پرسش :
حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ در دوران كودكي نزد چه كسي زندگي مي كرد؟
پاسخ :
اكثر علماي اماميه مانند كليني در اصول كافي، ج1، ص458 و ابن شهر آشوب در مناقب، ج3، ص357، مجلسي در بحار الانوار، ج43، ص6 و حيات القلوب، ج2، ص149 و فيض كاشاني در وافي، ج1، ص173 نوشته اند: كه فاطمه پنج سال بعد از بعثت تولد يافت مدرك آن روايتي است كه ابو بصير از امام صادق ـ عليه السلام ـ روايت كرده كه فرموده: مادرم فاطمه در بيستم جمادي الثاني در هنگامي كه پيغمبر چهل و پنج ساله بود به دنيا آمد هشت سال با پدرش در مكه بود و ده سال در مدينه با پدرش زندگي كرد. [1]
پس فاطمه زهرا ـ عليها السلام ـ در دوران كودكي پيش پدر عزيزش رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و مادر گراميش بانوي بزرگ اسلام خديجه كبري زندگي ميكردند و دوران شيرخوارگي و ايام كودكي زهرا ـ عليها السلام ـ در محيط بسيار خطرناك و اوضاع بحراني انقلابي صدر اسلام گذشت كه بدون شك در روح آن كودك تأثيرات شاياني داشته است با شرايط سختي كه اسلام در آغاز راه بود و سخت ترين مراحل را بايد طي مي نمود تا پايه ريزي شود و مشركان محيطي مخوف و وحشتناك براي مسلمانان نوپا مهيا كرده بودند و آنها را شكنجه مي دادند تا از اسلام دست بردارند، و نقشه هاي مختلف براي قتل پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ كشيدند. فاطمه زهرا ـ عليها السلام ـ در چنين روزگاري بحراني و در چنين محيط خطرناك و وحشت آوري به دنيا آمد و رشد و نمود كرد، مدتي از دوران شيرخوارگي او در شعب ابوطالب سپري شد و در همانجا از شير خوردن باز گرفته شد و در همان ريگستان سوزان راه رفتن را ياد گرفت. و در همان محيط قحطي غذاخور شد، بانويي كه مادر يازده امام بايد مي شد بايد در چنين محيطي رشد نمايد (عليها و عليهم صلوات الله و ملائكته و رسولِهِ ـ عليه السلام ـ ).
فاطمه ـ عليها السلام ـ در سن پنج سالگي بود، كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و بني هاشم از محاصره اقتصادي و تنگناي وحشتناك شِعْب نجات يافته و به خانه و زندگي خودشان برگشتند، اين زندگي براي زهراي مرضيه تازگي داشت، اما افسوس كه اين شادي دوامي نداشت، چرا كه حادثه ي جانسوزي روح حساس فاطمه كوچك را افسرده نمود و بزرگترين ضربه ي روحي را بر خود ديد، در اين حال بود كه هرازگاه سراغ مادر را مي گرفت و گريه مي نمود و از پدر مهربانش مادر را مي خواست. لذا بعد از مرگ مادر تنها اميد و تكيه گاه زهرا ـ عليها السلام ـ پدر مهربانش بود.
پدرش نيز از غم مرگ يار عزيزش خديجه و پشتيبان بزرگش ابو طالب در اندوه و سوگ بود. بعد از اين زهرا بايد غمخوار و يار پدر باشد و شاهد تمام تلخي ها و آزارهايي باشد كه توسط مشركان مكه بر پدرش روا مي شد. روزگاري بسيار غمبار در خانه و زندگي براي فاطمه ـ عليها السلام ـ حاكم بود، پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بعد از خديجه با زني به نام «سوده» ازدواج كرد، و زنان ديگري هم اختيار نمود كه دربارة حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ اظهار علاقه مي نمودند، اما هيچ محبت و علاقه اي جايگزين مهر و علاقه مادر نمي شود، اما رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با درك شرايط و موقعيت روحي دختر گراميش اظهار محبت بيش از پيش درباره او مي نمود و جبران فقدان مادر مي كرد و دربارة او بسيار سفارش مي نمود و خيلي او را دوست مي داشت، و در كنار خويش او را تربيت مي نمود. لذا اين حوادث خللي بر روح آن حضرت وارد نساخت بلكه بر عكس گوهر وجودش را صيقل داد و تابناك نمود و براي هرگونه مبارزه اي آماده و نيرومندش گردانيد.
