پرسش :
لطفاً در زمينه تاريخ اسلام و تاريخ معاصر منابع جامعي معرفي بفرمائيد؟
پاسخ :
در زمينة تاريخ اسلام و تاريخ معاصر منابع فراواني وجود دارد كه برخي از آنها داراي اعتبار زيادي هستند و برخي به خاطر عدم استفاده از منابع معتبر چندان اعتباري ندارد. بلكه در استفاده از آنها بايد دقت زياد به خرج داد. در زمينة تاريخ اسلام منابع به چند طبقه تقسيم ميشوند:
1ـ برخي از منابع دست اول كه دربارة تاريخ اسلام و از آغاز آن به گزارش اخبار و حوادث گوناگون پرداختهاند بايد پس از بررسي به اخبار و گزارشات معتبر آنها اعتماد نمود و اخبار و گزارشات غير معتبر را مردود دانست. براي نمونه تاريخ طبري يكي از قديمي ترين منابع تاريخ اسلام است. روش نويسنده اين بوده است كه دربارة يك واقعه چند روايت از زبان افراد و منابع متعدد نقل نموده است كه بايد به خبري اعتماد كرد و آن را نقل نمود كه از نظر روايت و سند معتبر باشد، و اين عمل (تشخيص خبر معتبر و غير معتبر) به كارشناس نياز دارد. از ديگر منابع دست اول ميتوان به: 1. تاريخ يعقوبي 2. تاريخ مسعودي 3. تاريخ الكامل ابن اثير 4. الفتوح ابن اعثم کوفي 5. سيره ابن هشام 6. فتوح البلدان بلاذري و... اشاره کرد.
2ـ منابع مطالعاتي كه در اين زمينه نوشته شده و خلاصه اي از تاريخ اسلام است به حضور شما معرفي ميشود.
1. تاريخ اسلام، دكتر شهيدي 2. تاريخ پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ مرحوم آيتي كه جامع و مفصل است. 3. تاريخ اسلام، دكتر فياض 4. تاريخ سياسي اسلام تاليف آقاي رسول جعفريان در دو مجلد جلد اول سيرة پيامبر و جلد دوم تاريخ خلفا كه بطور مفصل به تاريخ اسلام پرداخته است و از منابع متعددي در نوشتن اين كتاب بهره جسته است. 5. تاريخ سياسي اسلام، تاليف دكتر حسن ابراهيم حسن. 6. بامداد اسلام و كارنامة اسلام، تاليف دكتر زرين كوب. 7. در زمينة سيرة پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميتوانيد به كتاب سنن النبي علامه طباطبائي مراجعه كنيد كه ترجمه شده و در كتابفروشيها موجود است.
دربارة تاريخ و سيرة ائمه نيز منابع دو دسته اند: 1. منابع دست اول، 2. منابع مطالعاتي.
1ـ منابع دست اول:
1. محاسن برقي 2. بصائر الدرجات 3. ارشاد شيخ مفيد 4. كشف الغمه اربلي 5. ينابيع الموده، قندوزي 6، مناقب آل ابيطالب، ابن شهر آشوب، 7. بحارالانوار، علامه مجلسي از مجلد 16 تا مجلد 54 كه به تاريخ اسلام و سيره و تاريخ پيامبر و ائمه به تفصيل پرداخته و برخي از جلدهاي آن ترجمه شده است. اين كتاب دربارة تاريخ اسلام و سيرة ائمه به عنوان منبع روائي و تاريخي است.
2ـ منابع مطالعاتي دربارة سيرة ائمه:
1. منتهي الامال، شيخ عباس قمي 2. سيرة پيشوايان از مهدي پيشوايي 3. حيات فكري سياسي امامان شيعه از رسول جعفريان 4. سيري در سيرة ائمه شهيد مطهري 5. تاريخ و زندگي چهارده معصوم ـ عليهم السّلام ـ از عماد زادة اصفهاني 6. ترجمة اثبات الهداة شيخ حر عاملي 7. رهبران ديني را چگونه بشناسيم از مرحوم آيت الله ميلاني، البته بايد متذكر شد در زمينة تاريخ اسلام ـ كه شامل سيرة پيامبر و تاريخ خلفا و تاريخ ائمة معصومين تا آغاز دورة غيبت كبري است منابع فراواني نوشته شده كه معرفي همة آنها در اين مختصر ممكن نيست، چون دربارة هر يك از ائمه خصوصا امام زمان ـ عليه السّلام ـ نزديك به هزار عنوان كتاب نوشته شده است. و همچنين در زمينة تاريخ اسلام علاوه بر منابع مطالعاتي كه به صدها جلد ميرسد. منابع دست اول نيز فراوان است كه به چند نمونه اشاره شد.
دربارة تاريخ معاصر نيز منابع فراواني وجود دارد كه براي نمونه به چند مورد اشاره خواهد شد.
