 383.
[2] . يعقوب كليني، الكافي، جامع‌‌الشرايط 5، حجاب 3، ص 329.
[3] . ر. ك: شيخ عباس قمي، بيت الاحزان في ذكر احوالات سيده نساء العالمين فاطمه الزهراء، (قم: انتشارات سيدالشهدا، 1404 ق)، صص 35 ـ 33؛ محمدي اشتهاردي، ترجمة بيت‌الاحزان، صص 59 - 58.
[4] . همان، ص 5.
[5] . رك: محمد محمدي اشتهاردي، ازدواج و شيوة همسرداري از ديدگاه اسلام، (تهران، انتشارات كتاب يوسف، 1378)، ص 5.
[6] . النوري الطبرسي، مستدرك‌الوسائل، ج 14، ب 43 ح 16523 و ح16500، ص 213.
[7] . الحر العاملي، وسائل الشيعه، ج 20، ب 37، ح 25114، ص 91.
[8] . همان، ج 17، ب 31، ح 2240، ص 80.
( اندیشه قم )
ازدواج يكي از خاطرات شيرين و ماندگار دوران زندگي آدمي است. در اهميت اين انتخاب، همين بس كه رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در روايتي فرمود: شخص با برگزيدن همسر به نيمي از سعادت دست يازيده است[1] و در روايتي ديگر پست‌ترين مردگان از مسلمانان را كساني برشمرد كه همسر برنگزيده و مجرد باقي مانده‌اند.[2]
اسلام براي تحقق اين امر نيك و شكل‌گيري كانون خانواده كه به يقين بهترين وسيله حفظ عفت عمومي و سالم‌سازي جامعة انساني است، دختر و پسر جوان را موظف نموده است كه در شرايط خاصي ازدواج كند و يكي سلسله آداب و شرايط را مراعات نمايد تا تخستين روز زندگي خود را به دور از هرگونه پلشتي و نابهنجاري رفتاري شروع كرده باشد.
متأسفانه در عصر حاضر پيرايه‌ها و وصله‌هاي ناهمگوني بر دامن پاك و زيباي اين انتخاب نيك و خداپسندانه يعني ازدواج، زده شده است، از جمله ولخرجي‌ها و تشريفات عقد و عروسي و... كه گاه سرسام‌آور و تكان‌دهنده است.
حال به نحوة برگزاري مراسم عروسي دختر پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ و توصيه‌هاي پيشوايان دين ـ عليهم السّلام ـ در اين زمينه را ـ به اختصار ـ اشاره مي كنيم.
پيامبر با ازدواج امام علي ـ عليه السّلام ـ و حضرت زهرا(س) خط بطلان بر عقايد خرافي زمان خود كشيد و سنّت خويش را بر سهولت و آساني ازدواج قرار داد.
1. آن حضرت ـ صلّي الله عليه و آله ـ اتاق ام سلمه را براي شب عرسي علي و زهرا ـ عليه السّلام ـ برگزيد.
2. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ به همسرانش دستور داد تا زهرا ـ عليها السلام ـ را مناسب شأنش!! آرايش كنند.
3. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ دامادش را موظف فرمود، طعام نيكويي براي اهل خود فراهم كند. البته پدر عروس تهية گوشت و نان اين عروسي را عهده‌دار شد و تهية روغن و خرما را به علي ـ عليه السّلام ـ وانهاد.
4. با فراهم شدن مقدمات پذيرايي، پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ آستين بالا زد و خرما را در ميان روغن مي‌آميخت، آن‌گاه به علي ـ عليه السّلام ـ فرمود: هر كه را مي‌خواهي دعوت كن.[3]
5. به دستور پيامبر، مراسم عقد عروسي زهرا و علي در مسجد برگزار شد.[4] و به دستور و سفارش پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ بلال مردم را به سمت مسجد فراخواند،[5] تا مردم به صورت عملي شاهد شكل‌گيري ازدواج برترين زن جهان و برترين مرد ـ پس از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ باشند و از اين شيوه الگوبرداري كنند.
با چنين نگرشي مسجد تنها جاي روضه‌خواني و مجالس عزا نخواهد بود، از پي‌آمدهاي نيك اين سنّت، تشويق مردم به استقبال از مساجد است. برگزاري مراسم ازدواج در چنين مكان‌هاي مقدسي افزون بر اين كه گوياي تقدس امر ازدواج مي‌باشد، سبب جذب مردم به مكان‌هاي مقدس است. البته بايد حفظ حرمت و شأن مساجد نيز مورد توجّه قرار گيرد.
6. برگزاري مراسم ازدواج به صورت آشكار[6] مورد سفارش قرار گرفته است.
7. وليمه دادن در عروسي امري مستحب و پسنديده است.