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر اثر فشار و اذيت مشركان تصميم به مهاجرت از مكه به يثرب شد و علي ـ عليه السلام ـ را مأمور ساخت تا فاطمه و مادرش و دختر پيامبر و فاطمه دختر حمزه سيد الشهداء را به يثرب بياورد. علي با شجاعت و شهامت اين وظيفه را انجام داد و به سلامتي امانت رسول الله را به او رسانيد.
پيامبر بعد از ازدواج با ام سلمه، فاطمه ـ عليها السلام ـ را به او سپرد تا در تربيت او كوشش كند و از او مواظبت كند ولي ام سلمه مي گويد: «رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فاطمه را به من سپرد تا او را تربيت كنم من هم از تربيت او دريغ نورزيدم، اما به خدا سوگند او از من با ادبتر و داناتر بود.[2]» بعد از هجرت، ديگر دوران كودكي حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ سپري مي شد و كم كم به سن بلوغ، و جواني مي رسيد، و بعد از مادرش پدر اولين غمخوار و تربيت كننده او بود و نيز كه دو تن از زوجات پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ يعني (سوده و ام سلمه) كه هر دو مورد احترام پيامبر بودند. براي زهرا وظايف مادري را انجام مي دادند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. فاطمه از مهد تا لحد، محمد كاظم موسوي، نشر آفاق.
2. فاطمه زهرا، رحماني همداني.
3. زندگاني حضرت زهرا، سيد جعفر شهيدي.
4. مناقب آل ابي طالب، ابن شهر آشوب.
-------------------------------------
[1] . نظر شيخ مفيد اين است كه در سال دوم بعثت بانوي دو عالم متولد شده كه مختار حضرت استاد نيز همان است ولي بنده به خاطر روايت امام صادق ـ عليه السلام ـ آن را قبول ميكنم اما نظر استاد مورد نظر باشد بهتر است.
[2]. دلايل الامه، ص11.
( اندیشه قم )
اكثر علماي اماميه مانند كليني در اصول كافي، ج1، ص458 و ابن شهر آشوب در مناقب، ج3، ص357، مجلسي در بحار الانوار، ج43، ص6 و حيات القلوب، ج2، ص149 و فيض كاشاني در وافي، ج1، ص173 نوشته اند: كه فاطمه پنج سال بعد از بعثت تولد يافت مدرك آن روايتي است كه ابو بصير از امام صادق ـ عليه السلام ـ روايت كرده كه فرموده: مادرم فاطمه در بيستم جمادي الثاني در هنگامي كه پيغمبر چهل و پنج ساله بود به دنيا آمد هشت سال با پدرش در مكه بود و ده سال در مدينه با پدرش زندگي كرد. [1]
پس فاطمه زهرا ـ عليها السلام ـ در دوران كودكي پيش پدر عزيزش رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و مادر گراميش بانوي بزرگ اسلام خديجه كبري زندگي ميكردند و دوران شيرخوارگي و ايام كودكي زهرا ـ عليها السلام ـ در محيط بسيار خطرناك و اوضاع بحراني انقلابي صدر اسلام گذشت كه بدون شك در روح آن كودك تأثيرات شاياني داشته است با شرايط سختي كه اسلام در آغاز راه بود و سخت ترين مراحل را بايد طي مي نمود تا پايه ريزي شود و مشركان محيطي مخوف و وحشتناك براي مسلمانان نوپا مهيا كرده بودند و آنها را شكنجه مي دادند تا از اسلام دست بردارند، و نقشه هاي مختلف براي قتل پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ كشيدند. فاطمه زهرا ـ عليها السلام ـ در چنين روزگاري بحراني و در چنين محيط خطرناك و وحشت آوري به دنيا آمد و رشد و نمود كرد، مدتي از دوران شيرخوارگي او در شعب ابوطالب سپري شد و در همانجا از شير خوردن باز گرفته شد و در همان ريگستان سوزان راه رفتن را ياد گرفت. و در همان محيط قحطي غذاخور شد، بانويي كه مادر يازده امام بايد مي شد بايد در چنين محيطي رشد نمايد (عليها و عليهم صلوات الله و ملائكته و رسولِهِ ـ عليه السلام ـ ).