تاريخ معاصر از دورة قاجار آغاز شده و تا انقلاب اسلامي و پس از آن اطلاق ميشود و آنچه امروز به عنوان تاريخ معاصر مطرح ميشود اختصاص به 30 سال و يا پنجاه سال اخير ندارد بلكه تمام دورة قاجار و دورة پهلوي و دوران پيروزي انقلاب اسلامي و حكومت اسلامي تاريخ معاصر ما را تشكيل ميدهد و در اين زمينه هزاران جلد كتاب نوشته شده است.
دورة قاجار:
1. تاريخ منتظم ناصري و مرآت البلدان و اكسير التواريخ و چهل سال تاريخ ايران و المآثر و الآثار كه همة اين كتابها از اعتماد سلطنه است. 2. احسن التواريخ از محمد ساروي 3. ناسخ التواريخ جلد چهاردهم كه دربارة دورة قاجار است از محمد تقي سپهر ملقب به لسان الملك 4. تاريخ احزاب سياسي دورة قاجار تاليف ملك الشعراي بهار 5. تاريخ مشروطه در 7 مجلد نوشته مهدي ملك زاده 6. تاريخ سياسي معاصر ايران تاليف دكتر سيد جلال الدين مدني كه جامع و خلاصه و فراگير است، در 2 جلد 7. ايران در دورة سلطنت قاجار از علي اصغر شميم 8. تاريخ معاصر ايران از «پيتر آوري» ترجمة رفيعي مهر آبادي.
دورة پهلوي:
1. تاريخ سياسي معاصر ايران سيد جلال الدين مدني، جلد2 2. عصر بيخبري يا پنجاه سال استبداد در ايران، ابراهيم تيموري 3. ظهور و سقوط پهلوي، حسين فردوست در 2 جلد 4. تاريخ بيست سالة ايران از حسين مكي
انقلاب اسلامي:
1. نهضت امام خميني از سيد حميد روحاني 2. پيرامون انقلاب اسلامي از شهيد مطهري 3. تفسير آفتاب از محمد رضا حكيمي 4. حماسة انقلاب از محمود حكيمي 5. مجموعة مقالات انقلاب اسلامي و ريشههاي آن 6. در رابطه با انقلاب اسلامي از هاشمي رفسنجاني 7. انقلاب اسلامي، چرايي و چگونگي جمعي از نويسندگان 8. از ظهور تا سقوط، دانشجويان پيرو خط امام چاپ مركز نشر اسناد انقلاب اسلامي در چندين مجلد.
معرفي منابع، جهت مطالعه بيشتر:
1ـ کتابشناسي تاريخ ايران، مهين دخت حافظ قرآني.
2ـ حيات فکري و سياسي امامان شيعه (مقدمه کتاب)، رسول جعفريان.
3ـ تاريخ ايران قبل از اسلام، عبدالحسين زرين کوب.
در زمينة تاريخ اسلام و تاريخ معاصر منابع فراواني وجود دارد كه برخي از آنها داراي اعتبار زيادي هستند و برخي به خاطر عدم استفاده از منابع معتبر چندان اعتباري ندارد. بلكه در استفاده از آنها بايد دقت زياد به خرج داد. در زمينة تاريخ اسلام منابع به چند طبقه تقسيم ميشوند:
1ـ برخي از منابع دست اول كه دربارة تاريخ اسلام و از آغاز آن به گزارش اخبار و حوادث گوناگون پرداختهاند بايد پس از بررسي به اخبار و گزارشات معتبر آنها اعتماد نمود و اخبار و گزارشات غير معتبر را مردود دانست. براي نمونه تاريخ طبري يكي از قديمي ترين منابع تاريخ اسلام است. روش نويسنده اين بوده است كه دربارة يك واقعه چند روايت از زبان افراد و منابع متعدد نقل نموده است كه بايد به خبري اعتماد كرد و آن را نقل نمود كه از نظر روايت و سند معتبر باشد، و اين عمل (تشخيص خبر معتبر و غير معتبر) به كارشناس نياز دارد. از ديگر منابع دست اول ميتوان به: 1. تاريخ يعقوبي 2. تاريخ مسعودي 3. تاريخ الكامل ابن اثير 4. الفتوح ابن اعثم کوفي 5. سيره ابن هشام 6. فتوح البلدان بلاذري و... اشاره کرد.
2ـ منابع مطالعاتي كه در اين زمينه نوشته شده و خلاصه اي از تاريخ اسلام است به حضور شما معرفي ميشود.
1. تاريخ اسلام، دكتر شهيدي 2. تاريخ پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ مرحوم آيتي كه جامع و مفصل است. 3. تاريخ اسلام، دكتر فياض 4. تاريخ سياسي اسلام تاليف آقاي رسول جعفريان در دو مجلد جلد اول سيرة پيامبر و جلد دوم تاريخ خلفا كه بطور مفصل به تاريخ اسلام پرداخته است و از منابع متعددي در نوشتن اين كتاب بهره جسته است. 5. تاريخ سياسي اسلام، تاليف دكتر حسن ابراهيم حسن. 6. بامداد اسلام و كارنامة اسلام، تاليف دكتر زرين كوب. 7. در زمينة سيرة پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ ميتوانيد به كتاب سنن النبي علامه طباطبائي مراجعه كنيد كه ترجمه شده و در كتابفروشيها موجود است.