8. پذيرايي وليمه از ميهمانان در روز.[7]
سفارش شده وليمه عروسي در روز داده شود تا آسايش كسي بهم نخورد. واقعاً انسان از اين دقت و ظرافتي كه در دستورات اسلامي به كار گرفته شده، لذت مي‌برد، رفتار ناشايستي كه بعضي از مسلمان‌ها در نيمه‌هاي شب به راه مي‌اندازند و آسايش و رامش ديگران را ناديده مي‌گيرند، چگونه قابل توجيه است؟!!
9. به عروسي در شب سفارش شده است.[8]
10. همراهي بدرقه عروس تا خانة داماد، در مراسم عروسي علي ـ عليه السّلام ـ و زهرا ـ عليها السلام ـ، داماد پيش از عروس، فاطمه ـ عليها السلام ـ به دنبالش و پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در پي فاطمه روان بودند و مهار مراكب زهرا ـ عليها السلام ـ به دست سلمان فارسي بود. عدّه‌اي از زنان بني‌هاشم، همسران پيامبر، زنان مهاجر و انصار همراه زهرا ـ عليها السلام ـ بودند.
11. رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در شب عروسي حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ به دختران عبدالمطلب و زنان مهاجرين و انصار سفارش كردند كه همراه فاطمه ـ عليها السلام ـ باشند و خوشحال بوده و رجز بخوانند و تكبير گويند و ستايش خداوند به جاي آورند و از گفتن آن چه خوشنودي خداوند در آن نيست. بپرهيزند.
دختر و پسر جواني كه پيش از ازدواج با هم به توافق رسيده‌اند و افق فكري و فرهنگي خويش را نزديك به هم يافتند، مي‌توانند در نحوة برگزاري مراسم نيز به توافق برسند و در صورتي كه اطرافنيان در صدد برگزاري نامطلوب مراسم برآمدند، آنان را از هدف و برنامة خويش آگاه سازند و به آنان بفهمانند كه حاضر نيستند به خاطر خوش‌گذراني عدّه‌اي انگشت‌شمار اولين برگ زرين از عمر مشتركشان را با گناه آلوده نمايند.
نكتة سوم اين‌كه عروس و داماد سعي كنند مجلس زنانه را از مردانه كاملاً جدا كنند تا از اختلاط مرد و زن در منازل خصوصي، تالار و سالن‌هاي عمومي جلوگيري نمايند. از پخش آواز، غنا و موسيقي‌هاي غيرمشروع دوري كنند. در فيلم‌برداري و عكاسي مراعات حدود شرعي شده هرگز والدين عروس و داماد و خود زوجين شقاوت خويش را با برانگيختن خشم خداوند در نخستين روز شكل‌گيري زندگي خود سبب نشوند.
پيشنهاد مي‌شود در برگزاري اين مراسم از مداحان و مولودي‌خوان‌ها دعوت شود، تا با خواندن اشعاري نغز، پربار و عبرت‌آموز، ماية پند و اندرز حاضرين گردد نه ماية بي‌خبري وآلوده شدنشان به گناهان. دعوت از سخنراناني كه در اين زمينه مي‌توانند جمع حاضر را شاد و خندان نگاه دارند، اجراي نمايش كمدي، گفتن جوك و لطيفه‌هاي خنده‌دار و... نيز از جمله راه‌كارهاي ديگر نشاط در مجالس عقد و عروسي است.
معرفي منابع براي مطالعة بيشتر:
1. مجيد رشيدپور، مراحل ازدواج در اسلام، (تهران: انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ايران، 1368).
2. محمد محمدي اشتهاردي، ازدواج آسان و شيوة همسرداري، (قم: نبوي، 1371).
3. مجيد رشيدپور، روان‌شناسي ازدواج در اسلام، (تهران: انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ايران، 1365).
[1] . الحر العاملي، وسائل الشيعه، ج 20، ب 11، ح 24908، ص 17؛ يعقوب كليني، كافي ج 5، ح 2، ص 328؛ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج 3، ب2، ح 4342، ص 383.
[2] . يعقوب كليني، الكافي، جامع‌‌الشرايط 5، حجاب 3، ص 329.
[3] . ر. ك: شيخ عباس قمي، بيت الاحزان في ذكر احوالات سيده نساء العالمين فاطمه الزهراء، (قم: انتشارات سيدالشهدا، 1404 ق)، صص 35 ـ 33؛ محمدي اشتهاردي، ترجمة بيت‌الاحزان، صص 59 - 58.
[4] . همان، ص 5.
[5] . رك: محمد محمدي اشتهاردي، ازدواج و شيوة همسرداري از ديدگاه اسلام، (تهران، انتشارات كتاب يوسف، 1378)، ص 5.
[6] . النوري الطبرسي، مستدرك‌الوسائل، ج 14، ب 43 ح 16523 و ح16500، ص 213.
[7] . الحر العاملي، وسائل الشيعه، ج 20، ب 37، ح 25114، ص 91.
[8] . همان، ج 17، ب 31، ح 2240، ص 80.
( اندیشه قم )