فاطمه ـ عليها السلام ـ در سن پنج سالگي بود، كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و بني هاشم از محاصره اقتصادي و تنگناي وحشتناك شِعْب نجات يافته و به خانه و زندگي خودشان برگشتند، اين زندگي براي زهراي مرضيه تازگي داشت، اما افسوس كه اين شادي دوامي نداشت، چرا كه حادثه ي جانسوزي روح حساس فاطمه كوچك را افسرده نمود و بزرگترين ضربه ي روحي را بر خود ديد، در اين حال بود كه هرازگاه سراغ مادر را مي گرفت و گريه مي نمود و از پدر مهربانش مادر را مي خواست. لذا بعد از مرگ مادر تنها اميد و تكيه گاه زهرا ـ عليها السلام ـ پدر مهربانش بود.
پدرش نيز از غم مرگ يار عزيزش خديجه و پشتيبان بزرگش ابو طالب در اندوه و سوگ بود. بعد از اين زهرا بايد غمخوار و يار پدر باشد و شاهد تمام تلخي ها و آزارهايي باشد كه توسط مشركان مكه بر پدرش روا مي شد. روزگاري بسيار غمبار در خانه و زندگي براي فاطمه ـ عليها السلام ـ حاكم بود، پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بعد از خديجه با زني به نام «سوده» ازدواج كرد، و زنان ديگري هم اختيار نمود كه دربارة حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ اظهار علاقه مي نمودند، اما هيچ محبت و علاقه اي جايگزين مهر و علاقه مادر نمي شود، اما رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با درك شرايط و موقعيت روحي دختر گراميش اظهار محبت بيش از پيش درباره او مي نمود و جبران فقدان مادر مي كرد و دربارة او بسيار سفارش مي نمود و خيلي او را دوست مي داشت، و در كنار خويش او را تربيت مي نمود. لذا اين حوادث خللي بر روح آن حضرت وارد نساخت بلكه بر عكس گوهر وجودش را صيقل داد و تابناك نمود و براي هرگونه مبارزه اي آماده و نيرومندش گردانيد.
پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر اثر فشار و اذيت مشركان تصميم به مهاجرت از مكه به يثرب شد و علي ـ عليه السلام ـ را مأمور ساخت تا فاطمه و مادرش و دختر پيامبر و فاطمه دختر حمزه سيد الشهداء را به يثرب بياورد. علي با شجاعت و شهامت اين وظيفه را انجام داد و به سلامتي امانت رسول الله را به او رسانيد.
پيامبر بعد از ازدواج با ام سلمه، فاطمه ـ عليها السلام ـ را به او سپرد تا در تربيت او كوشش كند و از او مواظبت كند ولي ام سلمه مي گويد: «رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فاطمه را به من سپرد تا او را تربيت كنم من هم از تربيت او دريغ نورزيدم، اما به خدا سوگند او از من با ادبتر و داناتر بود.[2]» بعد از هجرت، ديگر دوران كودكي حضرت زهرا ـ عليها السلام ـ سپري مي شد و كم كم به سن بلوغ، و جواني مي رسيد، و بعد از مادرش پدر اولين غمخوار و تربيت كننده او بود و نيز كه دو تن از زوجات پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ يعني (سوده و ام سلمه) كه هر دو مورد احترام پيامبر بودند. براي زهرا وظايف مادري را انجام مي دادند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. فاطمه از مهد تا لحد، محمد كاظم موسوي، نشر آفاق.
2. فاطمه زهرا، رحماني همداني.
3. زندگاني حضرت زهرا، سيد جعفر شهيدي.
4. مناقب آل ابي طالب، ابن شهر آشوب.
-------------------------------------
[1] . نظر شيخ مفيد اين است كه در سال دوم بعثت بانوي دو عالم متولد شده كه مختار حضرت استاد نيز همان است ولي بنده به خاطر روايت امام صادق ـ عليه السلام ـ آن را قبول ميكنم اما نظر استاد مورد نظر باشد بهتر است.
[2]. دلايل الامه، ص11.
( اندیشه قم )