دربارة تاريخ و سيرة ائمه نيز منابع دو دسته اند: 1. منابع دست اول، 2. منابع مطالعاتي.
1ـ منابع دست اول:
1. محاسن برقي 2. بصائر الدرجات 3. ارشاد شيخ مفيد 4. كشف الغمه اربلي 5. ينابيع الموده، قندوزي 6، مناقب آل ابيطالب، ابن شهر آشوب، 7. بحارالانوار، علامه مجلسي از مجلد 16 تا مجلد 54 كه به تاريخ اسلام و سيره و تاريخ پيامبر و ائمه به تفصيل پرداخته و برخي از جلدهاي آن ترجمه شده است. اين كتاب دربارة تاريخ اسلام و سيرة ائمه به عنوان منبع روائي و تاريخي است.
2ـ منابع مطالعاتي دربارة سيرة ائمه:
1. منتهي الامال، شيخ عباس قمي 2. سيرة پيشوايان از مهدي پيشوايي 3. حيات فكري سياسي امامان شيعه از رسول جعفريان 4. سيري در سيرة ائمه شهيد مطهري 5. تاريخ و زندگي چهارده معصوم ـ عليهم السّلام ـ از عماد زادة اصفهاني 6. ترجمة اثبات الهداة شيخ حر عاملي 7. رهبران ديني را چگونه بشناسيم از مرحوم آيت الله ميلاني، البته بايد متذكر شد در زمينة تاريخ اسلام ـ كه شامل سيرة پيامبر و تاريخ خلفا و تاريخ ائمة معصومين تا آغاز دورة غيبت كبري است منابع فراواني نوشته شده كه معرفي همة آنها در اين مختصر ممكن نيست، چون دربارة هر يك از ائمه خصوصا امام زمان ـ عليه السّلام ـ نزديك به هزار عنوان كتاب نوشته شده است. و همچنين در زمينة تاريخ اسلام علاوه بر منابع مطالعاتي كه به صدها جلد ميرسد. منابع دست اول نيز فراوان است كه به چند نمونه اشاره شد.
دربارة تاريخ معاصر نيز منابع فراواني وجود دارد كه براي نمونه به چند مورد اشاره خواهد شد.
تاريخ معاصر از دورة قاجار آغاز شده و تا انقلاب اسلامي و پس از آن اطلاق ميشود و آنچه امروز به عنوان تاريخ معاصر مطرح ميشود اختصاص به 30 سال و يا پنجاه سال اخير ندارد بلكه تمام دورة قاجار و دورة پهلوي و دوران پيروزي انقلاب اسلامي و حكومت اسلامي تاريخ معاصر ما را تشكيل ميدهد و در اين زمينه هزاران جلد كتاب نوشته شده است.
دورة قاجار:
1. تاريخ منتظم ناصري و مرآت البلدان و اكسير التواريخ و چهل سال تاريخ ايران و المآثر و الآثار كه همة اين كتابها از اعتماد سلطنه است. 2. احسن التواريخ از محمد ساروي 3. ناسخ التواريخ جلد چهاردهم كه دربارة دورة قاجار است از محمد تقي سپهر ملقب به لسان الملك 4. تاريخ احزاب سياسي دورة قاجار تاليف ملك الشعراي بهار 5. تاريخ مشروطه در 7 مجلد نوشته مهدي ملك زاده 6. تاريخ سياسي معاصر ايران تاليف دكتر سيد جلال الدين مدني كه جامع و خلاصه و فراگير است، در 2 جلد 7. ايران در دورة سلطنت قاجار از علي اصغر شميم 8. تاريخ معاصر ايران از «پيتر آوري» ترجمة رفيعي مهر آبادي.
دورة پهلوي:
1. تاريخ سياسي معاصر ايران سيد جلال الدين مدني، جلد2 2. عصر بيخبري يا پنجاه سال استبداد در ايران، ابراهيم تيموري 3. ظهور و سقوط پهلوي، حسين فردوست در 2 جلد 4. تاريخ بيست سالة ايران از حسين مكي
انقلاب اسلامي:
1. نهضت امام خميني از سيد حميد روحاني 2. پيرامون انقلاب اسلامي از شهيد مطهري 3. تفسير آفتاب از محمد رضا حكيمي 4. حماسة انقلاب از محمود حكيمي 5. مجموعة مقالات انقلاب اسلامي و ريشههاي آن 6. در رابطه با انقلاب اسلامي از هاشمي رفسنجاني 7. انقلاب اسلامي، چرايي و چگونگي جمعي از نويسندگان 8. از ظهور تا سقوط، دانشجويان پيرو خط امام چاپ مركز نشر اسناد انقلاب اسلامي در چندين مجلد.
معرفي منابع، جهت مطالعه بيشتر:
1ـ کتابشناسي تاريخ ايران، مهين دخت حافظ قرآني.
2ـ حيات فکري و سياسي امامان شيعه (مقدمه کتاب)، رسول جعفريان.
3ـ تاريخ ايران قبل از اسلام، عبدالحسين زرين کوب.
